Garteh Nyandoro, Kuguruguda Stambo (Hypnotic Lollipop Eaters), 2015 © Tiwani Contemporary
Το είδαμε στην documenta 14, το είδαμε και αλλού. Το Παρίσι από την άνοιξη έχει μια αφρικανική γεύση. Από το τέλος Μαρτίου, η γαλλική πρωτεύουσα έχει αποτίσει φόρο τιμής στην Αφρική με έναν καταιγισμό εκθέσεων: «100% Afriques» στη La Villette, «Le jour qui vient» που κλείνει τέλος του μήνα στην Gallery des Galeries, Roger Ballen στο Musee de la Chasse, Myriam Mihindou στο L''Appartement, αλλά πάνω απ ''όλα με τη φουάρ τέχνης Art Paris, την ανοιξιάτικη φουάρ του Grand Palais, η οποία φέτος τίμησε την ήπειρο παρουσιάζοντας σύγχρονους και μοντέρνους καλλιτέχνες της.
Η επιλογή αυτή έκλεισε έναν κύκλο που εστίασε στην Ανατολή και παρουσίασε τις προηγούμενες χρονιές την Κορέα, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Κίνα. Εμπνευστής αυτού του κύκλου ήταν ο επικεφαλής επιμελητής της Art Paris, Guillaume Piens, ο οποίος, με το που προσελήφθη το 2012, ήθελε η φουάρ να δώσει έμφαση σε ανερχόμενους καλλιτέχνες και τέχνη που δεν είχε ακόμη ανακαλύψει το κοινό.
Όπως είπε για την Αφρική στο News of the Art World, «τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια έχει γίνει μια πραγματική έκρηξη! Για παράδειγμα, υπάρχουν οι φουάρ Joburg (στο Γιοχάνεσμπουργκ) και 1:54 στο Λονδίνο. Η τελευταία έφερε πραγματικά την αφρικανική σκηνή στο προσκήνιο διεθνώς. Ως αποτέλεσμα, πολλές γκαλερί έχουν εμφανιστεί. Στη Γαλλία είμαστε λίγο πίσω και αργήσαμε να το αντιληφθούμε. Στο εξωτερικό έχουν γίνει εδώ και μερικά χρόνια εκθέσεις για το θέμα αυτό και είναι ξεκάθαρο ότι η Αφρική είναι η ήπειρος του μέλλοντος.»
Η Αφρική δεν είναι μία χώρα. Είναι μία ήπειρος που αποτελείται από 54 χώρες. Επομένως, υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στην αφρικανική τέχνη, καθώς υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί πολιτιστικοί κόσμοι μεταξύ του βορρά και του νότου της ηπείρου: η γαλλόφωνη Αφρική, η πορτογαλόφωνη Αφρική, η αγγλόφωνη Αφρική, ενώ το δικό της ξεχωριστό χαρακτήρα έχει η τέχνη που παράγουν καλλιτέχνες της αφρικανικής διασποράς. Αυτοί εκπροσωπούνται μόνο από γκαλερί του Λονδίνου. Ένα όνομα που θα ξεχωρίσει στο μέλλον είναι η Tiwani Gallery, η οποία εκπροσωπεί ανάμεσα σε άλλους τον Gareth Nyandoro, ένα συναρπαστικό καλλιτέχνη που κέρδισε το βραβείο SAM και παρουσιάζει την πρώτη του ατομική έκθεση αυτήν τη στιγμή στο Palais de Tokyo (έως 10/9). Ξεχωρίζουν, επίσης, η WHATIFTHEWORLD από το Κέιπ Τάουν, η οποία εκπροσωπεί μεταξύ άλλων το φωτογράφο Mohau Modisakeng, καθώς και η Elmarsa για την καλλιτεχνική σκηνή της Τυνησίας. Ανάμεσα στις πιο γνωστές ευρωπαϊκές γκαλερί που εκπροσωπούν αφρικανικούς καλλιτέχνες είναι η Huberty & Breyne με τον Anton Kannemeyer, η Daniel Templon με τον Omar Ba, η Natalie Obadia με τον εκλιπόντα Seydou Keita και η Bogena, η οποία εκπροσωπεί τον Ousmane Sow, το γλύπτη από τη Σενεγάλη που πέθανε πριν μερικούς μήνες.
Mohau Modisakeng, Endabeni 1 (2015) © WHATIFTHEWORLD
Ο Piens είπε, ακόμη, ότι οι επισκέπτες της φουάρ ένιωσαν πιο κοντά στην τέχνη της Αφρικής, σε σχέση με τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, π.χ. στην κατανόηση της κορεάτικης τέχνης, καθώς οι Αφρικανοί καλλιτέχνες μιλούν για πολύ ανθρώπινα -αν και μερικές φορές πολύ σκληρά- πράγματα. Λίγοι ήταν εκείνοι που έμειναν ανεπηρέαστοι από αυτό που είδαν. Το σώμα είναι μια θεματική με την οποία ασχολούνται πολύ οι νέοι Αφρικανοί καλλιτέχνες, καθώς και με τη σχέση που έχει αυτό με ζητήματα όπως η ταυτότητα, η έννοια του «ανήκειν» και η μετανάστευση. Αυτή η νέα γενιά είναι, επίσης, εξοικειωμένη με το Διαδίκτυο και χρησιμοποιεί τα σημερινά εργαλεία πολύ καλά. Οι καλλιτέχνες έχουν συχνά κάνει καλλιτεχνικές διαμονές στο εξωτερικό και αυτό φαίνεται στο έργο τους. Κοιτάζουν τον κόσμο με ένα πολύ ανοιχτό πνεύμα.
Ο Simon Njami στη Lille 3000 στο σιδηροδρομικό σταθμό Saint Sauveur © Edouard Bride
Ο εξωτισμός, όμως, με τον οποίο αντιμετωπίζεται η αφρικανική τέχνη παραμένει, σύμφωνα με τον Simon Njami. Ο επιμελητής της έκθεσης «100% Afriques» στη La Villette και της έκθεσης της Lille3000 είναι παιδί των ωσμώσεων της αφρικανικής κληρονομιάς με τη δυτική κουλτούρα: κατάγεται από το Καμερούν, γεννήθηκε στην Ελβετία και είναι εγκατεστημένος στο Παρίσι. Ο τίτλος «Bonne-Esperance» (μτφ. «Καλή Ελπίδα») της έκθεσης στη Λιλ (στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Saint-Sauveur, έως τις 3 Σεπτεμβρίου) αποτελεί φυσικά αναφορά στο Ακρωτήριο Καλής Ελπίδας, στο νότο της ηπείρου, αλλά και κυριολεκτικά στην ελπίδα για ένα αισιόδοξο μέλλον που έχουν οι πρόσφυγες και μετανάστες, οι οποίοι εικονίζονται σε πολλά έργα βίντεο της έκθεσης. Όπως είπε στη La Voix du Nord, «οι δύο εκθέσεις στη Λιλ και το Παρίσι δεν ήταν “αφρικανικές” εκθέσεις, αλλά εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Όπως μου αρέσει να επαναλαμβάνω, έχει σημασία να κοιτάζουμε το έργο, πριν ψάξουμε σε αυτό την Αφρική. Η σύγχρονη τέχνη θέτει ερωτήματα στην εποχή της, οπότε και οι Αφρικανοί καλλιτέχνες αυτό κάνουν: θέτουν ερωτήματα στην εποχή τους».
Lille 3000 στο σιδηροδρομικό σταθμό Saint Sauveur © Edouard Bride
Όπως και η Λατινική Αμερική, η Αφρική είναι μια ανερχόμενη αγορά για τους συλλέκτες. Βέβαια, παρόλο που όλοι αναφέρονται στην αφρικανική τέχνη σα να είναι καινούργια, αυτό φυσικά δεν ισχύει. Υπάρχουν μοντέρνοι Αφρικανοί καλλιτέχνες, όπως ο Ernest Mancoba, τους οποίους η αγορά απλώς αγνοούσε, ενώ υπάρχουν τόσοι καλλιτέχνες που οι σύγχρονοι Αφρικανοί έχουν ως πρότυπά τους, για τους οποίους έχουν γραφτεί από πολύ λίγα έως τίποτα. Υπάρχει περιέργεια αυτήν τη στιγμή για το τι γίνεται στην Αφρική, αλλά προς το παρόν το ενδιαφέρον είναι περιορισμένο στην προβολή καλλιτεχνών που έχουν ξεχαστεί ή στην ανακάλυψη νέων ονομάτων από προηγούμενες δεκαετίες και όχι στη στήριξη της σύγχρονης αφρικανικής παραγωγής.
Παρά την απουσία οργανωμένης στήριξης τόσο από τα κράτη τους όσο και από εξωτερικούς φορείς, οι Αφρικανοί καλλιτέχνες παίρνουν πρωτοβουλίες και δουλεύουν σκληρά. Η σύγχρονη καλλιτεχνική σκηνή της Αφρικής βράζει. Και παράγει μοναδικά έργα, τα οποία περιμένουν τις δομές εκείνες που θα τα αναδείξουν και θα τα προβάλλουν σε όλο τον κόσμο.
Πηγές: newsoftheartworld.com, lavoixdunord.fr
