Από την Georgina Adam
Η ετήσια προσπάθειά μου να κοιτάξω στην κρυστάλλινη σφαίρα μου και να προβλέψω τι θα συμβεί την ερχόμενη χρονιά στην αγορά της τέχνης περιστρέφεται γύρω από ένα και μόνο συμβάν του 2017: την απίστευτη, πέρα από κάθε πρόβλεψη τιμή που έπιασε το Salvator Mundi του Leonardo da Vinci, σπάζοντας κάθε ρεκόρ.
450 εκατομμύρια δολάρια! Η μάχη προσφορών που διήρκεσε 19 λεπτά για τον 500 ετών πίνακα, η οποία έληξε με το νικητή να αυξάνει την προσφορά του κατά 30 εκατομμύρια δολάρια, άλλαξε για τα καλά οτιδήποτε νομίζαμε ότι ξέρουμε για την αγορά. Η τιμή είναι ένα μεγάλο άλμα από τα 300 δολάρια που λέγεται ότι πλήρωσε συνολικά ο hedge-funder Ken Griffin για το Interchange (1955) του Willem De Kooning σε μια ιδιωτική συμφωνία το 2016.
Είναι, λοιπόν, αυτή μια εξαίρεση στον κανόνα, μια τιμή εφικτή μόνο για «τον τελευταίο ντα Βίντσι» και όχι κάτι που θα ξαναδούμε;
Δε νομίζω. Η δημοπρασία έφερε νέα δεδομένα και προβλέπω ότι θα έχει μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στην αγορά.
Εγγυήσεις
Αρχικά, αυτό το αποτέλεσμα θα ενισχύσει σίγουρα την εφαρμογή εγγυήσεων. Το (άγνωστο) ποσό εγγυήσεων που είχαν δοθεί για τον πίνακα του Λεονάρντο σίγουρα θα ενεργοποιήσει και άλλους να προσφέρουν τέτοια κίνητρα στους πιθανούς πωλητές.
Αλλά οι πιο χτυπητές δημοπρασίες είναι ήδη τόσο πολύ συνδεδεμένες με χρηματοπιστωτικά μέσα που δεν αποτελούν αυθεντικές αγορές, αλλά γίνονται πιο πολύ για την ευχαρίστηση του φιλοθεάμονος κοινού, με το αποτέλεσμά τους να είναι λίγο ως πολύ δεδομένο. Και γιατί οι πωλητές να μη δεχτούν μια εγγύηση, ειδικά μετά τις διαστάσεις που πήρε η αποτυχία του Christie''s στο Λονδίνο στο να πουλήσει τον Οκτώβριο, ένα μήνα πριν τη δημοπρασία του Λεονάρντο, το Study of Red Pope 1962. 2nd Version 1971 (1971) του Francis Bacon, το οποίο βγήκε για δημοπρασία χωρίς εγγύηση με την υπεραισιόδοξη τιμή εκτίμησης στα 60-80 εκατομμύρια λίρες;
Προβλέπω ότι η χρήση εγγυήσεων θα αυξηθεί και ότι στο άμεσο μέλλον δε θα βλέπουμε κανένα ευυπόληπτο έργο τέχνης να βγαίνει σε δημοπρασία χωρίς αυτό το δίχτυ προστασίας.
Δημοπρασίες με έργα από διαφορετικές κατηγορίες
Στη Νέα Υόρκη το Νοέμβριο, ο πίνακας του Λεονάρντο και ένα αυτοκίνητο της Formula 1 συμπεριλήφθηκαν σε δημοπρασίες σύγχρονης και μοντέρνας τέχνης στον Christie''s και στο Sotheby''s αντίστοιχα: και οι δύο εταιρείες έχωσαν πολύ ακριβά αντικείμενα στις πιο χοτ κατηγορίες της αγοράς, παρά την προφανή ακαταλληλότητά τους. Και δούλεψε.
Περιμένω να δω κι άλλα τέτοια, με την τιμή να είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που θα καθορίζει σε ποιον θα πωλείται ένα αντικείμενο, παρά την «κατηγορία» στην οποία παραδοσιακά ανήκει.
Ιδιωτικές συμφωνίες πωλήσεων
Μέχρι τη δημοπρασία του Salvator Mundi, είχα την τάση να πιστεύω ότι οι ιδιωτικές συμφωνίες πωλήσεων θα συνέχιζαν να αυξάνονται. Για το τρίτο τετράμηνο του 2017, ο Sotheby''s ανέφερε ότι η Art Agency, Partners, η συμβουλευτική εταιρεία τέχνης που αγόρασε για 85 εκατομμύρια δολάρια το 2016, είχε επιτύχει πλήρως τον οικονομικό της στόχο. Μάλλον ήταν υπεύθυνη για μεγάλο μέρος των 446 εκατομμυρίων δολαρίων που έβγαλε από ιδιωτικές συμφωνίες ο Sotheby''s το τρίτο τρίμηνο του 2017, ενώ το τρίτο τρίμηνο του 2016 είχε βγάλει 417 εκατομμύρια δολάρια.
Θα ενισχύσει άραγε η δημοπρασία του Λεονάρντο την οδό των δημοπρασιών αντί των ιδιωτικών συμφωνιών; Η μυστικότητα και τα χαμηλότερα επίπεδα ρίσκου των ιδιωτικών συναλλαγών -και, ακόμη πιο σημαντικό, η διατήρηση της μυστικότητας της τιμής- θα εξακολουθήσουν να κάνουν μερικούς πωλητές να επιλέγουν αυτή τη δυνατότητα. Παρόλα αυτά, μόνο σε μια δημοπρασία υπάρχει η πιθανότητα μιας τρελής, άνευ προηγουμένου τιμής.
Οι Μεγάλοι Δάσκαλοι της τέχνης
Αν και πολλοί ισχυρίζονται ότι η αγορά για έργα των Μεγάλων Δασκάλων της τέχνης βρίσκεται σε πτώση, οι έμποροι λένε ότι το πρόβλημα είναι η έλλειψη κορυφαίων έργων και όχι τόσο οι αλλαγές στις προτιμήσεις και τα κίνητρα ή η έλλειψη νέων αγοραστών.
Υπάρχουν ακόμη εξαιρετικά έργα καλά χωμένα στα χέρια ιδιωτών και η τιμή του Λεονάρντο μπορεί να τα φέρει στην επιφάνεια. Ακόμη και αν οι φόροι είναι μεγάλοι, ή οι διαμάχες για τα κληρονομικά και το εμπάργκο για την εξαγωγή τους, η δημοπρασία του Λεονάρντο μπορεί να κάνει ορισμένους να ξανακοιτάξουν τους θησαυρούς τους.
Αναμένω μία αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για έργα Μεγάλων Δασκάλων της τέχνης, τόσο χάρη σε μια βελτιωμένη προσφορά έργων όσο και σε αγοραστές που θα αρχίσουν να παρακολουθούν πιο στενά αυτόν τον τομέα. Και προβλέπω ότι ο ακαδημαϊκός Martin Kemp θα λαμβάνει όλο και περισσότερους πίνακες κάθε μήνα που θα μοιάζουν αλλά δε θα ''ναι του Λεονάρντο.
Και τέλος, προτού φύγω (μετά δυσκολίας) από τον Λεονάρντο, νομίζω ότι η δημοπρασία θα ενισχύσει όλη την αγορά της τέχνης ως επένδυση, με τράπεζες, διαχειριστές κεφαλαίων, οικογενειακά γραφεία και διαχειριστές πλούτου να αποκτούν ένα ακόμη πιο έντονο ενδιαφέρον.
Πίσω στον πραγματικό κόσμο
Συνολικά, η αγορά τέχνης ήταν πολύ καλή το 2017, καθώς οι πωλήσεις βελτιώθηκαν δραματικά από το 2016. Αυτή η αισιοδοξία φαίνεται πολύ πιθανό να διατηρηθεί, ειδικά χάρη στις αλλαγές στον αμερικανικό φορολογικό νόμο από τον Πρόεδρο Trump, οι οποίες ευνοούν τους πλούσιους. Μαζί με έναν Dow Jones που έχει πάρει τα πάνω του, η αμερικανική αγορά της τέχνης φαίνεται ότι θα συνεχίσει την ανοδική πορεία της.
Υπάρχει ένα πιθανό εμπόδιο: Tο τέλος των φορολογικών ελαφρύνσεων που είχαν οι συλλέκτες τέχνης εάν χρησιμοποιούσαν τα έσοδα από την πώληση ενός έργου τέχνης τους για να αγοράσουν ένα έργο «παρόμοιου είδους» τέχνης μπορεί να οδηγήσει σε μία πτώση του όγκου των συναλλαγών...
Οι γκαλερί
Ο ασταμάτητος ρυθμός με τον οποίο κλείνουν οι γκαλερί μεσαίου μεγέθους συνέχισε το 2017 και, παρόλο που αυτό δεν οφειλόταν αποκλειστικά σε οικονομική αποτυχία, αυτό δείχνει ότι ο συγκεκριμένος τομέας της αγοράς βρίσκεται υπό σοβαρή πίεση. Οι λίγοι επισκέπτες, τα υψηλά ενοίκια, οι μεγαλύτερες γκαλερί που παραμονεύουν, η ανάγκη να βρίσκονται σε πολλές φουάρ: όλα αυτά τα ζητήματα σημαίνουν ότι πολλοί γκαλερίστες μεσαίου μεγέθους αντιμετωπίζουν την ανάγκη να επανεφεύρουν το επιχειρηματικό μοντέλο τους.
Νομίζω ότι αυτό είναι το κομμάτι της αγοράς στο οποίο θα δούμε τις μεγαλύτερες αλλαγές, καθώς οι γκαλερί εξερευνούν νέους επιχειρηματικούς τρόπους, από το να μοιράζονται το χώρο τους μέχρι να προβαίνουν σε συνεργατικές πρωτοβουλίες. Την ίδια στιγμή, οι φουάρ θα συνεχίσουν να αντικαθιστούν την ανάγκη για εκθεσιακό χώρο για πολλές μεσαίες γκαλερί, καθώς όλο και περισσότερες πωλήσεις σε αυτό το εύρος της αγοράς γίνονται στους διαδρόμους, όχι στους δρόμους.
