Το 2016 η De Beers, ένας παγκόσμιος κολοσσός στην εξόρυξη, κατεργασία και εμπορία διαμαντιών, βρέθηκε σε μπελάδες. Η Wall Street Journal δημοσίευσε άρθρο σύμφωνα με το οποίο η εταιρεία αποστράγγισε μια ολόκληρη λίμνη στον Καναδά, σκοτώνοντας χιλιάδες ψάρια και άλλες μορφές χλωρίδας και πανίδας, προκειμένου να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα διαμαντιών που υπήρχαν στον βυθό της.
Στην εποχή που κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα μετριέται και με βάση το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, η κατηγορία ότι «σκοτώνεις» τη φύση για να βγάλεις χρήματα από μικρές, γυαλιστερές… πέτρες δεν είναι ό,τι καλύτερο για την εταιρική σου φήμη.
Υπολογίζεται ότι περίπου 250 τόνοι εδάφους ανασκάπτονται για κάθε καράτι διαμαντιού. Σημειωτέον ότι ένα καράτι ισοδυναμεί με 0,2 γραμμάρια βάρους. Με δεδομένο ότι το 2018 βγάλαμε από τα σπλάχνα της Γης 148 εκατομμύρια καράτια, είναι προφανές ότι η εξόρυξη διαμαντιών δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί οικολογικά φιλική δραστηριότητα. Πράγματι, ορισμένα ορυχεία είναι τόσο τεράστια, που διακρίνονται από το Διάστημα. Εξίσου δεδομένο, όμως, θα πρέπει να θεωρείται το ενδιαφέρον μας για τα διαμάντια. Και όχι μόνο για λόγους ματαιοδοξίας.
Το πιο ανθεκτικό υλικό στη Γη είναι απαραίτητο συστατικό για μια σειρά από χρήσεις: από τις ηλεκτρονικές συσκευές έως τα απλά τρυπάνια των οικοδόμων. Επειδή, λοιπόν, η ζήτηση για διαμάντια θα είναι παντοτινή, το στοίχημα είναι να τα έχουμε στη διάθεσή μας χωρίς να γεμίσουμε ουλές τη Γη. Με άλλα λόγια, να τα «καλλιεργήσουμε» με κάποιο τρόπο.
Ταξίδι στο κέντρο της Γης
Τα φυσικά διαμάντια σχηματίστηκαν σε βάθος μεγαλύτερο από 100 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της Γης σε συνθήκες τρομακτικής πίεσης και θερμοκρασίες άνω των 1.500 βαθμών Κελσίου. Τα μάγμα από τα ηφαίστεια τα έφερε κοντά μας και ενώ παλαιότερα κοσμούσαν το κεφάλι βασιλέων, σήμερα «κρέμονται» από τα δάχτυλα, τον λαιμό και τα αυτιά εκατομμυρίων ανθρώπων.
Υπάρχουν δύο τρόποι καλλιέργειας διαμαντιών. Και οι δύο απαιτούν έναν φυσικό «σπόρο», μια λεπτή φλοίδα φυσικού αδάμαντα. Η πρώτη ονομάζεται HPHT (High Pressure High Temperature). Ο σπόρος τοποθετείται μέσα σε έναν κλίβανο γεμάτο γραφίτη και ψήνεται στους 1.500 βαθμούς Κελσίου υπό πίεση 1,5 εκατομμυρίου λιβρών ανά τετραγωνική ίντσα. Πρακτικά, ο κλίβανος εξομοιώνει τις φυσικές συνθήκες δημιουργίας των διαμαντιών. Ο γραφίτης έχει τον ρόλο της πρώτης ύλης, αφού τόσο αυτός όσο και τα διαμάντια δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μορφή καθαρού άνθρακα.
Πρόσφατα, ανακαλύφθηκε ακόμη ένας τρόπος καλλιέργειας διαμαντιών, που ονομάζεται Chemical Vapor Deposition (CVD). Σε αυτή την περίπτωση ο σπόρος τοποθετείται σε έναν αεροστεγή θάλαμο γεμάτο με άνθρακα σε αέρια μορφή και το μείγμα θερμαίνεται στους 800 βαθμούς Κελσίου. Υπό αυτές τις συνθήκες, τα αέρια άτομα «κολλάνε» στον σπόρο, δημιουργώντας αποικία, και αναπτύσσουν νέο διαμάντι, άτομο το άτομο.
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η καλλιέργεια διαμαντιών συμφέρει οικονομικά, αφού περιβαλλοντικά σίγουρα δεν τραυματίζει το σώμα του πλανήτη μας. Η τεχνολογία πίσω από τα εργαστηριακά διαμάντια έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, επιτρέποντας την καλλιέργεια πολύτιμων λίθων υψηλής ποιότητας, πιο γρήγορα και φθηνότερα. Σήμερα, ένα διαμάντι που παράγεται με τη μέθοδο CVD κοστίζει 300 έως 500 δολάρια ανά καράτι, σε σύγκριση με τα 4.000 ανά καράτι το 2008, σύμφωνα με έκθεση του Antwerp World Diamond Center. Και το πιο ενδιαφέρον είναι ότι διαμορφώνεται μια δυναμική αγορά, αφού κάποιοι προτιμούν τα τεχνητά από τα φυσικά διαμάντια.
Η επιλογή των millennials
Ένα διαμάντι που καλλιεργείται στο εργαστήριο είναι ένα… διαμάντι: χημικά, φυσικά και οπτικά είναι πανομοιότυπο με τους πολύτιμους λίθους που σχηματίστηκαν στον μανδύα της Γης πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Έτσι, η γενιά των millennials και τώρα η Generation Z, που είναι οι κύριοι αγοραστές διαμαντιών για κοσμήματα, απομακρύνονται από τα συμβατικά διαμάντια. Σύμφωνα με σχετική έρευνα της MVI Marketing (εταιρεία που εξετάζει την αγορά ειδών πολυτελείας), σχεδόν το 70% των millennials θα προτιμούσαν ένα τεχνητό αντί για ένα φυσικό διαμάντι. Αφενός για λόγους που έχουν να κάνουν με την προστασία της φύσης, αφετέρου γιατί τα τεχνητά διαμάντια είναι περίπου 30% φθηνότερα.
H παγκόσμια βιομηχανία πολύτιμων λίθων στρέφει την προσοχή της στα τεχνητά διαμάντια και για έναν ακόμα λόγο: μέχρι το 2050 εκτιμάται ότι τα υπάρχοντα ορυχεία θα έχουν εξαντλήσει τα αποθέματά τους ή θα είναι ασύμφορη η εκμετάλλευσή τους.
Η απόσταση που μας χωρίζει από την εποχή που τα περισσότερα διαμάντια δεν θα προέρχονται από σκονισμένα, πολύβουα ορυχεία, αλλά από αεροστεγή εργαστήρια, είναι ακόμα μακριά. Άλλωστε, σύμφωνα με έκθεση της Morgan Stanley, οι τεχνητοί πολύτιμοι λίθοι δεν ξεπερνούν σήμερα το 1% της παγκόσμιας αγοράς. Ωστόσο, οι πωλήσεις τους ενισχύονται μεταξύ 15% και 20% ετησίως.
Σε τελική ανάλυση, αν γυαλίζει σαν διαμάντι, έχει τις ίδιες ιδιότητες με διαμάντι, αλλά κοστίζει πολύ λιγότερο, ε, τότε είναι ένα καλύτερο διαμάντι.
