Όταν πριν από 25 χρόνια, τον Ιούλιο του 1995, ένα ατσούμπαλο εναέριο όχημα με μια έλικα στην ουρά εισαγόταν σε υπηρεσία από τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, ελάχιστοι προέβλεπαν ότι αυτό το «αεροπλανάκι» θα άλλαζε τη μορφή του σύγχρονου πολέμου. Και όμως, το Predator σηματοδότησε όχι μόνο τη χαραυγή των drones, αλλά και την αναθεώρηση των εγχειριδίων πολέμου σε όλον τον κόσμο.
Η πρόοδος της τεχνολογίας τού επέτρεπε να διαπερνά αθόρυβα τις εχθρικές αεράμυνες, να βλέπει στόχους σε αποστάσεις 100 χιλιομέτρων και να τους «κλειδώνει» πριν προλάβει κάποιος να αντιδράσει. Την ίδια ώρα, ο χειριστής του βρισκόταν ασφαλής μέσα στον κλιματιζόμενο θάλαμο διακυβέρνησης, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πρώτη γραμμή. Τα drones έχουν καταστεί πλέον αναπόσπαστο στοιχείο των επιχειρησιακών σχεδίων δεκάδων χωρών και ως αποτέλεσμα οι στρατιωτικές δαπάνες για τη συγκεκριμένη τεχνολογία αναμένεται να αυξηθούν ως συνολικό ποσοστό των αμυντικών προϋπολογισμών.
Ενδεικτικά, οι δαπάνες των ΗΠΑ για drones αυξήθηκαν από τα 4 δισ. δολάρια το 2014 σε περίπου 9 δισ. δολάρια το 2019, σύμφωνα με το Κέντρο Μελέτης του Πανεπιστημίου Μπαρντ. Εκτιμάται ότι περίπου 95 χώρες σε όλον τον κόσμο διαθέτουν ήδη κάποια μορφή στρατιωτικής τεχνολογίας drone, από περίπου 60 πριν από 10 χρόνια. Επιπλέον, κάπου στις 20 χώρες, μεταξύ αυτών και η Τουρκία, διαθέτουν εξοπλισμένα drones, τα οποία δεν περιορίζονται στην επιτήρηση και συλλογή πληροφοριών, αλλά μπορούν να επιφέρουν πλήγματα ακριβείας στον αντίπαλο. Είναι κοινό μυστικό ότι τα τουρκικά Anka και Bayraktar διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή ισορροπιών στον πόλεμο της Λιβύης.
Αντίστοιχα, τον Σεπτέμβριο του 2019 drones των ανταρτών Χούτι ξεγλίστρησαν μέσα από το αμυντικό σύστημα αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων της Σαουδικής Αραβίας, πλήττοντας έναν από τους πιο πολύτιμους στόχους του κόσμου, δύο πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του ομίλου Aramco, σκορπώντας ανησυχία στις παγκόσμιες αγορές. Και αν προς το παρόν τα drones που κυριαρχούν στους αιθέρες είναι σχετικά ελαφρά αεροχήματα που δρουν κατά μόνας, όπως περίπου οι ελεύθεροι σκοπευτές, μία τεχνολογία που ακόμα βρίσκεται στα σπάργανα θα αλλάξει οριστικά και αμετάκλητα το πεδίο του εναέριου πολέμου.
Ο λόγος για την «τεχνολογία σμήνους» που θα επιτρέψει την ανάπτυξη drones ικανών να «σκέφτονται» και να επιχειρούν σε μοίρες, όπως τα επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη. Σύμφωνα με αναλυτές, τα σμήνη των μελλοντικών drones θα έχουν την ικανότητα να αξιολογούν στόχους, να «μοιράζουν» καθήκοντα και να εκτελούν ολοκληρωμένες αποστολές με περιορισμένη έως ελάχιστη ανθρώπινη αλληλεπίδραση.
Το 2016, οι ΗΠΑ αποδέσμευσαν βίντεο με περισσότερα από 100 microdrones να ίπτανται πάνω από μια λίμνη στην Καλιφόρνια εκτελώντας ελιγμούς ως συλλογικός οργανισμός που μοιράζεται έναν κατανεμημένο εγκέφαλο για τη λήψη αποφάσεων και προσαρμόζεται όπως τα σμήνη πτηνών στη φύση. Σε αντίστοιχη δοκιμή που πραγματοποίησε το 2018 η αμερικανική Υπηρεσία Προηγμένων Αμυντικών Ερευνών, η περίφημη DARPA, μια μικρή μοίρα drones κατόρθωσε να μοιραστεί με επιτυχία πληροφορίες για την τακτική κατάσταση επί του πεδίου, ανέθεσε αποστολές, έλαβε συντονισμένες αποφάσεις εναντίον τόσο προγραμματισμένων όσο και «αναδυόμενων» απειλών.
Η φτήνια τρώει τον παρά;
Η ιδέα αυτόνομων, έξυπνων αεροσκαφών που έχουν τη δυνατότητα να σκοτώνουν προκαλεί ανησυχία και εγείρει ηθικά ζητήματα. Ωστόσο, παραμένει μια ελκυστική ιδέα για μια σειρά από λόγους. Πρώτος είναι το χαμηλό κόστος τους. Καθώς τα πλοία και τα αεροσκάφη έχουν εξελιχθεί τεχνολογικά, η αγορά τους σε μεγάλες ποσότητες, όπως συνέβαινε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, δεν είναι εφικτή.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η αγορά ενός F-35 ανέρχεται στα 100 εκατομμύρια και κάθε ώρα πτήσης φθάνει περίπου τα 44.000 δολάρια. Την ίδια στιγμή το Reaper, ένα από τα πιο διαδεδομένα drone και αυτό που χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση κατά του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σολεϊμανί, κοστίζει 16 εκατομμύρια με το κόστος χρήσης του να φθάνει μόλις τα 4.684 δολάρια ανά ώρα πτήσης. Με άλλα λόγια, τα drones είναι ένας φθηνός τρόπος για να διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα οι οροφές εξοπλισμένων αεροσκαφών αλλά και πλωτών μέσων, αφού ήδη τα πρώτα μη επανδρωμένα σκάφη μικρού μεγέθους έχουν κάνει την εμφάνισή τους και δοκιμάζονται επί του πεδίου.
Σε τελική ανάλυση, μπορεί να φαίνεται ανήθικο να μιλά κανείς για μηχανές που μπορούν να σκοτώνουν αθέατες, το ίδιο ίσχυε όμως και το 1914, όταν τα πρώτα διπλάνα έκαναν την εμφάνισή τους πάνω από τα χαρακώματα στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. To ζήτημα της ηθικής ουδέποτε μπήκε εμπόδιο σε κάτι τόσο σοβαρό όσο η επικράτηση επί του αντιπάλου στο πεδίο της μάχης
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο 1-2 Αυγούστου
