Οι επιδόσεις των Ελληνικών πανεπιστήμιων και η ποιότητα των αποφοίτων τους σε διάφορους επιστημονικούς τομείς αποτελεί διαχρονικά σημείο έντονων συζητήσεων και διαφωνιών. Έτσι είναι πραγματικά επίκαιρα τα αποτελέσματα μίας πρόσφατης έρευνας του MACRO POLO*, που μελετήσαμε στην επιτροπή ESIR** της Γενικής Διεύθυνσης Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η έρευνα αφήνει μια γλυκόπικρη γεύση τόσο για τις επιδόσεις της Ελλάδας όσο και της Ευρώπης και ουσιαστικά δηλώνει με επιτακτικό τρόπο την ανάγκη για ριζοσπαστικές πολιτικές που θα ανατρέψουν τις τρέχουσες τάσεις.
Η Ευρώπη λοιπόν, μαζί με τις ΗΠΑ και την Κίνα, βρίσκεται στο προπύργιο της έρευνας στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), ωστόσο βιώνει μια εσωτερική πρόκληση, μια άνιση διασπορά του ταλέντου της ΤΝ, με χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία να ευημερούν, ενώ άλλες, όπως η Ελλάδα, αντιμετωπίζουν μια μοναδική πρόκληση: την έξοδο ίσως των σημαντικότερων αποφοίτων της.
Μια προσεκτική εξέταση αποκαλύπτει ότι η Ελλάδα παράγει ένα εξαιρετικά σημαντικό νούμερο επιστημόνων και συνεισφέρει σημαντικά στη δεξαμενή ερευνητών ΤΝ κορυφαίας στάθμης στην Ευρώπη (εικόνα 1). Τα στοιχεία προέρχονται από τις παρουσιάσεις που έγιναν στο «ελίτ» συνέδριο NeurIPS 2019, ένα συνέδριο όπου μόλις το 0.5% των αιτούντων γίνονται αποδεκτοί να παρουσιάσουν τα ερευνητικά τους αποτελέσματα.
Εικόνα 1: Προέλευση των σημαντικότερων ερευνητών στην Ευρώπη, στον τομέα της ΤΝ. Η προέλευση αφορά τη χώρα που λήφθηκε το πρώτο πτυχίο. Τα αποτελέσματα προέρχονται από τις παρουσιάσεις που έγιναν στο συνέδριο NeurIPS 2019
Ομολογουμένως οι επιδόσεις των αποφοίτων των Ελληνικών πανεπιστημίων στον τομέα της ΤΝ είναι εντυπωσιακές! Αυτά τα ελληνικά μυαλά αναδεικνύονται σε φορείς επιρροής και καινοτομίας στην ΤΝ.
Ωστόσο, η ανησυχητική πραγματικότητα είναι ότι ένας σημαντικός αριθμός από αυτά τα λαμπρά μυαλά φεύγουν γρήγορα μετά τη λήψη του πτυχίου τους και βρίσκουν την τεχνογνωσία τους να ανθίζει όχι στο μητρικό έδαφος, αλλά σε άλλα ευρωπαϊκά έθνη, ιδίως σε εκείνα με πιο ανεπτυγμένα οικοσυστήματα ΤΝ, όπως η Γαλλία και η Γερμανία (εικόνα 2).
Εικόνα 2: Χώρα εργασίας των σημαντικότερων ερευνητών στον τομέα της ΤΝ στην Ευρώπη. Η γεωγραφική προέλευση αφορά τη βάση των ερευνητών και όχι την έδρα του ιδρύματός τους.
Αυτό το φαινόμενο της μετανάστευσης ταλέντων από την Ελλάδα σε άλλα ευρωπαϊκά κέντρα ΤΝ ρίχνει σκιές ανησυχίας, καθώς συνεισφέρει σε συρρίκνωση της οικονομικής ανάπτυξης, στην απώλεια μιας σειράς ενδεχόμενων θετικών επιπτώσεων στο ελληνικό τοπίο της ΤΝ, αλλά και στην κοινωνία ευρύτερα.
Πρέπει να αναλογιστεί κανείς: Γιατί μια χώρα που παράγει επίλεκτους ερευνητές ΤΝ, ικανούς να παρουσιάζουν σε κορυφαία συνέδρια όπως το NeurIPS, αποτυγχάνει να διατηρήσει το ταλέντο της; Η ουσία βρίσκεται συχνά στην έλλειψη ευκαιριών, χρηματοδότησης και υποστήριξης υποδομών στον εγχώριο τομέα, αναγκάζοντας τους ερευνητές να αναζητήσουν προοπτικές σε χώρες με πιο εδραιωμένο περιβάλλον έρευνας στην ΤΝ.
Η μετανάστευση των ελληνικών ταλέντων της ΤΝ σε χώρες όπως η Γαλλία ή Γερμανία υπογραμμίζει ένα ζωτικής σημασίας ζήτημα για την τοπική ανάπτυξη της ΤΝ και της καινοτομίας ευρύτερα στην Ελλάδα, όπως έχει επισημανθεί και στην έρευνα «Ελλάδα Καινοτομία 2035»***.
Το έθνος κινδυνεύει όχι μόνο από την απώλεια ταλέντων, αλλά και από ένα πλήθος σύνθετων αρνητικών κοινωνικοοικονομικών εξελίξεις που θα μπορούσαν να αναστραφούν από έναν ζωντανό, τοπικά ριζωμένο τομέα έρευνας και ανάπτυξης ΤΝ.
Η αντιμετώπιση αυτής της δυσχερούς κατάστασης απαιτεί μια ολιστική, πολύπλευρη στρατηγική. Η ελληνική κυβέρνηση, παράλληλα με τις επιχειρήσεις θα μπορούσε να εξετάσουν το ενδεχόμενο να δημιουργήσουν πιο ισχυρές υποδομές έρευνας και ανάπτυξης ΤΝ, να προσφέρουν ανταγωνιστικές ευκαιρίες χρηματοδότησης και ταυτόχρονα να δημιουργήσουν ένα ελκυστικό περιβάλλον εργασίας για Έλληνες και ξένους ερευνητές, όχι μόνο από την Ευρώπη αλλά και από την Ασία και την Αφρική.
Επιπλέον, η καθιέρωση ισχυρότερων δεσμών μεταξύ ακαδημαϊκής κοινότητας και βιομηχανίας θα μπορούσε να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της έρευνας και της πρακτικής εφαρμογής, διασφαλίζοντας ότι οι καινοτομίες που αναπτύσσονται στους ακαδημαϊκούς κύκλους θα βρίσκουν διέξοδο προς την εμπορική αξιοποίηση και τη βιομηχανική εφαρμογή εντός της ίδιας της Ελλάδας. Αυτό όχι μόνο θα διατηρούσε το ταλέντο αλλά και θα εξασφάλιζε ότι τα οφέλη της έρευνας για την τεχνητή νοημοσύνη θα διαπερνούσαν την ελληνική οικονομία και κοινωνία.
Για να μπορέσει η Ευρώπη να λάμψει πραγματικά ως μια συνεκτική δύναμη στην παγκόσμια αρένα της τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να διασφαλίσει ότι όλα τα μέλη της υποστηρίζονται ώστε να διατηρούν το πνευματικό τους κεφάλαιο στο εσωτερικό της χώρας.
Για την Ελλάδα, ήρθε η ώρα να ανακόψει την εκροή εγκεφάλων, διεκδικώντας τη θέση που της αναλογεί, στην ελίτ της έρευνας της ΤΝ, ενισχύοντας όχι μόνο το μέλλον της, αλλά και το συλλογικό μας μέλλον στην ΕΕ.
*Το άρθρο βασίστηκε σε έρευνα του MACRO POLO, μία δεξαμενή σκέψης του Paulson Institute.
**Η Επιτροπή ESIR εξετάζει τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της έρευνας και καινοτομίας.
***Ελλάδα Καινοτομία 2035, ΕΑΤΕ, Ειδική Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, Έδρα UNESCO on Futures Research.
