Του Γιάννη Γορανίτη
Το Νοέμβριο του 1954 ο Henry Ford II επισκεπτόταν ένα καινούριο εργοστάσιο της εταιρείας του. Ήταν το πιο προηγμένο από άποψη αυτοματοποίησης που είχε κατασκευάσει ποτέ η Ford και πολλές θέσεις εργατών είχαν καταληφθεί από μηχανές. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της επίσκεψης ο βιομήχανος συνάντησε τον Walter Reuther, επικεφαλής του συνδικάτου των εργαζομένων. «Γουόλτερ, πώς θα τους πείσεις όλους αυτούς να πληρώνουν τις εισφορές τους;» τον ρώτησε δείχνοντας τους ρομποτικούς εργάτες. «Εσύ Χένρι πώς θα τους πείσεις να αγοράζουν τα αυτοκίνητα σου;» απάντησε ο συνδικαλιστής.
Ο διάλογος αυτός φαντάζει πιο επίκαιρος από ποτέ, δεδομένης της σαρωτικής εξέλιξης στις τεχνολογίες του αυτοματισμού και της ρομποτικής. Οι περισσότεροι αναλυτές κάνουν λόγο για μια χωρίς προηγούμενο εισβολή των μηχανών σε πολλούς χώρους εργασίας –και βέβαια όχι μόνο στις εργοστάσια και στις λοιπές «μηχανικές» εργασίες όπου θα αναμέναμε να αξιοποιηθούν. Πλέον απειλούνται θέσεις εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών, της έρευνας αλλά και σε πολλούς άλλους κλάδους.
Η απώλεια θέσεων εργασίας εκτιμάται σε αδιανόητα ποσοστά. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Forrester, μέχρι το 2021 το 7% των εργατικών θέσεων στις ΗΠΑ θα καταληφθούν από ρομπότ ή εφαρμογές, ενώ το 2025 το ποσοστό θα αγγίξει το 16%. Αν και υπολογίζεται ότι το 9% θα απασχοληθεί σε άλλο κλάδο, ο αριθμός δεν παύει να είναι δυσθεώρητος.
Σε μια ακόμη πιο δυσοίωνη πρόβλεψη, ο Mark Carney, διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, ανέφερε ότι μέσα στην επόμενη εικοσαετία τα ρομπότ θα έχουν καταλάβει το 50% των θέσεων εργασίας στη Μ. Βρετανία και στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες.
Φορολόγηση τώρα!
Η αυτοματοποίηση της εργασίας αποτελεί διαχρονικά ένα ζήτημα με πολλές προεκτάσεις –οικονομικές, πρακτικές, αλλά και ηθικές. Οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι στην ανάπτυξη και κατασκευή τους επιλέγουν μάλλον να αγνοούν τις προεκτάσεις αυτές και να επικεντρώνονται στις θετικές συνέπειες από την αξιοποίηση των ρομπότ.
Κορυφαίες φυσιογνωμίες του τεχνολογικού και επιστημονικού χώρου κρούουν εδώ και καιρό τον κώδωνα του κινδύνου, όχι για να εμποδιστεί η εξέλιξη, αλλά για να μπουν οι κατάλληλες βάσεις και να διαμορφωθεί το απαιτούμενο ρυθμιστικό πλαίσιο, προτού να είναι πολύ αργά.
Μεταξύ αυτών και ο Bill Gates, ιδρυτής της Microsoft και πλουσιότερος άνθρωπος στον πλανήτη που έχει επανειλημμένως αναφερθεί στις θετικές επιπτώσεις του αυτοματισμού, ειδικά για τις φτωχότερες χώρες και τους λιγότερους προνομιούχους. Αναγνωρίζει βέβαια το τεράστιο πρόβλημα της ανεργίας που θα προκύψει από τη μαζική αξιοποίηση των ρομπότ. Γι' αυτό και πρόσφατα προχώρησε σε μια δήλωση που δημιούργησε ιδιαίτερη αίσθηση, αμέσως μετά τη δημοσιοποίησή της.
Ούτε λίγο ούτε πολύ ο Gates ζήτησε να μεριμνήσει η παγκόσμια κοινότητα για τη φορολόγηση των ρομπότ που θα καταλάβουν θέσεις εργασίας ανθρώπων. Η ιδέα του στο πρώτο άκουσμα φαντάζει αλλόκοτη, αλλά όταν την ερμηνεύει γίνεται βάσιμη και λογική. «Όταν ένας εργάτης που παίρνει μισθό $50.000 και φορολογείται βάσει των εισοδημάτων του, χάσει τη θέση του από ένα ρομπότ, δεν θα πρέπει να φορολογήσουμε το ρομπότ με τον ίδιο τρόπο;» αναρωτιέται στη συνέντευξή του στο Quartz.
Τονίζει μάλιστα ότι οι πόροι που θα εξασφαλιστούν από αυτή τη διαδικασία φορολόγησης μπορούν να αξιοποιηθούν στην κατεύθυνση της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, αλλά και της βελτίωσης σειράς υπηρεσιών υγείας, φροντίδας και παιδείας.
Ολόκληρη η συνέντευξη του Bill Gates εδώ.
Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα
Η δήλωσή του Gates βέβαια δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε αναπάντεχη, καθώς εδώ και καιρό συμμετέχει ενεργά στη συζήτηση που έχει ανοίξει αναφορικά με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα. Στον άτυπο αυτό διάλογο συνεισφέρουν και άλλοι πρωτοπόροι του κλάδου, όπως ο Larry Page της Google και ο Elon Musk της Tesla και της Space X.
Όλοι τους συμφωνούν ότι ένας πλανήτης με και διαρκώς αυξανόμενο πληθυσμό και τόσο υψηλά ποσοστά ανεργίας (λόγω και του αυτοματισμού) δεν θα είναι ασφαλής και «υγιής», οπότε η ιδέα το ελάχιστου εισοδήματος για όλους θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ρεαλιστική προοπτική.
Ο αντίλογος βέβαια είναι προφανής: οι απαιτούμενοι πόροι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι τεράστιοι. Φαίνεται όμως ότι προκειμένου να διασφαλιστεί, έστω και ένα μικρό μέρος τους, οφείλουμε να σκεφτούμε ανατρεπτικά. Όπως ο Bill Gates.
