Γράφει ο James Pethokoukis
Μετά από ένα διάλειμμα μισού αιώνος από τις επανδρωμένες σεληνιακές αποστολές, η NASA ανακοίνωσε την πρόθεσή της να ξαναστείλει αστροναύτες στο φεγγάρι μέχρι το 2024. Σήμερα, ιδιωτικές εταιρίες όπως η SpaceX έχουν ρίξει το κόστος εκτόξευσης, καθιστώντας το διάστημα πιο οικονομικώς προσιτό από ποτέ. Μήπως όμως η εμπορευματοποίηση του διαστήματος μας αποπροσανατολίζει από τη συνέχιση της εξερεύνησής του; Σε ένα πρόσφατο επεισόδιο του podcast, εξετάσαμε με τον John Logsdon την ιστορία και το μέλλον της εξερεύνησης του διαστήματος.
Ο John είναι ο ιδρυτής και ομότιμος καθηγητής του Ινστιτούτου Διαστημικής Πολιτικής στη Σχολή Διεθνών Σχέσεων Elliott του George Washington University. Έχει συγγράψει διάφορα βιβλία με θέμα το διαστημικό πρόγραμμα, με πιο πρόσφατο το Ronald Reagan and the Space Frontier.
Ακολουθεί μια συντομευμένη μεταγραφή της συζήτησής μας. Μπορείτε να τη διαβάσετε ολόκληρη εδώ. Επίσης, μπορείτε να εγγραφείτε στο podcast μου στο Apple Podcasts ή το Stitcher, ή να το κατεβάσετε από το Ricochet.
Pethokoukis: Τι απαντάτε σε όσους ασκούν κριτική στο πρόγραμμα Apollo λέγοντας ότι σπατάλησε πολύτιμους πόρους ή ότι η διαστημική εξερεύνηση είναι ουσιαστικά ζήτημα εθνικής υπερηφάνειας ή ίσως κάποιο είδος γεωπολιτικής ήπιας δύναμης;
Logsdon: το 1963, ο Amitai Etzioni δημοσίευσε ένα βιβλίο με τίτλο Moon-Doggle που αποτελεί μια δριμεία κριτική στην υψηλή προτεραιότητα που δόθηκε στο πρόγραμμα Apollo, και πρόκειται για μια απολύτως θεμιτή κριτική. Δεν συμφωνούσα μ’ αυτή τότε, ούτε σήμερα συμφωνώ. Υπήρχαν όμως διάφορες επιλογές για το πώς θα δαπανήσουμε το δημόσιο χρήμα, όχι στην εκπαίδευση, όχι στο κράτος πρόνοιας, αλλά στον ανταγωνισμό με τη Σοβιετική Ένωση για την παγκόσμια διαστημική ηγεσία. Και μπορεί κανείς να πει ότι αυτό άξιζε ή δεν άξιζε τον κόπο.
Όταν ο Τζων Κένεντι αποφάσισε να στείλει Αμερικανούς στο φεγγάρι, ήταν ξεκάθαρος ότι αυτό αποτελούσε μέρος της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας. Αλλά το πρόβλημα από τη δεκαετία του 1960 ήταν το εξής: Ποιο είναι το ερώτημα, του οποίου η απάντηση είναι «Πηγαίνετε στον Άρη» ή «Επιστρέψτε στο φεγγάρι»; Η δική μου άποψη είναι ότι η διαστημική εξερεύνηση είναι ένα στοιχείο της ανθρώπινης εμπειρίας στο οποίο αξίζει να επενδύσουμε.
Pethokoukis: Τι ρόλο έπαιξαν οι Αμερικανοί πρόεδροι στην ιστορία των διαστημικών προγραμμάτων της χώρας;
Logsdon: Πιστεύω ότι τα κρατικά διαστημικά προγράμματα είναι στην πραγματικότητα προεδρικά ζητήματα, όπου ένας πρόεδρος βλέπει τη σχέση ανάμεσα στη διαστημική εξερεύνηση και σε κάποια σημαντική εθνική προτεραιότητα: την εθνική εικόνα, την εθνική παρέμβαση, το εθνικό ηθικό. Κάποιοι πρόεδροι το είδαν αυτό, κάποιοι άλλοι όχι.
Ο Τζίμι Κάρτερ δεν ενδιαφερόταν καθόλου για την αποστολή ανθρώπων στο διάστημα. Ο Ρόναλντ Ρήγκαν την είδε ως ένα είδος νέου συνόρου, αλλά δεν έβαλε χρήματα για να στηρίξει αυτή τη σκέψη. Ο Τζωρτζ Μπους ο πρεσβύτερος ήταν αποφασισμένος να θέσει ως στόχο την επιστροφή στο φεγγάρι και στη συνέχεια την αποστολή ανθρώπων στον Άρη.
Το Κογκρέσο όμως ήταν αντίθετο, και δεν υπήρχε ισχυρή υποστήριξη από την κοινή γνώμη. Ο Μπιλ Κλίντον αφιέρωσε τις προσπάθειές του για να χρησιμοποιήσει τον διαστημικό στρατό ως εργαλείο διπλωματίας στη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο εποχή. Ο Τζωρτζ Μπους ο νεότερος έπρεπε να αντιδράσει μετά το δυστύχημα του Columbia το 2003, αλλά διατύπωσε ξανά ένα όραμα μιας μακροπρόθεσμης, βιώσιμης εξερεύνησης, τόσο με επανδρωμένες όσο και με μη επανδρωμένες αποστολές.
Αυτά τα ξεκινήματα και οι διακοπές συνεχίστηκαν μέχρι το 2004. Σίγουρα ο Ντόναλντ Τραμπ είδε τις μεγάλες δυνατότητες του διαστήματος και μας έβαλε σε μια βιώσιμη πορεία εξερεύνησης. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν έχει δηλώσει ότι προτίθεται να παραμείνει σ’ αυτή την πορεία. Είμαστε πλέον σε ένα μονοπάτι που οδηγεί στην επιστροφή ανθρώπων στο φεγγάρι κάπου στα επόμενα πέντε με επτά χρόνια.
Pethokoukis: Πώς τερματίστηκαν οι αποστολές του Apollo και η επανδρωμένη διαστημική εξερεύνηση κατά τη διακυβέρνηση Νίξον;
Logsdon: Ο Πρόεδρος Νίξον γνώριζε ότι έπρεπε να ορίσει τι θα συμβεί μετά το Apollo. Η Ομάδα Εργασίας για το Διάστημα (Space Task Group) με επικεφαλής τον γνωστό ειδικό επί θεμάτων διαστήματος Σπύρο Άγκνιου, τον αντιπρόεδρό του, πρότεινε την αποστολή ανθρώπων στον Άρη στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Αν αυτή η πρόταση είχε γίνει αποδεκτή, το πρόγραμμα θα ήταν πολύ διαφορετικό. Ο Νίξον δεν είχε κανένα όμως ενδιαφέρον να δαπανήσει χρήματα σ’ αυτό.
Έβλεπε με επιφύλαξη τη συνέχιση της σεληνιακής εξερεύνησης. Μετά όμως το Apollo 13, προσπάθησε πολύ έντονα να ακυρώσει τις μετέπειτα αποστολές Apollo 16 και 17. Η NASA ήταν αυτή που ακύρωσε τις δύο τελευταίες προγραμματισμένες αποστολές δηλώνοντας στον Νίξον ότι θα προτιμούσε να δαπανήσει τα χρήματα σε νέα προγράμματα και όχι σε επαναλήψεις των ταξιδιών στο φεγγάρι. Έτσι, η NASA δεν υιοθέτησε την εξερεύνηση στο βαθμό που το έκανε με την κατασκευή και τη λειτουργία του διαστημικού λεωφορείου και τη λειτουργία του διαστημικού σταθμού - μόνο τότε στράφηκε στο ερώτημα «Τι θα κάνουμε μετά;». Η απάντηση είναι να συνεχίσουμε την εξερεύνηση.
Pethokoukis: Ποια είναι η γνώμη σας για την εμπορευματοποίηση του διαστήματος που συνέβη την τελευταία δεκαετία;
Logsdon: Πιστεύω ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας αλλαγής παραδείγματος. Το διάστημα είναι ένα μέρος επιχειρηματικής δράσης, και η μείωση του κόστους εκτόξευσης είναι μια κομβική παράμετρος γι’ αυτό. Πρέπει να πιστώσουμε στο SpaceX και τον Ήλον Μασκ το γεγονός ότι εισήγαγαν τη δυνατότητα επανάχρησης. Υπάρχει πλέον η δυνατότητα να δοκιμάζουμε και να αποτυγχάνουμε χωρίς μεγάλο κόστος, καθώς και να δοκιμάζουμε και να πετυχαίνουμε σε διάφορες επιχειρηματικές δράσεις. Συνεπώς, το διάστημα κατέστη χώρος δημιουργίας κέρδους για εφαρμογές που ωφελούν την ανθρωπότητα. Υπό μία έννοια, έγινε βαρετό.
Ακόμη με ενθουσιάζει η εξερεύνηση του διαστήματος, το να πηγαίνουμε σε νέα μέρη και να βλέπουμε νέα πράγματα. Αλλά κατά κανόνα αυτό έχει ξεπεραστεί από την εξερεύνηση του διαστήματος, από την αναζήτηση όλων των χρήσιμων πραγμάτων που μπορούμε να κάνουμε υπό τροχιά και εντέλει και πέρα από αυτή.
Η κυβέρνηση ακόμη βρίσκεται επικεφαλής της εξερεύνησης, τόσο της ρομποτικής όσο και της ανθρώπινης, γιατί κανείς δεν έχει βρει τον τρόπο να την κάνει άμεσα επικερδή. Η ωρίμανση του διαστήματος σημαίνει ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται εκεί - όχι λόγω του ενθουσιασμού της εξερεύνησης, αλλά λόγω της πιθανότητας να δημιουργηθούν νέες επιχειρήσεις, νέος πλούτος, νέες δουλειές - το βλέπουν ως έναν τομέα με πολλές δυνατότητες.
Pethokoukis: Η διαστημική κούρσα ξεκίνησε ως ένας γεωπολιτικός ανταγωνισμός. Σήμερα φαίνεται να υπάρχει ένας ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Πιστεύετε ότι αυτό θα βοηθήσει για να διατηρήσουμε το ενδιαφέρον των Αμερικανών για το διάστημα;
Logsdon: Ναι, το πιστεύω. Είναι πολύ διαφορετικό από τον Ψυχρό Πόλεμο και τη διαστημική κούρσα, με την έννοια ότι υπάρχουν πολλοί περισσότεροι ικανοί παίκτες στο διάστημα. Σαφώς η Κίνα είναι μια φιλόδοξη διαστημική δύναμη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διατηρήσει τη δέσμευσή τους για μια ηγετική θέση στο διάστημα.
Πιστεύω ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο χωρών έχει πολύ διαφορετικό χαρακτήρα από τον ανταγωνισμό ΗΠΑ-ΕΣΣΔ κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, και πιθανότατα είναι καλός και για τις δύο πλευρές καθώς ενθαρρύνει την ανάληψη δράσεων. Μπορούμε να έχουμε ανταγωνισμό χωρίς κούρσα. Αυτό που κάνει η Κίνα στο μη στρατιωτικό διάστημα πιστεύω ότι κατά μία έννοια είναι καλό για όλους. Είναι διαφορετικό ζήτημα το ότι η Κίνα αναπτύσσει σήμερα στρατιωτικές δυνατότητες που απειλούν την ικανότητα των ΗΠΑ να διεξάγει και να κερδίζει πολέμους. Αυτό είναι όντως ανησυχητικό. Αλλά το κινεζικό πρόγραμμα εξερεύνησης της σελήνης, το δικό μας πρόγραμμα εξερεύνησης Artemis, τα ιδιωτικά εγχειρήματα και η επιστροφή στη σελήνη πιστεύω πως είναι θετικά για όλους.
Ο James Pethokoukis κατέχει την ερευνητική έδρα Dewitt Wallace στο American Enterprise Institute (ΑΕΙ), όπου είναι υπεύθυνος έκδοσης και αρθρογραφεί στο μπλογκ AEIdeas και φιλοξενεί το εβδομαδιαίο podcast “Political Economy with James Pethokoukis.” Ο John Logsdon είναι ο ιδρυτής και ομότιμος καθηγητής του Ινστιτούτου Διαστημικής Πολιτικής στη Σχολή Διεθνών Σχέσεων Elliott του George Washington University.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 18 Νοεμβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
