Αναλογιζόμουν έντονα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας κοινωνίας χωρίς μετρητά καθώς περίμενα στην ουρά ενός σούπερ μάρκετ και παρατηρούσα την ηλικιωμένη κυρία μπροστά μου να μετράει αδέξια νομίσματα μικρής αξίας για να πληρώσει τα ψώνια της.
Δεν μπορούσα να μην σκεφτώ πόσο πιο γρήγορα θα ήταν αν ακουμπούσε απλώς την τραπεζική της κάρτα στο POS ώστε η ουρά να προχωρήσει. Όταν όμως τελικά έφτασα στο ταμείο, όλη μου η αισιοδοξία εξατμίστηκε. Λόγω ενός σφάλματος του συστήματος της τράπεζας ή του παρόχου, τα τερματικά POS στο κατάστημα δεν λειτουργούσαν. Οι πληρωμές μπορούσαν να γίνουν μόνο σε μετρητά.
Όπως πολλοί άνθρωποι της γενιάς μου, δεν κουβαλάω μετρητά και δεν υπήρχαν ΑΤΜ σε απόσταση 5 λεπτών από το σούπερ μάρκετ. Επιπλέον, οι αναλήψεις μετρητών συχνά επιφέρουν επιπλέον κόστος που επιβάλλεται από τις τράπεζες. Αναμφισβήτητα ωστόσο υπάρχουν ορισμένα θετικά στοιχεία στις πληρωμές σε μετρητά. Τα μετρητά δεν είναι ευάλωτα έναντι της ιδιοτροπίας εξωτερικών δυνάμεων όπως οι τράπεζες, της βλάβης των τερματικών, των διακοπών ρεύματος, μιας σειράς από σφάλματα συστήματος ή εξοπλισμού και ποιος ξέρει τι άλλο.
Η αλήθεια είναι ότι δεν είμαστε έτοιμοι για μια κοινωνία εντελώς χωρίς μετρητά. Στην Ουγγαρία, για παράδειγμα, οι πληρωμές σε μετρητά εξακολουθούν να είναι δημοφιλείς, οδηγώντας τη λαϊκίστικη κυβέρνηση να συνταχθεί με ένα ακροδεξιό κόμμα ως προς το ενδιαφέρον να προστατευτούν οι πληρωμές με μετρητά μέσω μιας τροποποίησης του συντάγματος.
Αυτή, ωστόσο, δεν είναι μια σωστή πορεία δράσης. Τα οφέλη των μετρητών έναντι των πληρωμών με κάρτα είναι ότι η κυβέρνηση έχει λιγότερο έλεγχο στα οικονομικά μας. Δεν υπάρχει πιθανότητα εξόρυξης δεδομένων. Αλλά η δημοτικότητα του Bitcoin και άλλων εναλλακτικών νομισμάτων καταδεικνύει ότι ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί και ψηφιακά. Όσο λιγότερο συγκεντρώνει και παρεμβαίνει ένα κράτος στις επιλογές πληρωμής, τόσο το καλύτερο. Οι τάσεις δείχνουν μια στροφή προς περισσότερες λύσεις για πληρωμές χωρίς μετρητά.
Το κράτος δεν πρέπει να προστατεύει τις πληρωμές με μετρητά, ούτε να επιβάλλει λύσεις χωρίς μετρητά. Θα πρέπει να επιτρέψει στην αγορά των ποικίλων μεθόδων πληρωμής να αναπτυχθεί οργανικά. Με καλύτερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο και περισσότερους ανθρώπους να χρησιμοποιούν τράπεζες και εναλλακτικές επιλογές, μια κοινωνία χωρίς μετρητά θα γίνει πραγματικότητα. Μέχρι να συμβεί αυτό, οι υποδομές θα πρέπει να προχωρήσουν, ώστε βλάβες όπως αυτή που αντιμετώπισα στο κατάστημα να μην παρεμβαίνουν στις πληρωμές.
Υπάρχει επίσης το ερώτημα του πώς θα επιζήσουν οι επαίτες. Σε έναν ιδανικό κόσμο, κανείς δεν θα αναγκαζόταν είτε από περιστάσεις είτε από εγκληματίες να σας ζητήσει ψιλά, αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Υπάρχει επίσης το ζήτημα της κυβερνητικής εποπτείας έναντι της διαφάνειας. Όσο περισσότερο χωρίς μετρητά είναι μια κοινωνία, τόσο καλύτερα τα πάει συνήθως στον δείκτη διαφθοράς. Όσο πιο διαδεδομένες είναι οι πληρωμές σε μετρητά, τόσο περισσότερη διαφθορά γίνεται αντιληπτή.
Μόνο εάν το κράτος δεν παρεμβαίνει σε εναλλακτικές επιλογές πληρωμής, όπως τα κρυπτονομίσματα, μπορούν πραγματικά οι επιλογές χωρίς μετρητά να αντικαταστήσουν το υλικό χρήμα. Η καλύτερη επιλογή για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι να αφήσουν ήσυχες τις πληρωμές και να αφήσουν την κοινωνία να σταθμίσει τα υπέρ και τα κατά. Εάν, από την άλλη, το κράτος παρεμβαίνει υπερβολικά, τότε οι πολίτες θα κληθούν να πληρώσουν το τίμημα. Το μόνο ερώτημα είναι: πώς;
--
*Ο Mate Hajba είναι Διευθυντής του Free Market Foundation, μιας ουγγρικής δεξαμενής σκέψης αφιερωμένης στις κλασσικές φιλελεύθερες αξίες όπως η ελεύθερη αγορά, οι ατομικές ελευθερίες και η ανεκτικότητα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Μαρτίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
