Του Douglas French*
Την πρώτη του Δευτέρα στη νέα του θέση, ο Πρόεδρος Τραμπ κάλεσε στον Λευκό Οίκο ηγέτες από το χώρο των επιχειρήσεων, τους προσέφερε πρωινό, τους αποκάλεσε “σπουδαίους ανθρώπους” και τότε έριξε τη βόμβα του προστατευτισμού: “Αν πάτε σε άλλη χώρα” και περικόψετε θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ “θα επιβάλουμε ένα πολύ σημαντικό φόρο εισαγωγών στα προϊόντα σας”, είπε στα διευθυντικά στελέχη. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, ο Τραμπ προσδιόρισε το “σημαντικό” επίπεδο φορολόγησης στο 35%.
Λίγες μέρες πριν, ο νέος Πρόεδρος φώναξε το δυστοπικό του όραμα για την Αμερική σε διακόσιες πενήντα χιλιάδες, ή ένα εκατομμύριο, ή τον οποιοδήποτε αριθμό των γενναίων ψυχών που υπέστησαν μια βροχερή μέρα της Ουάσινγκτον για να ακούσουν την εναρκτήρια ομιλία του. Το σκηνικό ερημιάς των άδειων εργοστασίων και των απραγματοποίητων ελπίδων και ονείρων σταματά σήμερα, είπε χειροκροτούμενος, με τα φαντάσματα του Reed Smoot και του Willis Hawley, των παππούδων του οικονομικού απομονωτισμού να τον πλαισιώνουν.
Ξαναγυρίσαμε λοιπόν στο 1930 και ο Τραμπ εκφράζει τον Hoover που κρύβει μέσα του, από τότε που κατέβηκε από το χρυσό του ασανσέρ ενάμιση χρόνο πριν. Ο Herbert Hoover, κατά την προεκλογική του εκστρατεία το 1928 δεσμεύθηκε να βοηθήσει τους αγρότες αυξάνοντας τους δασμούς στα αγροτικά προϊόντα. Από την στιγμή όμως οι αγρότες άρχισαν να προσδοκούν τη βοήθεια του προστατευτισμού, οι επιχειρήσεις, μεγάλες και μικρές, ζήτησαν κι αυτές προστατευτισμό για τον εαυτό τους.
“Όταν πια κατακάθισε η σκόνη, το Κογκρέσο είχε συμφωνήσει σε δασμούς που ξεπερνούσαν τα ήδη υψηλά επίπεδα που είχαν θεσπιστεί από τον νόμο Fordney-McCumber του 1922 και συγκαταλέγονταν ανάμεσα στους περισσότερο προστατευτικούς δασμούς στην ιστορία της ΗΠΑ”, εξηγεί το capitalism.org.
Σε παρακαλώ, μη το κάνεις αυτό
“Σχεδόν έπεσα στα γόνατά μου για να ικετεύσω τον Herbert Hoover να ασκήσει βέτο στον ηλίθιο δασμό Hawley-Smoot” θυμόταν ο συνεργάτης του J.P. Morgan, Thomas Lamont. “Ο νόμος αυτός ενίσχυσε τον εθνικισμό σ'' ολόκληρο τον κόσμο”. Ο Τραμπ και οι υποστηρικτές του, είτε γιατί δεν μελετούν την Ιστορία, είτε γιατί αγνοούν τις έννοιες του συγκριτικού πλεονεκτήματος και του καταμερισμού της εργασίας, οδηγούν την Αμερική στο ίδιο μονοπάτι, την ίδια ώρα που ο εθνικισμός αυξάνεται στην Ευρώπη και την Ιαπωνία.
Το 1930, περισσότεροι από χίλιοι οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων ο Frank Fetter και ο Frank Taussig ζητούσαν την ανάκληση του νόμου. Όπως αναφέρει ο Fetter, “τα οικονομικά πανεπιστημιακά τμήματα που, λίγα χρόνια μετά, επρόκειτο να χωριστούν στη μέση για ζητήματα νομισματικής πολιτικής, χρηματοδότησης του ελλείμματος και το πρόβλημα των μεγάλων επιχειρήσεων, ουσιαστικά ήταν ομόφωνα στην πεποίθησή τους ότι το νομοσχέδιο Hawley-Smoot ήταν ένα εξαιρετικά λανθασμένο νομοθετικό κείμενο”.
Σε ένα άρθρο τους στο FEE το 2012, οι Theodore Phalan, Deema, Yazigi και Thomas Rustici, εξηγούν γιατί οι οικονομολόγοι ήταν ενωμένοι στην αντίθεσή τους έναντι του νόμου Smoot-Hawley.
“Η διαμαρτυρία αφορούσε πέντε βασικά σημεία. Πρώτον, ο δασμός θα αύξανε το κόστος διαβίωσης ''εξαναγκάζοντας τον καταναλωτή να επιχορηγεί την σπατάλη και την αναποτελεσματικότητα στην [εγχώρια] παραγωγική δράση''. Δεύτερον, ο αγροτικός τομέας δεν θα βοηθούταν καθώς ''το βαμβάκι, το χοιρινό, το λαρδί και τα σιτηρά είναι εξαγώγιμα προϊόντα και πωλούνται στην παγκόσμια αγορά'' και οι τιμές του αγροτικού εξοπλισμού θα αυξάνονταν. Τρίτον “το εξαγωγικό μας εμπόριο συνολικά θα υφίστατο πλήγμα. Οι άλλες χώρες δεν μπορούν να αγοράσουν από μας παρά μόνο αν επιτρέπεται να πουλήσουν σε μας''. Τέταρτον, ο δασμός “αναπόφευκτα θα προκαλούσε τις άλλες χώρες να μας ανταποδώσουν τα ίσα στα δικά μας αγαθά''. Τέλος, οι Αμερικανοί με επενδύσεις στο εξωτερικό θα ζημιώνονταν καθώς ο δασμός θα έκανε “δυσκολότερο στους ξένους οφειλέτες τους να τους πληρώσουν τους οφειλόμενους τόκους''.
Βεβαίως, η Μεγάλη Ύφεση γρήγορα ακολούθησε την ψήφιση του νομοσχεδίου και ''οι περισσότερες από τις εμπειρικές μας συζητήσεις για την κάμψη στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα κατά το διάστημα 1929-1933 έθεταν τον νόμο Smoot-Hawley στο επίκεντρο ή κοντά σ'' αυτό'' γράφουν οι Phalan, Yazigi και Rustici.
Ο κλέψας του κλέψαντος
Ο Πρόεδρος Τραμπ πιστεύει ότι κάποιοι κλέβουν τις αμερικανικές θέσεις εργασίας και νομίζει ότι εμείς μπορούμε να τις πάρουμε πίσω, ξανακλέβοντάς τες με τη σειρά μας χρησιμοποιώντας την ισχύ της κυβέρνησης, με την εθνικιστική υποστήριξη του κοινού, για να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του να “Κάνει την Αμερική Ξανά Μεγάλη”. Βεβαίως, κάποιος πρέπει να πληρώσει το κόστος, και αυτοί θα είναι οι Αμερικανοί καταναλωτές.
Στο έργο του Making Economic Sense, και σε αμέτρητα άλλα γραπτά του κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Μάρρεϋ Ρόθμπαρντ εξήγησε το πρόβλημα:
“Ο προστατευτισμός δεν είναι απλώς μια ανοησία, αλλά μια επικίνδυνη ανοησία που καταστρέφει ολόκληρη την οικονομική ευημερία... Οι εξαναγκαστικοί περιορισμοί στο εμπόριο – όπως ο προστατευτισμός – εμποδίζουν, ακρωτηριάζουν και καταστρέφουν το εμπόριο, την πηγή της ζωής και της ευημερίας. Ο προστατευτισμός είναι απλώς μία έκκληση να πληγούν οι καταναλωτές και η γενική ευημερία για να αποδοθούν ειδικά προνόμια σε ομάδες λιγότερο αποτελεσματικών παραγωγών, εις βάρος των περισσότερο ικανών εταιριών και των καταναλωτών. Αλλά πρόκειται για μια ιδιαίτερα καταστροφική μορφή διάσωσης, καθώς υπονομεύει με μόνιμο τρόπο το εμπόριο υπό τον μανδύα του πατριωτισμού”.
Το 1930, περίπου το ένα τέταρτο των εργαζομένων απασχολούνταν στην αγροτική παραγωγή - έτσι ο Hoover ήθελε να κάνει τους γεωργούς χαρούμενους. Τώρα, μόνο το 2% εργάζεται σε αγροκτήματα. Σήμερα, το 20% εργάζεται στη βιομηχανία και ο Τραμπ θέλει να προστατεύσει αυτές τις θέσεις εργασίας εις βάρος μας, παρά το γεγονός ότι η απασχόληση στη βιομηχανία κορυφώθηκε γύρω στο 1950 και έκτοτε μειώνεται, με την απασχόληση στον τομέα των υπηρεσιών να συνεχίζει να αυξάνεται. 
[Κατανομή του εργατικού δυναμικού ανά τομέα, 1840-2010 Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες Ποσοστό εργατικού δυναμικού Δεκαετία]
[1840-2010: Robert E. Gallman και Thomas J. Weiss. “The Service Industries in the Nineteenth Century.” Στο Production and Productivity in the Service Industries, ed. Victor R. Fuchs, 287-352. New York: Columbia University Press (for NBER), 1969. 1900–1940: John W. Kendrick, Productivity Trends in the United States. Princeton: Princeton University Press (for NBER), 1961. 1950–2010: Bureau of Economic Analysis, National Income and Product Accounts.]
Οι σοσιαλιστές το λατρεύουν
Κατά ειρωνικό τρόπο, η σκληροπυρηνική Αριστερά εξυμνεί το προστατευτικό πρόγραμμα του Τραμπ. Όπως αναφέρει ο Peter Schwartz στο World Socialist Website.org, η Sahra Wagenknecht, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος της Αριστεράς στην Γερμανία δήλωσε:
“Απ'' ό,τι φαίνεται ακόμη και ένας Ντόναλντ Τραμπ έχει περισσότερη λογική στην οικονομική του πολιτική από σας”, είπε η Wagenknecht στους αντιπροσώπους στο Κοινοβούλιο. “Κι αυτό γιατί τουλάχιστον αυτός έχει καταλάβει ότι η κατευθυνόμενη από το κράτος πολιτική για τη βιομηχανία είναι καλύτερη από τις χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών, και ότι η περικοπή δαπανών δεν βοηθά τις υποδομές που καταρρέουν χτυπημένες από την κρίση, αλλά μόνο ένα καλά χρηματοδοτημένο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων”.
Ο κ. Schwartz στη συνέχεια εξηγεί: “Αυτό θυμίζει το επιχείρημα ότι οι πολιτικές του Χίτλερ αρχικά δεν ήταν και τόσο κακές, καθώς έφτιαξε αυτοκινητοδρόμους και χρηματοδότησε άλλες δημόσιες επενδύσεις”.
Πολύ πριν, ο Adam Smith εξήγησε την πολύ απλή λογική για την όσο το δυνατόν ευρύτερη επέκταση του καταμερισμού της εργασίας, με μια απλή αναλογία: “Κάθε συνετός αρχηγός οικογένειας ακολουθεί το γνωμικό να μην προσπαθεί να φτιάχνει στο σπίτι του αυτό που θα του κοστίσει περισσότερο να το φτιάξει απ'' ό,τι να το αγοράσει. Αυτό που είναι συνετό για την κάθε οικογένεια ξεχωριστά, δύσκολα μπορεί να είναι ασύνετο για ένα μεγάλο βασίλειο”.
Και το θέμα μας δεν είναι μόνο η ευημερία. Είναι η ειρήνη και ο πολιτισμός. “Η φιλοσοφία του προστατευτισμού είναι φιλοσοφία πολέμου” έγραψε στο Human Action ο Λούντβιχ φον Μίζες. “Οι πόλεμοι της εποχής μας δεν συμβαίνουν σε αντιδιαστολή προς τα δημοφιλή οικονομικά δόγματα – αντιθέτως είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της συνεπούς τους εφαρμογής”.
Αν ο Τραμπ επιχειρήσει να κάνει πράξη τους λεονταρισμούς του περί “Αμερικής που θα νικά ξανά και θα ξαναγίνει πλούσια” μέσω του εθνικιστικού προστατευτισμού, αυτό θα είναι πράγματι μια “επικίνδυνη ανοησία”. Μια ανοησία που θα κάνει ολόκληρο τον κόσμο φτωχότερο και λιγότερο ασφαλή.
*Ο Douglas French είναι Επιστήμων Συνεργάτης στο Johnson Center του Troy University και επίκουρος καθηγητής στο Georgia Military College. Είναι συγγραφέας των βιβλίων Early Speculative Bubbles and Increases in the Supply of Money, Walk Away, και The Failure of Common Knowledge.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στα αγγλικά στις 24 Ιανουαρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
