Γράφει ο Pierre Lemieux
Θα αφήσω τους αναγνώστες μου να διαχωρίσουν την ήρα από το στάρι -και υπάρχουν και τα δύο- στο άρθρο ενός αρθρογράφου της Wall Street Journal που πέρασε μερικούς μήνες ως δημοσιογράφος στη σχολή διοίκησης επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου του Σικάγο (James Mackintosh, “What I Learned About ‘Woke’ Capital and Milton Friedman at the University of Chicago,” – Τι έμαθα για το ‘αφυπνισμένο’ κεφάλαιο και τον Μίλτον Φρίντμαν στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, 9 Ιουνίου 2023). Θα επικεντρωθώ σε δύο φράσεις που αποκαλύπτουν μια μεθοδολογία που οδηγεί με φυσικό τρόπο σε μια προτίμηση για κάποιου είδους διευθυνόμενη κοινωνία:
«Είναι βεβαίως αλήθεια ότι οι ελεύθερες αγορές είναι ο καλύτερος τρόπος για να λειτουργήσει μια οικονομία που είναι πλήρως ανταγωνιστική, δεν έχει μη τιμολογημένες παρενέργειες ή ‘εξωτερικότητες’, όπως οι εκπομπές άνθρακα, και όπου τα συμβόλαια καλύπτουν το κάθε ενδεχόμενο. Δυστυχώς, αυτές οι προϋποθέσεις δεν πληρούνται».
Εάν η αρχική σας ερώτηση είναι «ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να διευθύνουμε την οικονομία;», τότε το πιθανότερο είναι να μην ανακαλύψετε ότι μια αυτορρυθμιζόμενη οικονομία, μια οικονομία που δεν «διευθύνεται» από κανέναν, είναι η πιο αποτελεσματική και δίκαιη. Παρομοίως, αν ξεκινήσετε με την ερώτηση: «ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να διευθύνουμε τη θρησκεία (στην κοινωνία);» ή «ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να διευθύνουμε τον γάμο;» ή «ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να διευθύνουμε το εμπόριο;», πιθανότατα δεν θα αναλογιστείτε καν το laissez-faire-δηλαδή να αφήσετε το κάθε άτομο να κάνει τις δικές του επιλογές. Θα δείτε την «οικονομία» ως έναν οργανισμό που πρέπει να διοικείται από κάποιο άτομο ή ομάδα ατόμων.
Η διάκριση μεταξύ μιας οργάνωσης και μιας αυθόρμητης τάξης τονίζεται στο Law, Legislation and Liberty (Δίκαιο, Νομοθεσία και Ελευθερία) του Φρίντριχ Χάγιεκ (κυρίως στον πρώτο τόμο). Την ιδέα ότι μόνο ομόφωνα αποδεκτοί κανόνες μπορούν να χρησιμεύσουν ως θεσμική βάση μιας κοινωνίας (και μιας οικονομίας) την υπερασπίζεται από μια διαφορετική οπτική γωνία ο James Buchanan (βλέπε το βιβλίο του Why I, Too, Am Not a Conservative – ‘Γιατί ούτε εγώ δεν είμαι συντηρητικός’ και, αυτό που συνέγραψε με τον Geoffrey Brennan, The Reason of Rules – ‘Η λογική των κανόνων’). Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι η κριτική μου για την παραπάνω στήλη του WSJ θα γινόταν αποδεκτή και από τον Milton Friedman: ούτε εκείνος εξέταζε την κοινωνία και την οικονομία από την οπτική γωνία ενός φιλοσόφου-βασιλιά.
* Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 11 Ιουνίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
