Του Simon Sarevski
Αναλογιστείτε τι περιεχόμενο έχει σήμερα η “συμμετοχική οικονομία”. Η μείωση του κόστους συναλλαγής που επέφερε τη σύγχρονη τεχνολογία έχει δημιουργήσει εντελώς νέες επιχειρηματικές δυνατότητες. Αυτό που πριν από μόλις μία δεκαετία θεωρούταν αδιανόητο, σήμερα είναι πραγματικότητα.
Τα όρια μεταξύ του μοιράσματος και της ενοικίασης εξαφανίζονται. Και ενώ αυτό το σύγχρονο φαινόμενο είναι μια ευλογία για τους καταναλωτές και την κοινωνία συνολικά, είναι μεγάλος πονοκέφαλος για το κατεστημένο. Από την στιγμή που εκείνοι που υπήρξαν για ένα διάστημα επιτυχημένοι εντοπίσουν μια απειλή στην ευημερία και τη μελλοντική επιβίωση της επιχείρησής τους, θα χτυπήσουν την πόρτα των νομοθετών. Εύκολα βρίσκει κανείς τέτοια παραδείγματα - δείτε μόνο τις πολλές προσπάθειες να ρυθμιστούν ή ακόμη και να απαγορευτούν οι υπηρεσίες όπως η Airbnb και η Uber σε πολλές μεγάλες πόλεις του κόσμου τα τελευταία χρόνια.
Ενώ μπορεί να υπάρχουν κάποια θετικά στοιχεία σ' αυτές τις ρυθμίσεις - είναι δύσκολο να οριοθετηθεί μια εταιρία ταξί από μια εταιρία δικτύου μεταφορών ιδίως στην καθομιλουμένη και τη νομική ορολογία - το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε δεν είναι το πώς θα πρέπει να ρυθμίσουμε αυτές τις αναδυόμενες επιχειρήσεις, αλλά το πώς να απορρυθμίσουμε όσες είναι προσκολλημένες στον 20ο αιώνα. Για τους νομοθέτες, οι μακροπρόθεσμες προοπτικές είναι ακόμη πιο ζοφερές από τη σημερινή κατάσταση. Καθώς οι αλλαγές συμβαίνουν με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα, το να συμβαδίζει η νομοθεσία με τις καινοτομίες μπορεί να γίνει κάτι το αδύνατο.
Το εμπόριο φόβου για το μέλλον
Παράλληλα με τη συμμετοχική οικονομία γεννήθηκε ακόμη ένα σύγχρονο λουδιτικό κίνημα. Ο φόβος αυτή τη φορά είναι πως, λόγω της μείωσης του κόστους συναλλαγής σε συνδυασμό με την αυτοματοποίηση, οι θέσεις δουλειάς θα εξαφανίζονται με γρήγορο ρυθμό προκαλώντας μαζική ανεργία.
Αν πιστέψουμε τον Michael Munger, το κόστος συναλλαγής θα μειωθεί δραματικά στο μέλλον. Από τη μία πλευρά, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα χαμηλότερες σχετικές τιμές, αλλά την ίδια ώρα πολλοί άνθρωποι θα χάσουν τη δουλειά τους.
Ακόμη και αυτός ο νέος φόβος της μαζικής ανεργίας όμως είναι για μια ακόμη φορά αβάσιμος. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως ζούμε σε έναν κόσμο σπανιότητας των πόρων. Όπως μας υπενθυμίζει ο Don Boudreaux, ανεξάρτητα από το πόσο πολύ εξελιχθεί η τεχνολογία ή μειωθούν τα κόστη συναλλαγής, εφόσον υπάρχει σπανιότητα, θα υπάρχουν και ανικανοποίητες ανθρώπινες επιθυμίες. Και εφόσον υπάρχουν ανικανοποίητες ανθρώπινες επιθυμίες, υπάρχουν και δυνητικές θέσεις εργασίας για την ικανοποίηση αυτών των επιθυμιών.
Δείτε για παράδειγμα τα τρόφιμα. Όλοι έχουμε ακούσει για την ιδέα του φουτουριστικού φαγητού, είναι αυτό έχει τη μορφή διατροφικών χαπιών, είτε της πίτσας του Back to the Future που επεκτείνεται σε μέγεθος, είτε του αναπαραγωγέα τροφής του Star Trek. Και κατά κάποιον τρόπο, το φαγητό έχει ήδη γίνει αντικείμενο της συμμετοχικής οικονομίας με υπηρεσίες όπως η Uber Eats και η Deliveroo. Ανεξάρτητα όμως από το πόσο καλή γίνει η υπηρεσία αυτή, δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό να μη χρειάζονται σερβιτόροι ή άλλοι εργαζόμενοι σε εστιατόρια στο μέλλον. Εξάλλου, παρά την αύξηση της αποδοτικότητας, οι άνθρωποι είναι κοινωνικά όντα και θα συνεχίζουν να θέλουν να απολαμβάνουν το φαγητό μαζί με ανθρώπους που συμπαθούν, σε ένα μέρος που τους αρέσει, περισσότερο από το να παίρνουν το φαγητό τους από ξένους και να το τρώνε στα κρεβάτια τους.
Το πρόβλημα της “αξίωσης της γνώσης”
Επιπροσθέτως, όπως ακριβώς πολλές σημερινές θέσεις εργασίας δεν υπήρχαν πριν την διάδοση του διαδικτύου, μήπως ομοίως και οι θέσεις εργασίας του μέλλοντος δεν υπάρχουν ακόμη σήμερα; Πράγματι, δεν μπορούμε καν να φανταστούμε ακόμη τι εργασιακές ανάγκες θα προκύψουν στις επόμενες δεκαετίες. Το ότι ούτε “οι καλύτεροι” δεν μπορούν να προβλέψουν τι θα συμβεί μέσα σε λίγα χρόνια έχει καταδειχθεί πολλές φορές. Για παράδειγμα, ο οικονομολόγος - αρθρογράφος των New York Times, Paul Krugman είπε το 1998 πως “η ανάπτυξη του διαδικτύου θα επιβραδυνθεί δραστικά… Μέχρι περίπου το 2005, θα έχει καταστεί σαφές ότι η επίδραση του διαδικτύου στην οικονομία δεν υπήρξε μεγαλύτερη απ' ό,τι αυτή των μηχανών φαξ”.
Κάθε γενιά έχει τις δικές τις πρωτόγνωρες προκλήσεις. Αυτό βεβαίως ισχύει και για τις προκλήσεις του δικού μας μέλλοντος. Η “αξίωση της γνώσης” όμως προκειμένου κάποιοι να παρέμβουν σ' αυτές τις διαδικασίες μπορεί όχι μόνο να υπονομεύσει την πρόοδο, αλλά και να στείλει πίσω στον χρόνο την ανθρωπότητα.
--
Ο Simon Sarevski κάνει την πρακτική του στο Austrian Economics Center. Είναι πτυχιούχος χρηματοοικονομικής διαχείρισης και μέλος των European Students for Liberty.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1η Μαρτίου 2019 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
