Της Brittany Hunter
Καθώς τις προάλλες μπήκα στο Uber που είχα καλέσει, έκανα ένα κομπλιμέντο στην οδηγό μου για τα υπέροχα χτενισμένα μαλλιά της. Καθώς προχωρούσε η συζήτησή μας, έμαθα ότι ήταν κομμώτρια που είχε μείνει πρόσκαιρα χωρίς δουλειά. Ήλπιζε να βγει από τον κόσμο των κομμωτηρίων και να αρχίσει να δουλεύει σε σπίτια. Όσο όμως σχεδίαζε πώς θα εφαρμόσει το σχέδιό της, ο συνεπιβατισμός της προσέφερε μια προσωρινή απασχόληση από την οποία μπορούσε να κερδίζει χρήματα.
Η συμμετοχική οικονομία είναι μια από τις πιο ριζοσπαστικές δημιουργίες της αγοράς στη σύγχρονη εποχή μας, μολονότι ως ιδέα είναι πολύ απλή. Αν έχεις ένα αυτοκίνητο, μπορείς να κερδίσεις χρήματα ως οδηγός. Αν έχεις ένα διαμέρισμα ή ένα σπίτι, μπορείς να κερδίσεις χρήματα νοικιάζοντας τον χώρο. Δεν είναι κάτι το περίπλοκο. Αν έχεις μια ιδιοκτησία ή μια δεξιότητα που ζητά κάποιος άλλος καταναλωτής, έχεις τη δυνατότητα να κερδίσεις χρήματα. Και για όσους βρίσκονται στην ανεργία, ή προσπαθούν να βρουν την επόμενη κίνηση απασχόλησής τους, η συμμετοχική οικονομία μπορεί να είναι μια σανίδα σωτηρίας.
Ένα μαξιλαράκι
Η ιστορία αυτή δεν είναι καθόλου ξεχωριστή. Όταν ζούσα στην Ουάσινγκτον, είχα κάποτε την ευκαιρία να καλέσω μια οδηγό που προσωρινά ήταν άνεργη καθώς ήταν στην ανάρρωση από κάποιο χειρουργείο η έκταση του οποίου της επέτρεπε να οδηγεί αυτοκίνητο. Μολονότι λοιπόν η δουλειά της την περίμενε μόλις θα γινόταν καλά, είχε χρησιμοποιήσει όλη την άδεια μετ' αποδοχών που δικαιούταν και δεν κέρδιζε χρήματα κατά τη διαδικασία της ανάρρωσης.
Χάρη όμως στο Uber, η οδηγός μου δεν χρειαζόταν να ανησυχεί για το εισόδημά της ή να κάνει αιτήσεις βραχυπρόθεσμης αδυναμίας προς εργασία ή για κάποιο άλλο προνοιακό πρόγραμμα ενόσω περίμενε να γυρίσει στη δουλειά της. Κέρδιζε χρήματα και ταυτόχρονα απέφευγε το πνιγηρό αίσθημα να είσαι παγιδευμένος στο σπίτι σου καθώς αναρρώνεις.
Ένας άλλος οδηγός που είχα στην Ουάσινγκτον είχε μόλις μετακομίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες από τη Μέση Ανατολή και προσπαθούσε να ξεκινήσει τη δική του επιχείρηση catering. Το Uber όχι μόνο του επέτρεπε να πληρώνει τους λογαριασμούς του όσο έστηνε την επιχείρησή του, αλλά και τον βοηθούσε να δικτυωθεί. Σε κάθε επιβάτη του έδινε μια επαγγελματική του κάρτα και ένα δωρεάν γεύμα “δοκιμής” που παρέδιδε ο ίδιος. Το ίδιο συνέβαινε και με την κομμώτρια. Ανταλλάξαμε τηλέφωνα και ωφεληθήκαμε και οι δύο: εγώ βρήκα νέα κομμώτρια κι εκείνη βρήκε νέα πελάτισσα.
Θα μπορούσα να αφηγηθώ δεκάδες τέτοιες ιστορίες, όπως φαντάζομαι κι εσείς. Ο συνεπιβατισμός βοήθησε όλους αυτούς τους οδηγούς να αποκομίσουν τα προς το ζην - και μερικούς τους βοήθησε να στήσουν τις επιχειρήσεις τους. Αλλά ο συνεπιβατισμός είναι μονο ένας μικρός κλάδος της ευρύτερης συμμετοχικής οικονομίας.
Ένα από τα πιο αγχωτικά συναισθήματα της ξαφνικής ανεργίας είναι η ανησυχία ότι δεν θα μπορέσεις να πληρώσεις το νοίκι σου. Ο τομέας όμως της συγκατοίκησης έδωσε μια λύση. Όσο έχεις κάποιον φίλο που είναι διατεθειμένος να σε αφήσει να κοιμηθείς στον καναπέ του, ή ένα μέλος της οικογένειάς σου που να ζει κάπου κοντά, υπάρχουν τρόποι να νοικιάσεις την κατοικία σου για να πληρώσεις τους λογαριασμούς.
Η συμμετοχική οικονομία όμως δεν περιορίζεται στην ιδιοκτησία. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται άνεργοι χωρίς να έχουν ούτε αυτοκίνητο, ούτε χώρο διαμονής που να μπορούν να νοικιάσουν, αλλά μπορεί να έχουν μια δεξιότητα. Εφαρμογές κινητών όπως η TaskRabbit επιτρέπει σε χρήστες να πωλούν την εργασία τους. Αν έχεις τους μύες που χρειάζονται για να μετακινείς κουτιά όλη τη μέρα, μπορείς να γίνεις αχθοφόρος. Αν μπορείς να κουρέψεις γκαζόν, μπορείς να βρεις κάποιον που να σε χρειάζεται για την αυλή του. Οι δυνατότητες είναι σχεδόν απεριόριστες. Και ενώ αυτές οι δουλειές δεν είναι και οι πιο σαγηνευτικές, το να συνεχίσεις να αναλαμβάνεις εργασίες και να δουλεύεις όσο είσαι άνεργος μπορεί να έχει μια θετική ψυχολογική επίδραση.
Για όσους εργάζονται στον τομέα της ομορφιάς και της ευεξίας, υπάρχουν εφαρμογές που συνδέουν αισθητικούς και κομμωτές με τους πελάτες, κάτι που ανέφερα και στην οδηγό μου στο Uber.
Ψυχική ευεξία
Η δουλειά δεν είναι κάποια κατασκευή που εφευρέθηκε από μοχθηρούς καπιταλιστές για να μειώσουν τα άτομα σε παραγωγούς και εργάτες. Είναι πηγή υπερηφάνειας και αυτοεκτίμησης. Ανεξάρτητα από το αν γράφεις το νέο μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα, χειρίζεσαι μηχανήματα σε ένα εργοστάσιο, ή φτιάχνεις χάμπουργκερ σε φαστφουντάδικο, υπάρχει μια αίσθηση υπερηφάνειας που αποκτάς όταν κάνεις καλά τη δουλειά σου.
Ενώ επέβαινα στο Uber με την καινούργια μου κομμώτρια, εκείνη διέκοψε ευγενικά τη συζήτησή μας για να μου προσφέρει νερό και ένα σνακ. Είμαι συνηθισμένη να μου προσφέρουν νερό οι οδηγοί του Uber, αλλά το σνακ ήταν κάτι το καινούργιο. Γιατί έχει σημασία αυτή η μικρή λεπτομέρεια; Γιατί υπήρχε υπερηφάνεια στη φωνή της. Μπορεί να μην έκανε αυτό που ήλπιζε στην καριέρα της, τουλάχιστον όχι προς το παρόν, αλλά το γεγονός ότι έμενε ενεργή στην αγορά εργασίας μέσω της συμμετοχικής οικονομίας δεν της έδινε μόνο εισόδημα: τη βοηθούσε και να διατηρήσει την αξιοπρέπειά της. Ήθελε να κάνει τη δουλειά της με τον καλύτερο δυνατό τρόπο γιατί ήταν περήφανη γι' αυτήν.
Όταν κάποιος επειδή μένει άνεργος, χάνει την ευκαιρία να αισθάνεται περηφάνια για τη δημιουργική του προσπάθεια - ιδίως όταν αυτό συμβαίνει για μεγάλα διαστήματα - υπάρχουν ψυχολογικές συνέπειες που εκτείνονται πέρα από το άγχος των χρηματικών προβλημάτων. Η κατάθλιψη μάλιστα συνήθως πάει χέρι-χέρι με την ανεργία.
Η απουσία κοινωνικών συναναστροφών μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στον ψυχισμό ενός ανθρώπου. Όταν κανείς απομονώνεται από τους ανθρώπους, χωρίς να έχει κάποιον να ακούσει τα προβλήματά του και να του πει τη γνώμη του, μένει μόνος με τις σκέψεις του. Σε δύσκολες στιγμές, όπως στην ανεργία, αυτό αφήνει τις χειρότερες σκέψεις να βγουν στην επιφάνεια. Πολλοί άνθρωποι μάλιστα φτάνουν στο σημείο να αμφισβητήσουν τις ικανότητές τους, γεγονός που τους βυθίζει σε έναν φαύλο κύκλο κατάθλιψης που κάνει την αναζήτηση εργασίας ακόμη πιο δύσκολη. Κανείς δεν θέλει να πάει σε μια συνέντευξη όταν δεν αισθάνεται καλά ψυχικά.
Η συμμετοχική οικονομία όμως προσφέρει το δικό της δίχτυ ασφαλείας έναντι του φαύλου κύκλου της ανεργίας.
Το Uber και γενικότερα ο συνεπιβατισμός είναι ένας καλός τρόπος όχι μόνο να συναναστρέφεται κανείς με άλλους ανθρώπους, αλλά και να προετοιμαστεί για μια συνέντευξη. Από την στιγμή που καταφέρεις να συζητάς με άλλους ανθρώπους χωρίς να αισθάνεσαι άγχος που συνήθως αυτό συνεπάγεται, έχεις κατακτήσει μια δεξιότητα που μπορεί να σε βοηθήσει κατά τη διαδικασία της συνέντευξης.
Ρεαλιστικές λύσεις
Είναι η συνεργατική οικονομία η τέλεια λύση για το πρόβλημα της ανεργίας; Απολύτως όχι. Αλλά ούτε το ισχύον σύστημα ανεργίας δεν είναι λύση. Αυτό που προσφέρει η συνεργατική οικονομία είναι μια ρεαλιστική προσέγγιση στο πρόβλημα. Όπως υπάρχουν κύκλοι ανάπτυξης και ύφεσης στην οικονομία, παρόμοιοι κύκλοι υπάρχουν και στη ζωή. Τη μια στιγμή είσαι στην κορυφή του κόσμου, και την άλλη μπορεί να βρεθείς χωρίς δουλειά με ένα δάνειο να τρέχει και μια οικογένεια να συντηρήσεις.
Το ισχύον σύστημα ανεργίας χαρακτηρίζεται από αχρείαστες προϋποθέσεις, και πολλή γραφειοκρατεία. Και πρέπει κανείς να τα υποστεί όλα αυτά πριν καν λάβει το πρώτο επίδομα ανεργίας. Όσο όμως η κυβέρνηση επιτρέπει την ύπαρξη της συνεργατικής οικονομίας, η αγορά μπορεί να συνεχίζει να προσφέρει ευκαιρίες σχεδόν άμεσης απασχόλησης σε όσους ψάχνουν δουλειά.
--
Η Brittany Hunter είναι βοηθός συντάκτρια στο FEE. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες και συνταγματικές σπουδές στο Utah Valley University.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 15 Σεπτεμβρίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
