Του Michael Rubin
«Αν οι εσωτερικές πιέσεις στις ΗΠΑ συνεχιστούν, η πιθανότητα για μια νέα 11η Σεπτεμβρίου δεν θα είναι πολύ ισχνή» έγραψε ο αρθρογράφος Αμπντουραχμάν Ντιλιπακ στην Γενί Ακίτ, μια εφημερίδα που πρόσκειται στον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Τέτοιου είδους απειλές και υποκίνηση μπορεί να ακούγονται περίεργα όταν προέρχονται από ένα μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά έχουν γίνει η νέα κανονικότητα στην Τουρκία.
Το 2004 το μυθιστόρημα Μεταλλική Καταιγίδα που περιγράφει έναν φανταστικό πόλεμο μεταξύ της Τουρκίας και των Ηνωμένων Πολιτειών έφτασε στην κορυφή του καταλόγου των ευπώλητων βιβλίων στην Τουρκία. Η τουρκική εφημερίδα Ραντικάλ έγραψε ότι “το Υπουργείο Εξωτερικών και το Γενικό Επιτελείο το διαβάζουν έντονα” και ότι “όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου το έχουν”.
Μετά την έναρξη των εξορύξεων στα ύδατα της Κύπρου από μια εταιρία ενέργειας με έδρα τις ΗΠΑ τον Σεπτέμβριο του 2011, ο Τούρκος Υπουργός Εγκεμέν Μπαγκίς προειδοποίησε “Γι' αυτό έχουμε το ναυτικό. Γι' αυτό έχουμε εκπαιδεύσει τους πεζοναύτες μας, γι' αυτό έχουμε εξοπλίσει το ναυτικό.
Όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι. Τα πάντα μπορούν να συμβούν”. Πιο πρόσφατα, ο Ερντογάν απείλησε τις αμερικανικές δυνάμεις στη Συρία με ένα “οθωμανικό χαστούκι”. Τόσο ο Ντογκού Περιντζέκ, πνευματικός ταγός των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων όσο και ο Αντνάν Τανριβερντί, στρατιωτικός σύμβουλος του Ερντογάν, είναι άγρια αντι-νατοϊστές.
Και η τουρκική εχθρότητα δεν περιορίζεται στα λόγια: Τούρκοι εθνικιστές επιτέθηκαν σε Αμερικανούς ναύτες όταν πλοία των ΗΠΑ ήταν αγκυροβολημένα σε τουρκικά λιμάνια. Και στελέχη του ΑΚΡ απαίτησαν τη σύλληψη προσωπικού των ΗΠΑ στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ. Αμερικανοί πολίτες, μεταξύ των οποίων και ο πάστορας Andrew Brunson ήδη βρίσκονται στη φυλακή για αμφίβολες κατηγορίες εθνικής ασφάλειας.
Τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Χιλιάδες Τούρκοι πολέμησαν στο πλευρό των αμερικανικών δυνάμεων κατά τον πόλεμο της Κορέας. Η Τουρκία πίεσε μανιωδώς για την είσοδό της στην αμυντική συμμαχία της Δύσης. Ήταν “επιτακτικό οι δημοκρατίες να συνεργαστούν σε πλήρη αρμονία, χωρίς ανταγωνισμό μεταξύ τους ή διαφορές ως προς τους στόχους των πολιτικών”, είχε δηλώσει ο Υπουργός Εξωτερικών Μεχμέτ Φουάτ Κοπρουλού στον πρέσβη των ΗΠΑ στην Τουρκία George C. MgGhee τον Ιανουάριο του 1952, λίγο πριν την είσοδο της Τουρκίας στο ΝΆΤΟ.
Και η συνεισφορά της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ έχει υπάρξει πολύτιμη. Αν οι ΗΠΑ ήταν η ραχοκοκαλιά της συμμαχίας, η Τουρκία ήταν οι μύες της: ακόμη και σήμερα, έχει μεγαλύτερο στρατό απ' ό,τι η Γαλλία και η Γερμανία μαζί. Και όχι μόνο είναι μία από τις δύο χώρες που συνόρευαν με τη Σοβιετική Ένωση, αλλά και λειτουργεί ως ανάχωμα έναντι της ριζοσπαστικοποίησης και της τρομοκρατίας που πηγάζει από τη Μέση Ανατολή.
Όλα αυτά όμως πριν τον Ερντογάν. Σήμερα άραγε η Τουρκία συνεχίζει να ανήκει στο ΝΑΤΟ;
Ο Matt Bryza, πρώην αξιωματούχος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ και αναπληρωτής υφυπουργός εξωτερικών, διαφωνεί με την οποιαδήποτε απομάκρυνση από την Τουρκία: “Η εγκατάλειψη της Τουρκίας σήμερα θα αποδυνάμωνε το ΝΑΤΟ, θα ισοδυναμούσε με εκχώρηση της αμερικανικής επιρροής στη Μέση Ανατολή και θα απειλούσε τη συμμαχία την ώρα που η μάχη της εναντίον του ISIS ακόμη μαίνεται”.
Ομοίως, ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία και ο συνάδελφός του Michael Singh επιμένουν ότι “η αποστασιοποίηση από την Τουρκία θα ισοδυναμούσε με αυτοτραυματισμό. Η Τουρκία δεν είναι μόνο ο πρόεδρος Ερντογάν αλλά ένας περιφερειακός γεωγραφικός και οικονομικός γίγαντας που στέκεται ως ανάχωμα μεταξύ της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, και μεταξύ της Μέσης Ανατολής και της Ρωσίας”.
Όλα αυτά ακούγονται καλά στη θεωρία. Αυτό όμως που παραγνωρίζουν οι Μπρύζα, Τζέφρεϋ και Σινγκ είναι τα αποτελέσματα που είχαν τα 15 χρόνια διακυβέρνησης Ερντογάν στην πρώην σύμμαχο των Ηνωμένων Πολιτειών. Με λίγα λόγια, συγχέουν την Τουρκία του χθες με την Τουρκία του σήμερα.
Αναλογιστείτε τις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας: Ενώ ο τουρκικός στρατός ήταν κάποτε ένα κοσμικό ανάχωμα έναντι του ισλαμισμού, ο Ερντογάν έχει αλλάξει τον χαρακτήρα του. Σχεδόν όλοι οι αξιωματικοί μέχρι και τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη έχουν περάσει ολόκληρη τη θητεία τους υπό την ηγεσία του Ερντογάν.
Ακόμη ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει μια σειρά από ευφάνταστα σενάρια πραξικοπημάτων για να εκτροχιάσει την προαγωγή επαγγελματιών και πιο κοσμικών αξιωματικών ώστε να διορίσει πολιτικούς του φίλους στη θέση τους. Έχει εκδιώξει σχεδόν οποιονδήποτε είχε την όποια ουσιώδη θητεία στο ΝΑΤΟ: Ακόμη και πριν το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, ο Ερντογάν είχε φυλακίσει έναν στους πέντε στρατηγούς.
Το ερώτημα του τι θα μπορούσε να κάνει η Τουρκία αν οι ΗΠΑ την αποκόψουν είναι εύλογο. Όταν όμως οι υποστηρικτές της Τουρκίας αναφέρονται στη σημασία της στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, παραβλέπουν να αναφέρουν πως το Ισλαμικό Κράτος χρωστά την επιτυχία του στο ότι η Τουρκία επέτρεψε σε ξένους μαχητές και εξοπλισμό να διασχίσουν τα σύνορά της.
Ο ίδιος ο Ερντογάν, γράφοντας στους New York Times προειδοποίησε ότι η συνεχιζόμενη “έλλειψη σεβασμού θα μας υποχρεώσει να αρχίσουμε να αναζητούμε νέους φίλους και συμμάχους”, μια ρητή απειλή ότι μπορεί να κινηθεί προς την κατεύθυνση της Ρωσίας. Με διάφορους τρόπους όμως το έχει ήδη κάνει.
Ο Ερντογάν έχει ξεκαθαρίσει ότι προτίθεται να αγοράσει ρωσικούς πυραύλους S-400, οι οποίοι αν ενσωματωθούν στα τουρκικά συστήματα αεράμυνας, μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο μυστικά της νατοϊκής αεράμυνας σε Ρώσους μηχανικούς.
Όσοι εισηγούνται ηπιότερη στάση επισημαίνουν ότι η στρατηγική του Ερντογάν έχει εν μέρει συναλλακτικό χαρακτήρα. Αυτό ισχύει, αλλά ενισχύει τη θέση ότι θα πρέπει κανείς να είναι επιφυλακτικός ως προς τον ρόλο της Τουρκίας στη συλλογική άμυνα. Εντέλει, όταν ξεσπάσει μια κρίση, τα μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να συνταχθούν και όχι να ξεκινήσουν δημοπρασίες με την Ουάσινγκτον και τη Μόσχα ως προς το πού βρίσκεται η στήριξή τους.
Ο πραγματικός κίνδυνος για το ΝΑΤΟ δεν είναι η αποχώρηση της Τουρκίας ή η μετακίνησή της προς την Τουρκία, αλλά το γεγονός ότι παραμένει μέλος της συμμαχίας. Καθώς οι αποφάσεις του ΝΑΤΟ είναι συναινετικές, η Τουρκία μπορεί να λειτουργήσει ως Δούρειος Ίππος για να μπλοκάρει κάθε δράση την ώρα που επίκειται το ξέσπασμα μιας κρίσης.
Είναι αλήθεια πως δεν υπάρχει κάποιος σαφής μηχανισμός για την αποβολή μελών του ΝΑΤΟ - αλλά η επιτυχία του ΝΑΤΟ προϋποθέτει την εκδίωξη της Τουρκίας. Η Δύση πρέπει να διακρίνει την μπλόφα του Ερντογάν.
--
Ο Michael Rubin είναι πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου, με κύρια ερευνητικά ενδιαφέροντα τη Μέση Ανατολή, την Τουρκία, το Ιράν και τη διπλωματία.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 17 Αυγούστου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute (ΑΕΙ) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
