Του Dillon Jones
Σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Gallup, για πρώτη φορά στις μετρήσεις της εταιρείας την τελευταία δεκαετία, οι Δημοκρατικοί έχουν θετικότερη εικόνα για τον σοσιαλισμό (57%) απ' ό,τι για τον καπιταλισμό (47%). Ενώ η θεώρησή τους για τον σοσιαλισμό δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά κατά την τελευταία δεκαετία, η πρόσφατη μείωση των θετικών απόψεων για τον καπιταλισμό έχει διευρύνει το χάσμα. Μια ακόμη πιο δραματική μείωση των θετικών απόψεων για τον καπιταλισμό παρατηρείται μεταξύ των νεότερων Αμερικανών ηλικίας 18-29 καθώς οι θετικές απόψεις μειώθηκαν από 68% το 2010 σε 45% σήμερα. Ενώ αυτά τα στατιστικά στοιχεία δεν προκαλούν ακριβώς έκπληξη, παραμένουν αφορμή για προβληματισμό.
Με την ανάδυση του δημοκρατικού σοσιαλιστή Μπέρνι Σάντερς στις προκαταρκτικές εκλογές για την ανάδειξη του προεδρικού υποψηφίου του Δημοκρατικού κόμματος και την πρόσφατη εκλογική νίκη της Alexandria Ocasio-Cortez που της έδωσε το χρίσμα των Δημοκρατικών για τις εκλογές της Βουλής των Αντιπροσώπων, είναι εύλογο το συμπέρασμα πως οι Δημοκράτες δεν διστάζουν να υποστηρίξουν ανοιχτά τον σοσιαλισμό όπως θα δίσταζαν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Και με την υποστήριξη του σοσιαλισμού, το λογικό επακόλουθο είναι η αποστροφή προς τον καπιταλισμό.
Άτομα με επιρροή εναντίον του καπιταλισμού
Υπάρχουν διάφορα πράγματα που οι Δημοκρατικοί και οι νέοι άνθρωποι γενικώς μπορεί να αναφέρουν ως αιτίες της αρνητικής εικόνας που έχουν για τον καπιταλισμό, εκ των οποίων το λιγότερο σημαντικό είναι τα πραγματικά αποτελέσματά του. Ο Πρόεδρος Τραμπ συσχετίζεται συνήθως με τον καπιταλισμό (ωστόσο θα λέγαμε ότι αυτό είναι λάθος, δεδομένων των πολιτικών κρατικής παρέμβασης που εφαρμόζει σε ό,τι αφορά το ελεύθερο εμπόριο) και δεδομένης της αποστροφής προς αυτόν από πολλά άτομα που ανήκουν σ' αυτή την ομάδα, τα σκάγια παίρνουν και τον καπιταλισμό.
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην απουσία θετικών απόψεων για τον καπιταλισμό, ιδίως μεταξύ των νέων ανθρώπων, περιλαμβάνουν τη γενική προκατάληψη του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος και των μέσων ενημέρωσης. Όπως επισημαίνει η Washington Post, η μεγάλη πλειονότητα των εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση κλίνει προς τους Δημοκρατικούς. Η μελέτη αυτή καταδεικνύει πως υπάρχουν 79 Δημοκρατικοί για κάθε 21 Ρεπουμπλικανούς στον κλάδο αυτό. Παρόμοια είναι η κατάσταση και στην ανώτερη εκπαίδευση. Το 2014, σχεδόν το 60% των πανεπιστημιακών καθηγητών αυτοπροσδιορίζονταν ως αριστεροί φιλελεύθεροι ή ακροαριστεροί, ενώ μόλις το 10 αυτοπροδιορίζονταν ως συντηρητικοί ή ακροδεξιοί.
Αυτό δεν σημαίνει πως υπάρχει κάποια μεγάλη αριστερή συνωμοσία με στόχο την ιδεολογική κατήχηση των παιδιών μας. Δύσκολα όμως θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι αυτό δεν επηρεάζει το τι θα καταλήξουν να πιστεύουν οι νέοι άνθρωποι μεγαλώνοντας. Μεταξύ των 5 και των 18 ετών, τα περισσότερα παιδιά περνούν τουλάχιστον 8 ώρες την ημέρα με δασκάλους - και οι απόψεις των δασκάλων τους αναπόφευκτα θα τα επηρεάσουν, ακόμη και ακουσίως.
Ο καπιταλισμός δεν φαίνεται να έχει πολλούς υποστηρικτές ούτε μεταξύ των άλλων δύο μεγάλων πόλων επιρροής - τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης και το Χόλιγουντ. Ενώ είναι λάθος να χρησιμοποιούνται αυτά τα δύο ως αποδιοπομπαίοι τράγοι κάθε φορά που ένας συντηρητικός χάνει τις εκλογές, σίγουρα ισχύει πως κλίνουν περισσότερο προς την αριστερά απ' ό,τι η χώρα συνολικά. Το 2013, μόλις το 7% των δημοσιογράφων αυτοπροσδιορίζονταν ως Ρεπουμπλικανοί. Και ενώ δεν θα δείτε πάντα να επιδεικνύεται αυτή η προκατάληψη εναντίον των συντηρητικών, αυτή μπορεί να καταδειχθεί βάσει των ιστοριών που επιλέγονται να καλυφθούν και του τρόπου με τον οποίο καλύπτονται κάποιες ιστορίες.
Ομοίως, το Χόλιγουντ κλίνει προς τα αριστερά όπως αποκαλύπτει η συνεισφορά του στην πολιτική. Το 2016, άτομα και εταιρίες που απασχολούνται στους κλάδους της τηλεόρασης, των ταινιών και της μουσικής, έδωσαν 84 εκατομμύρια δολάρια σε συνεισφορές σε εκστρατείες στο πλαίσιο του εκλογικού κύκλου του 2016 - εκ των οποίων το 80% πήγε σε Δημοκρατικούς υποψηφίους.
Είναι συνεπώς εύλογο το συμπέρασμα πως, αν τα άτομα με τη μεγαλύτερη επιρροή στην σκέψη της χώρας κλίνουν προς τα αριστερά και έχουν συνεπώς μια πιο αρνητική εικόνα για τον καπιταλισμό, τότε και οι καταναλωτές αυτού του περιεχομένου θα αρχίσουν κι αυτοί να κλίνουν προς την ίδια κατεύθυνση.
Λέξεις και ορισμοί
Μια πολύ σημαντική πτυχή της έρευνα του Gallup είναι ότι οι ερωτώντες δεν όρισαν τον “καπιταλισμό” και τον “σοσιαλισμό” όταν ρώτησαν τους ανθρώπους για τη στάση τους έναντι των δύο. Ενώ μόλις το 56% των Αμερικανών είχε θετική άποψη για τον “καπιταλισμό”, το 86% απάντησε πως βλέπει θετικά τους επιχειρηματίες και το 79% ότι βλέπει θετικά την “ελεύθερη επιχειρηματικότητα” - δύο όρους που σχετίζονται στενά με τον καπιταλισμό, και ουσιαστικά τον ορίζουν.
Όσοι ανήκουν στην αριστερά, υποστηρίζουν σήμερα ότι ο καπιταλισμός είναι ο λόγος που οι άνθρωποι γίνονται φτωχοί, η αιτία της ανισότητας, ή και η αιτία άλλων κοινωνικών δεινών όπως ο ρατσισμός και ο σεξισμός. Όπως όμως καταδεικνύει η έρευνα του Gallup, όσοι δεν έχουν θετική άποψη για τον καπιταλισμό δεν σημαίνει ότι κατανοούν αναγκαστικά τι ακριβώς είναι αυτός, δεδομένων των θετικών απόψεων έναντι των όρων που συμβάλλουν στον ορισμό του. Αν στο πλαίσιο της έρευνας ρωτούνταν τα άτομα μόνο ως τις απόψεις τους μόνο έναντι των ορισμών του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, και όχι έναντι των ίδιων των όρων, τα αποτελέσματα θα ήταν πιθανότατα διαφορετικά (δείτε εδώ το meme του νέου που μέσα σε ένα Starbucks καταγγέλλει τον καπιταλισμό στο Facebook από το iPhone του).
Ρεπουμπλικανοί σοσιαλιστές;
Ένα ακόμη απροσδόκητο στατιστικό στοιχείο της έρευνας του Gallup είναι ότι το 16% των Ρεπουμπλικανών βλέπουν θετικά τον σοσιαλισμό. Ενώ ένα μέρος αυτού του ευρήματος θα μπορούσε να αποδοθεί στο μη ενδιαφέρον για την πολιτική από κάποιους (πχ εκείνους που “μεγάλωσαν ως Ρεπουμπλικανοί” και αυτοαποκαλούνται έτσι χωρίς να παρακολουθούν στενά τα πολιτικά γεγονότα ή την πολιτική διαδικασία), περιλαμβάνει και εκείνους που βλέπουν θετικά την ελεύθερη επιχειρηματικότητα - ιδίως εκείνους που βλέπουν το Ρεπουμπλικανικό κόμμα ως όχημα για την προώθηση της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς στη χώρα.
Στον πόλεμο για την καρδιά και τον νου των Αμερικανών, υπάρχει σίγουρα η ανάγκη να πεισθούν και όσοι ανήκουν στον “μεσαίο χώρο” όπως και εκείνοι που ήδη βρίσκονται στην αριστερά ως προς τα οφέλη μιας οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Εξίσου σημαντικό είναι όμως να αναγνωριστεί στο υποτίθεται οικονομικώς συντηρητικό κόμμα η ευθύνη να διασφαλίσει ότι όντως υποστηρίζει και δημιουργεί ένα περιβάλλον που επιτρέπει την άνθηση της ελεύθερης αγοράς. Για παράδειγμα, ενώ οι Ρεπουμπλικανοί ελέγχουν σήμερα το εκτελεστικό σώμα και τις δύο βουλές του νομοθετικού σώματος, δύσκολα θα υποστήριζε κανείς ότι έχουμε τους καλύτερους υπερασπιστές του καπιταλισμού στο τιμόνι της χώρας.
Ενώ οι ομοσπονδιακές φοροελαφρύνσεις στις επιχειρήσεις και οι κινήσεις στην κατεύθυνση της απορρύθμισης είναι σίγουρα κάποια θετικά βήματα στην κατεύθυνση της δημιουργίας μιας πιο ελεύθερης αγοράς, άλλες κινήσεις (η η έλλειψή τους) από τον Ρεπουμπλικανό μας Πρόεδρο δεν είναι εξίσου θετικά. Ίσως η μεγαλύτερη αντικαπιταλιστική πολιτική του Προέδρου είναι η επιβολή δασμών και η συνολική του αποστροφή, όπως φαίνεται, έναντι του ελεύθερου εμπορίου.
Ενώ οι Ρεπουμπλικανοί φαίνονται χωρισμένοι ως προς το θέμα αυτό, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι δασμοί δεν αντανακλούν καμία καπιταλιστική αξία. Ενώ ο διακηρυγμένος στόχος είναι να σώσουν ή να δημιουργήσουν αμερικανικές θέσεις εργασίας, οι δασμοί στην πραγματικότητα εμποδίζουν τόσο τους καταναλωτές όσο και τους παραγωγούς από το να αγοράσουν προϊόντα διεθνώς στις χαμηλότερες τιμές τους που αντανακλούν την αξία τους στην αγορά - πλήττοντας έτσι τους ανθρώπους εκείνους που υποτίθεται ότι προσπαθούν να βοηθήσουν. Αυτοί οι δασμοί είναι ακόμη ένα προνοιακό πρόγραμμα που εφαρμόζει η κυβέρνηση από πάνω προς το κάτω με σκοπό να βοηθήσει μια συγκεκριμένη ομάδα του πληθυσμού, ενώ στην πραγματικότητα κάνει το αντίθετο.
Είναι σημαντικό οι υποστηρικτές του καπιταλισμού να ασκούν έλεγχο στο υποτιθέμενο κόμμα των ελεύθερων αγορών και να ζητούν λογοδοσία. Καθώς δεν μπορούμε να περιμένουν ότι ένα κόμμα θα μείνει στην εξουσία για πάρα πολύ, είναι σημαντικό να αξιοποιήσουμε την ευκαιρία που έχουμε για να κινηθούμε στην κατεύθυνση των πιο ελεύθερων αγορών.
Αλλάζοντας την καρδιά και τον νου
Ενώ τα άτομα που ασκούν επιρροή στην αριστερά θα υποστηρίξουν το αντίθετο, οι έρευνες καταδεικνύουν ότι οι ελεύθερες αγορές γενικά έχει αποδειχθεί ότι κάνουν τους ανθρώπους υγιέστερους, πλουσιότερους και πιο χαρούμενους. Αν όμως οι έρευνες και τα στατιστικά μπορούσαν με συνέπεια να αλλάξουν τη σκέψη των ανθρώπων, τότε η κοινωνία θα απαλλασσόταν από πολλά από τα δεινά της. Οι άνθρωποι τείνουν να σκέφτονται (και να ψηφίζουν) συναισθηματικά και όχι λογικά. Έτσι, οι ιδέες των ανθρώπων είναι πιθανότερο να αλλάξουν με συναισθηματικά και εύστοχα επιχειρήματα παρά με μια καλά τεκμηριωμένη μελέτη με στατιστικά και έγκυρες παραπομπές (η ειρωνεία ότι αυτό το λέει μια δεξαμενή σκέψης δεν μου διαφεύγει).
Γι' αυτό ακριβώς οι σοσιαλιστές και γενικότερα οι αριστεροί έχουν το πάνω χέρι. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουν είναι να δείξουν μια εικόνα ενός πεινασμένου αστέγου και να πουν “Αυτός ο άνθρωπος πεινά και είναι άστεγος εξαιτίας του καπιταλισμού. Αν είχαμε σοσιαλισμό, το κράτος θα τον στήριζε δίνοντάς του ένα μέρος να ζει και φαγητό για να φάει”. Φυσικά, δεν γίνεται καμία αναφορά στο πώς το κράτος θα βρει τα χρήματα για να τα δώσει αυτά σε κάθε άστεγο και πεινασμένο άνθρωπο στη χώρα, αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Είναι μια εντυπωσιακή εικόνα και ένα εύκολο και γρήγορο επιχείρημα που στοχεύει στα συναισθήματά μας.
Το έργο των υποστηρικτών των ελεύθερων αγορών δεν είναι το ίδιο εύκολο. Υπάρχουν διάφορα επιχειρήματα που μπορούμε να διατυπώσουμε ως προς το πώς αυτός αυτός άστεγος έφτασε σ' αυτή τη θέση εξαιτίας του κράτους και ως προς το πώς θα είχε καλύτερες ευκαιρίες να βγει από αυτή την κατάσταση αν αφαιρούνταν τα κρατικά εμπόδια. Αυτός ο άστεγος απολύθηκε από τη δουλειά του εξαιτίας των νέων ρυθμίσεων ή των αυξήσεων των φόρων που έβαλαν λουκέτο στην επιχείρηση. Έτσι, εξαρτήθηκε από τα προνοιακά προγράμματα, πράγμα που τον έκανε να σταματήσει να ψάχνει για δουλειά, πράγμα που τον οδήγησε στη σημερινή του κατάσταση. Είναι ένα λογικό και ισχυρό επιχείρημα, αλλά δεν είναι πιθανό να αλλάξει τις ιδέες των ανθρώπων όσο το να πει κάποιος “Βρέθηκε εκεί εξαιτίας των άπληστων καπιταλιστών που δεν νοιάζονται για τους φτωχούς”. Ακόμα και αν επισημάνει κανείς τα βάσανα, την πείνα και τους θανάτους που προκαλεί ο σοσιαλισμός σε χώρες όπως η Βενεζουέλα, το επιχείρημα απορρίπτεται με τα λόγια “αυτός δεν είναι πραγματικός σοσιαλισμός… αυτό δεν θα συνέβαινε υπό τον πραγματικό σοσιαλισμό - δείτε την Ευρώπη!”
Το δίλημμα του συναισθήματος εναντίον της λογικής σε συνδυασμό με τις αντικαπιταλιστικές απόψεις των ανθρώπων με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα μας δίνει στους υποστηρικτές των ελεύθερων αγορών μια άνιση μάχη. Έχουμε στην πλευρά μας τις έρευνες και τα στατιστικά δεδομένα, αλλά χρειάζεται να συνεχίζουμε να δίνουμε συγκεκριμένα, επίκαιρα παραδείγματα του πώς ο καπιταλισμός βοηθά τους ανθρώπους να βγουν από άσχημες καταστάσεις και του πώς ο σοσιαλισμός έχει επηρεάσει αρνητικά τόσες πολλές ζωές.
Η μάχη αυτή, αν και άνιση, μπορεί ακόμη να κερδηθεί. Το γεγονός ότι το ομοσπονδιακό κράτος έχει σήμερα στο τιμόνι Ρεπουμπλικανούς είναι τουλάχιστον ένα καλό σημάδι, καθώς εξελέγησαν με την ελπίδα ότι θα προάγουν τον καπιταλισμό περισσότερο απ' ό,τι οι Δημοκρατικοί τους αντίπαλοι. Και όλα αυτά, παρά τις συνεχείς επιθέσεις έναντι του καπιταλισμού από την αριστερά.
Οι υποστηρικτές του καπιταλισμού θα πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτές τις πολιτικές νίκες και, ακόμα πιο σημαντικό, να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διασφαλίσουμε ότι οι υποτιθέμενοι υποστηρικτές των ελεύθερων αγορών που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης θα εφαρμόζουν όντως πολιτικές υπέρ της ελευθερίας των αγορών. Διαφορετικά, όλη η σκληρή προσπάθεια σ' αυτή την άνιση μάχη εναντίον του σοσιαλισμού θα αποδειχθεί μάταιη.
--
Ο Dillon Jones είναι αναλυτής πολιτικής στο Lone Star Policy Institute.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Αυγούστου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
