Του Mark Jamison
Η ανακοίνωση που εξέδωσε τον Οκτώβριο η Facebook ότι θα μετατραπεί σε μια εταιρία μετασύμπαντος (metaverse) και αλλάζει το όνομά της σε Meta προκάλεσε αναστάτωση. Ο Elon Musk ειρωνεύτηκε αυτή την απόφαση, λέγοντας ότι οι άνθρωποι δε θέλουν να αντικαταστήσουν τον φυσικό κόσμο με έναν άλλο, εικονικό. Ο Jack Dorsey χαρακτήρισε δυστοπική αυτή την εξέλιξη, και άλλοι έσπευσαν να υπερθεματίσουν. Ο Bill Gates όμως είπε ότι οι περισσότερες συσκέψεις γραφείου θα διεξάγονται στο μετασύμπαν μέσα στα επόμενα 2-3 χρόνια. Ο Gates έχει δίκιο: το μετασύμπαν είναι αναπόφευκτο και θα αποδειχθεί τόσο πολύτιμο και επαναστατικό, όσο υπήρξε και ο Παγκόσμιος Ιστός.
Τι είναι το μετασύμπαν;
Κυκλοφορούν πολλοί ορισμοί, όμως όλοι έχουν κάποια κοινά στοιχεία:
- Είναι ένα δίκτυο διαδικτυακών χώρων, κάποιοι από τους οποίους διασυνδέονται
- Οι χώροι είναι οπτικώς τρισδιάστατοι
- Οι άνθρωποι κινούνται και αλληλεπιδρούν σε πραγματικό χώρο
- Οι χώροι επιτρέπουν στους ανθρώπους να συμμετέχουν σε δράσεις διασκέδασης, να συσκέπτονται, να συνευρίσκονται κοινωνικώς, να επιτελούν επιχειρηματικές δράσεις καθώς και άλλες δραστηριότητες.
Γιατί υπάρχουν διαφωνίες ως προς το μετασύμπαν;
Ένας από τους λόγους που υπάρχουν διαφωνίες είναι ότι η καινοτομία πάντα περιέχει διχογνωμίες: Στα αρχικά στάδια όλοι σχεδόν κάνουν λάθος ως προς κάτι, αλλά κάποιοι λίγοι βρίσκουν βιώσιμα βήματα που οδηγούν μπροστά. Στη συνέχεια γίνεται ένα ξεκαθάρισμα, και ένας μικρός αριθμός καινοτόμων πλουτίζει πολύ. Και οι υπόλοι στην οικονομία πλουτίζουν, καθώς, όπως κατέδειξε ο νομπελίστας William Nordhaus, οι αγορές μοιράζουν στους υπόλοιπους ανθρώπους πάνω από το 97% της αξίας που δημιουργούν οι δισεκατομμυριούχοι επιχειρηματίες.
Ακόμη, υπάρχουν διαφωνίες λόγω του ανταγωνισμού εξουσίας. Ο διευθύνων σύμβουλος της Epic Games, Tim Sweeny είναι αισιόδοξος ως προς το μετασύμπαν, αλλά ταυτόχρονα κατηγορεί τους ανταγωνιστές του στην Apple και την Alphabet οτι επιδιώκουν και το κατακτήσουν. Σύμφωνα με το τουίτ που ανήρτησε ο Dorsey για τους ανταγωνιστές του στη Facebook, η τελευταία προσπαθεί να δημιουργήσει “μια δυστοπική εταιρική δικτατορία”. Και οι δύο τεχνολογικοί ηγέτες μάλλον κάνουν εδώ νοητικές προβολές.
Και βεβαίως υπάρχουν και οι διαμάχες ως προς το περιεχόμενο των λέξεων. Ο Musk προσπαθεί να ορίσει στενά το “μετασύμπαν” ως εικονική πραγματικότητα.
Θα ελεγχθεί το μετασύμπαν από λίγους ανθρώπους ή επιχειρήσεις;
Είναι νωρίς να το πούμε αυτό, αλλά φαίνεται ότι τα οικονομικά του μετασύμπαντος ευνοούν την ύπαρξη ενός μεγάλου αριθμού παρόχων. Υπηρεσίες όπως το Facebook και το YouTube έχουν αναπτυχθεί σε μεγέθη εκτός προηγουμένου γιατί οι ανάγκες των χρηστών ανά τον κόσμο ήταν σχεδόν οι ίδιες, πράγμα που σήμανε ότι τα αποτελέσματα δικτύου οδήγησαν δισεκατομμύρια χρήστες στις πλατφόρμες αυτές. Κάθε ιστοσελίδα κοινωνικών μέσων αντιμετωπίζει ανταγωνισμό, γιατί και άλλες πλατφόρμες προσελκύουν επίσης τα ίδια δισεκατομμύρια χρήστες - αυτό ονομάζεται “multihoming” - αλλά οι ομοιότητες μεταξύ των συμφερόντων των καταναλωτών οδηγούν κάθε πλατφόρμα στη γιγάντωσή της.
Αυτό δε φαίνεται να ισχύει σε ό,τι αφορά το μετασύμπαν. Τα διαδικτυακά παιχνίδια προσφέρουν σήμερα πολλές εμπειρίες μετασύμπαντος, και οι καταναλωτές έχουν διάφορες προτιμήσεις ως προς αυτά. Ακόμη, οι πάροχοι υπηρεσιών μετασύμπαντος δημιουργούν αποτελέσματα δικτύου που περιορίζονται σε συγκεκριμένες πλατφόρμες με διάφορους τρόπους. Ο ένας είναι δημιουργώντας ένα ειδικό για την εκάστοτε πλατφόρμα κρυπτονόμισμα, το οποίο δίνει στους χρήστες το κίνητρο να το δαπανήσουν εντός της πλατφόρμας αυτής. Ακόμη, οι πάροχοι ανταμείβουν τους χρήστες για τον χρόνο που δαπάνησαν στις πλατφόρμες τους. Ακόμη, οι πάροχοι ενθαρρύνουν την ανάπτυξη μην ανταλλάξιμων διακριτικών (non-fungible tokens - NFTs) που δεν μπορούν να μεταφερθούν σε μια ανταγωνιστική πλατφόρμα, ή τουλάχιστον χάνουν ένα μέρος της χρησιμότητά τους αν μεταφερθούν. (τα NFTs περιλαμβάνουν ρουχισμό άβαταρ, εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε παιχνίδια, τεχνουργήματα και μουσική). Τέλος, οι πάροχοι δημιουργούν ομάδες διακυβέρνησης χρηστών που ονομάζονται αποκεντρωμένες αυτόνομες οργανώσεις (decentralized autonomous organizations - DAOs) που θεσπίζουν κανόνες και λαμβάνουν αποφάσεις για την εκάστοτε πλατφόρμα. Οι χρήστες έχουν διάφορες προτιμήσεις για τη δομή των DAOs, το εύρος της αρμοδιότητάς τους και τις αποφάσεις τους.
Ποια είναι τα κλειδιά της επιτυχίας στο εξής;
Ο πειραματισμός, η εξέλιξη και η λογοδοσία είναι σημαντικοί παράγοντες για τη δημιουργία ενός αξιόλογου μετασύμπαντος. Έχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε ως προς το ποιες εμπειρίες, ποιες επιχειρηματικές ευκαιρίες, ποια συστήματα διακυβέρνησης, ποια εργαλεία και ποιες δυνατότητες διαλειτουργικότητας θα φανούν περισσότερο πολύτιμα στους καταναλωτές, συνεπώς η ελευθερία θα παίξει σημαντικό ρόλο. Και ενώ η μάθηση, η επιτυχία και η αποτυχία θα δημιουργούν την εξέλιξη, οι προγραμματιστές των πλατφορμών θα δυσκολευτούν να αποφασίσουν ποιοι κανόνες θα πρέπει να ενταχθούν στον σκληρό πυρήνα της εκάστοτε πλατφόρμας, ποιοι θα πρέπει να αφεθούν να εξελιχθούν με αργό ρυθμό (όπως το DNA επιβραδύνει τη βιολογική εξέλιξη) και ποιοι πρέπει να αφεθούν να εξελιχθούν γρήγορα (όπως στις επιχειρήσεις και τις πολιτικές αγορές). Τα DAOs και οι προγραμματιστές θα χρειαστεί επίσης να αντιμετωπίσουν σκοτεινές πρακτικές όπως καταχρήσεις, παράνομες συναλλαγές, ξέπλυμα χρήματος και κλοπές, που πάντα βρίσκουν καταφύγιο όταν δημιουργείται ένας νέος χώρος για τις αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων.
--
*Ο Mark Jamison είναι επισκέπτης ερευνητής του American Enterprise Institute.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 12 Ιανουαρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
