* Γράφει ο Pierre Lemieux
Υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα υπέρ του να μην «ακυρώνεται» κανείς - αν όμως πρέπει οπωσδήποτε να ακυρωθεί κάποιος, αυτός είναι ο Καρλ Μαρξ. Εξ όσων γνωρίζουμε ήταν ένας μισαλλόδοξος ρατσιστής που μάλιστα χρησιμοποιούσε τη λέξη που αρχίζει από ν-, κάτι χειρότερο για τη σημερινή κυρίαρχη κουλτούρα από πολλά που έκαναν κάποιοι που ήδη έχουν ακυρωθεί ή πρόκειται σύντομα να το πάθουν. Μια από τις στήλες του οικονομολόγου Walter Williams είχε τον τίτλο «Ο άσχημος ρατσισμός του Καρλ Μαρξ» (The Ugly Racism of Karl Marx).
Το κύριο οικονομικό επιχείρημα εναντίον της κουλτούρας της ακύρωσης είναι αυτό του Τζων Στούαρτ Μιλλ στο έργο του Περί Ελευθερίας (On Liberty): Η ελευθερία του λόγου είναι αναγκαία για την αναζήτηση κάθε είδους αλήθειας. Όχι μόνο οι όχλοι ιστορικά και κυριολεκτικά λιντσάρουν μη δημοφιλή άτομα, αλλά και ο φόβος του όχλου μειώνει τα κίνητρα για την αναζήτηση της αλήθειας και μετατρέπει πολλούς ανθρώπους σε δειλούς. Ο καθένας μπορεί να κάνει λάθη στα νεανικά του χρόνια, αλλά αυτά συγχωρούνται εύκολα όταν ο συγγραφέας στη συνέχεια αλλάξει γνώμη. Σίγουρα δεν θα πρέπει να τιμωρηθεί απλώς επειδή υπήρξε λάθος (εφόσον βεβαίως δεν λίντσαρε ο ίδιος κάποιον).
Είναι αλήθεια ότι η ελευθερία του λόγου δεν δίνει - ή δεν πρέπει να δίνει - σε κάποιον το δικαίωμα να φωνάζει ό,τι θέλει στο σαλόνι κάποιου άλλου ή σε μια πλατφόρμα που ανήκει σε κάποιον άλλο. Κι έτσι όμως μπορούμε έντονα να υποστηρίξουμε ότι οι ιδιοκτήτες ιδιωτικών «γωνιών ομιλητών» δεν θα πρέπει να τρομοκρατούνται από όχλους που επιδίδονται σε κυνήγια μαγισσών, ιδίως όταν αυτοί οι όχλοι, όπως σχεδόν πάντα κάνουν, ζητούν την υποστήριξη των οπλισμένων φορέων του κράτους. Τα πανεπιστήμια, όπου ανθεί η κουλτούρα των «αφυπνισμένων» και της ακύρωσης δεν ανήκουν στους αφυπνισμένους. Και σίγουρα το κράτος δεν πρέπει να επιδοτεί τον ακτιβισμό και τον λόγο που στρέφεται εναντίον της ελευθερίας του λόγου.
Η ατομιστική μεθοδολογία των οικονομολόγων και συχνά οι ατομιστικές αξίες που αυτή εκτρέφει οδηγούν στην πεποίθηση ότι ένα άτομο δεν πρέπει να κρίνεται από την ομάδα, φυλετική ή οποιαδήποτε άλλη, στην οποία “ανήκει”. Σε ένα άρθρο του στους New York Times με τίτλο «A Profession With an Egalitarian Core» (Ένα επάγγελμα με εξισωτικό πυρήνα) στις 16 Μαρτίου 2013, ο Tyler Cowen περιγράφει τις ατομιστικές αξίες των οικονομολογων:
«Το 1829, όλοι οι 15 οικονομολόγοι που κατείχαν έδρα στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ψήφισαν υπέρ του να επιτρέπεται σε Ρωμαιοκαθολικούς να μετάσχουν σ’ αυτό. Το 1858, όλοι οι 13 οικονομολόγοι στο Κοινοβούλιο υπερψήφισαν ομόφωνα την επέκταση των πλήρων δικαιωμάτων του πολίτη στους Εβραίους. (Μολονότι και τα δύο αυτά μέτρα εγκρίθηκαν, υπήρξαν αμφιλεγόμενα μεταξύ πολλών μη-οικονομολόγων βουλευτών). Για πολλά χρόνια που προηγήθηκαν των διάφορων νόμων για την κατάργηση της δουλείας, οι οικονομολόγοι κατά κανόνα επέκριναν τη δουλεία και υπερασπίζονταν τη φυσική ισότητα μεταξύ των ανθρώπων».
Δύο οικονομολόγοι, ο David Levy και η Sandra Peart εξήγησαν ότι ο Thomas Carlyle, ένας δεξιός του 19ου αιώνα, χαρακτήρισε τα οικονομικά «ζοφερή επιστήμη» γιατί οι οικονομολόγοι ήταν αντίθετοι στη δουλεία. Οι Levy και Peart γράφουν:
Ο Carlyle επιτέθηκε στον οικονομολόγο Τζων Στουαρτ Μιλλ γιατί ο τελευταίος υποστήριζε τη χειραφέτηση των δούλων. Αυτό το γεγονός - ότι οι οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι οι άνθρωποι ήταν βασικά παντού οι ίδιοι, και συνεπώς όλοι είχαν δικαίωμα στην ελευθερία - που οδήγησε τον Καρλάιλ στον χαρακτηρισμό των οικονομικών ως “ζοφερής επιστήμης”.
Ο Καρλάιλ δεν ήταν ο μόνος που κατήγγειλε πως τα οικονομικά διατυπώνουν ριζοσπαστικές αξιώσεις περί της ισότητας όλων των ανθρώπων. Άλλοι που το έκαναν αυτό περιλαμβάνουν τον Τσαρλς Ντίκενς και τον Τζων Ράσκιν.
Επιστρέφοντας στον Μαρξ, οι ιδέες του οποίοι οδήγησαν στον θάνατο δεκάδες ή εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα και ακόμη περισσότερους στην εξαθλίωση. Είναι αλήθεια ότι (σε αντίθεση με το τι φαίνεται να νομίζει ο μέσος αφυπνισμένος) οι λέξεις δεν σκοτώνουν - οι δολοφόνοι σκοτώνουν και οι ηγεμόνες εξαθλιώνουν. Η ελευθερία του λόγου του Μαρξ μας βοήθησε στην αναζήτηση της αληθειας: χωρίς αυτόν πώς θα μπορούσαμε να ξέρουμε, παρά μόνο θεωρητικά, πού οδηγούν οι θεωρίες όπως η δική του;
Τι έγραψε λοιπόν ο Μαρξ που θα πρέπει να το εκδιώξει από τους New York Times, το Teen Vogue, και πολλά άλλα μέρη υψηλής κυρίαρχης κουλτούρας; Πριν από αυτό όμως, θυμηθείτε το πώς, μετά από μια καριέρα 45 ετών στους New York Times, ο Donald McNeil εξωθήθηκε πρόσφατα να παραιτηθεί γιατί είπε τη λέξη από ν- σε μια συζήτηση για κάποιον άλλο που είχε χρησιμοποιήσει τη λέξη αυτή, παρά την απολογία του. (Το μόνο που μπορώ να ελπίζω είναι ότι το να μιλώ για κάποιον που μίλησε για κάποιον που χρησιμοποίησε τη λέξη από ν- δεν θα επιφέρει και τη δική μου ακύρωση). Με παρόμοιο τρόπο η Alexi McCammond απολύθηκε από μια νέα θέση εργασίας στο Teen Vogue: πριν από μια δεκαετια, η νέα (μαύρη) γυναίκα είχε απ’ ό,τι φαίνεται γράψει ρατσιστικά και αντι ομοφυλοφιλικά σχόλια στο Twitter για τα οποία ταπεινά απολογήθηκε ενώπιον των μεγάλων πληθών.
Ο Μαρξ δεν έζησε αρκετά ώστε να τον καταβροχθίσουν οι επαναστάτες σύντροφοί του όπως συνήθως συμβαίνει. Η Γαλλική Επανάσταση και οι πολυάριθμοι “εξαφανισμένοι” σύντροφοι του Στάλιν αποτελούν δραματικά παραδείγματα αυτής της τάσης. Σήμερα οι αφυπνισμένοι απλώς εξοβελίζουν τους συντρόφους τους από την κοινωνία των ορθοφρονούντων.
Να λοιπόν επιτέλους (ευχαριστώ για την υπομονή σας!) ένα απόσπασμα από μια επιστολή που έγραψε ο Μαρξ στον Φρίντριχ Ένγκελς στις 30 Ιουλίου, 1862:
«Ο Εβραίος νέγρος Λασσάλ που, χαίρομαι που το λέω, φεύγει στο τέλος της εβδομάδας, έχασε ακόμη 5.000 τάλαρα σε μια λάθος κερδοσκοπία του. Ο τύπος προτιμά να πετάξει τα χρήματά του στα σκουπίδια από το να τα δανείσει σε έναν ‘φίλο’, ακόμη και όταν οι τόκοι και το κεφάλαιο είναι εγγυημένοι. [...] Μου είναι πλέον απολύτως ξεκάθαρο - όπως φανερώνει άλλωστε το σχήμα του κεφαλιού του και ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουν τα μαλλιά του - ότι κατάγεται από τους νέγρους που συνόδευσαν τον Μωυσή στη φυγή από την Αίγυπτο (εκτός κι αν η μητέρα του ή η γιαγιά του από την πλευρά του πατέρα του επιμείχθηκαν με κάποιον νέγρο). Αυτό λοιπόν το μείγμα Εβραϊκότητας και Γερμανικότητας από τη μια μεριά, και βασικών χαρακτηριστικών νεγροειδούς από την άλλη, αναγκαστικά θα δώσει ένα ιδιαίτερο προϊόν. Και η φορτικότητα αυτού του τύπου είναι κι αυτή νέγρικη».
Αυτή η επιστολή, γραμμένη στα Γερμανικά βρίσκεται μεταφρασμένη στο Karl Marx, Frederick Engels, Collected Works (Moscow: Progress Publishers, 1985), pp. 388-391. Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι ο Μαρξ έγραφε τη λέξη που αρχίζει από ν- όπως ακριβώς και στα αγγλικά - μερικές φορές έγραφε και άλλες ξένες λέξεις στην αρχική τους γλώσσα (δείτε τον πρόλογο του Collected Works, p. XXXVIII). Η ίδια μετάφραση εμφανίζεται και σε έναν μαρξιστικό ιστότοπο, το Marxists Internet Archive ή MIA. Οι ιδιοκτήτες του ιστοτόπου εξηγούν:
«Το ΜΙΑ έχει ως στόχο να διατηρεί αρχείο όλων των γραπτών που είναι μαρξιστικά ή σχετίζονται με την κατανόηση του μαρξισμού και μπορούν να δημοσιευθούν νομίμως. Στο παρελθόν, κάποιοι συγγραφείς που συνέβαλαν στον μαρξισμό εξέφρασαν ρατσιστικές, σεξιστικές ή άλλες δυσάρεστες απόψεις. Το ΜΙΑ κατά κανόνα δεν “φιλτράρει τέτοιες απόψεις… Το ΜΙΑ δεν υιοθετεί καμία από τις απόψεις που εκφράζει ο οποιοσδήποτε από τους συγγραφείς που περιλαμβάνονται εδώ, οι οποίες παρέχονται μόνο για την ενημέρωση του αναγνώστη».
Λίγα χρόνια πριν από την πλήρη έκδοση της Μόσχας, μια διαφορετική μετάφραση επιλεγμένων επιστολών, μεταξύ των οποίων και αυτής της 30ης Ιουλίου 1862 έγινε διαθέσιμη από έναν αμερικανικό εκδοτικό οίκο - πρόκειται για το Karl Marx, Friedrich Engels, Selected Letters: The Personal Correspondence, 1844-1877 (Boston and Toronto: Little, Brown and Company, 1981), pp. 81-82.
Όταν ο Μαρξ έγραψε το ενοχοποιητικό αυτό γράμμα, ήταν θυμωμένος με τον δημοκράτη σοσιαλιστή «φίλο» του Ferdinand Lassalle γιατί είχε αρνηθεί να του δανείσει χρήματα. Ο Λασσάλ ήταν Εβραίος και, εξ όσων γνωρίζουμε, δεν είχε μαύρους προγόνους. Ο Μαρξ φαίνεται ότι πίστευε, ή ήθελε να πιστεύει το αντίθετο. Μπορούμε να στοιχηματίσουμε ότι καμία τέτοια δικαιολογία δεν θα απήλλασσε κάποιο θύμα της ακύρωσης των αφυπνισμένων. Ακόμη, και παραδόξως, ο ίδιος ο Μαρξ ήταν Εβραίος, αλλά το να επιτίθεται κανείς εναντίον της δικής του ομάδας ταυτότητας πρέπει να είναι ακόμη μια ασυγχώρητη αμαρτία για τους αφυπνισμένους.
Μια πιθανή δικαιολογία για τον Μαρξ θα ήταν ότι ο ίδιος ήταν ένας άνθρωπος της εποχής του και συνεπώς πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ιστορικές περιστάσεις. Όντως, η απόκρυψη της ιστορίας μας εμποδίζει από το να διδαχθούμε από αυτήν. Αλλά η κουλτούρα της ακύρωσης ποτέ δεν αποδέχεται αυτή τη δικαιολογία.
--
* Ο Pierre Lemieux είναι οικονομολόγος στο Τμήμα Διοικητικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Κεμπέκ στο Outaouais.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα αγγλικά στις 5 Απριλίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
