Του Jack Hipkins
Όταν ο Elon Musk ίδρυσε την SpaceX το 2002, γιόρτασε με τους οκτώ υπαλλήλους της εταιρείας προσκαλώντας ένα συγκρότημα μαριάτσι να έρθουν και να παίξουν στα άδεια γραφεία. Ήταν μια αρχή σχετικής μετριοφροσύνης για μια εταιρεία που ιδρύθηκε προκειμένου να κάνει την ανθρωπότητα “έναν πραγματικό πολιτισμό διαστημικών ταξιδιών ”. Με όλη όμως την προσοχή που έχει συγκεντρώσει η εταιρεία πρόσφατα, λίγοι αναγνωρίζουν τον εντυπωσιακό βαθμό που ο ανταγωνισμός έχει ενθαρρύνει τη διαστημική κούρσα του 21ου αιώνα.
Η συμβολή της United Launch Alliance
Για σχεδόν μία δεκαετία, η Lockheed Martin και η Boeing ήταν οι μόνοι μεγάλοι αμερικανικοί παίκτες στην αγορά της εκτόξευσης μη πολεμικών πυραύλων. Μετά από χρόνια έντονου ανταγωνισμού, οι δύο εταιρείες συμφώνησαν να ενώσουν δυνάμεις και δημιούργησαν την United Launch Alliance (ULA) το 2005. Εκείνη την εποχή, η θέση της ULA φαινόταν αδιαμφισβήτητη - η Lockheed Martin και η Boeing απασχολούσαν σχεδόν 300.000 ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο, και τα εισοδήματά τους συνδυαστικά ξεπερνούσαν τα 90 δισεκατομμύρια δολάρια. Ακόμη, η συνεργασία τους έδινε στην ULA μονοπώλιο επί των στρατιωτικών εκτοξεύσεων των ΗΠΑ.
Όπως όμως συμβαίνει συχνά σε ένα μη ανταγωνιστικό περιβάλλον, οι τιμές γρήγορα άρχισαν να αυξάνονται. Μέχρι το 2012, η τιμή που χρέωνε η ULA τις ένοπλες δυνάμεις ανά αποστολή είχε αυξηθεί κατά 58% πάνω από τις αρχικές εκτιμήσεις του 2014 και 2007. Η ραγδαία αύξηση προκάλεσε την κρατική επανεξέταση του προγράμματος της ULA, που κατέληξε ότι παρά την διεξαγωγή λιγότερων εκτοξεύσεων μέσα στο χρόνο, τα κόστη της ULA συνέχιζαν να αυξάνονται. Η επανεξέταση κατέληγε ότι “η τελική αιτία είναι η κακή εκτέλεση του προγράμματος εξαιτίας ενός περιβάλλοντος στο οποίο λίγα κίνητρα υπάρχουν για τον έλεγχο του κόστους, ή απειλή τερματισμού”.
Η εισαγωγή του ανταγωνισμού στην αγορά
Στο μεταξύ, η SpaceX έκανε σημαντικά βήματα προς την επίτευξη του στόχου της εξασφάλισης εκτοξεύσεων με λογικό κόστος. Παρά το γεγονός ότι αντιμετώπισε διάφορα προβλήματα, η SpaceX εκτόξευσε τον πρώτο ιδιωτικώς χρηματοδοτούμενο και κατασκευασμένο πύραυλο στον κόσμο τον Σεπτέμβριο του 2008. Κάποιους μήνες μετά, η SpaceX κέρδισε ένα συμβόλαιο εμπορικού φορτίου της NASA για τον επαναπρομήθευση του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS) ως μέρος των Υπηρεσιών Εμπορικής Επαναπρομήθευσης (Commercial Resupply Services - CRS) και έκτοτε το μερίδιο της στην αγορά εκτοξεύσεων αυξάνεται συνεχώς.
Ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας της SpaceX υπήρξε η ικανότητά της να προσφέρει τιμές σημαντικά χαμηλότερες απ' ό,τι οι ανταγωνιστές της. Ενώ η SpaceX τιμολογεί τον πύραυλό της της Falcon 9 ξεκινώντας από τα 62 εκατομμύρια ευρώ ανά πτήση, η πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ προϋπολόγισε 422 εκατομμύρια δολάρια για μια και μόνη πτήση της ULA το 2020.
Αυτή η τάση σημειώθηκε και εντός του προγράμματος CRS της NASA. Σύμφωνα με μια έκθεση της NASA που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο, το μέσο κόστος μιας αποστολής της SpaceX για την επαναπρομήθευση του ISS ήταν 152,1 εκατομμύρια δολάρια, σημαντικά χαμηλότερο από τα 262,6 εκατομμύρια δολάρια της ανταγωνίστριας Orbital ATK. Πράγματι, ο έλεγχος αυτός επεσήμανε ότι η ανταγωνιστική τιμολόγηση της SpaceX “συνέβαλε στη μείωση των τιμών για τις εκτοξεύσεις της NASA” με το κόστος για τον συνήθη πύραυλο ATLAS V της ULA να μειώνεται περίπου κατά 20 εκατομμύρια δολάρια ανά εκτόξευση, μετά την διασφάλιση της επιλεξιμότητας του πυραύλου Falcon 9 της SpaceX σε ό,τι αφορά τον ανταγωνισμό για συμβόλαια εκτόξευσης.
Η δραματική αύξηση τιμών της SpaceX μπορεί να προσφέρει ένα ιδανικό άνοιγμα για άλλες εταιρείες διαστήματος
Ενώ όμως η μετεωρική άνοδος της SpaceX τροφοδοτήθηκε από το συγκριτικά χαμηλό της κόστος, φαίνεται ότι όλα αυτά μπορεί να αλλάξουν σύντομα. Στην ίδια έκθεση, οι συγγραφείς αποκάλυψαν ότι η SpaceX αυξάνει την τιμή της που θα χρεώνει τη NASA για μελλοντικές αποστολές επαναπρομήθευσης κατά περίπου 50%. Κι αυτό, σε μια συγκυρία όπου ο μεγαλύτερος ανταγωνιστής της SpaceX για αποστολές επαναπρομήθευσης, η Orbital ATK, πρόσφατα ανακοίνωσε μια μείωση 15% στα κόστη της. Αυτές οι αλλάγες θα μειώσουν δραματικά το τιμολογιακό χάσμα μεταξύ της Orbital ATK και της SpaceX.
Η δραματική αύξηση των τιμών της SpaceX μπορεί να προσφέρει ένα ιδανικό άνοιγμα για άλλες εταιρίες διαστήματος. Πέρα από την Orbital ATK και την SpaceX, η Sierra Nevada Corporation κέρδισε ένα συμβόλαιο για την επαναπρομήθευση του ISS ως μέρος του δεύτερου γύρου του CRS της NASA. Μολονότι είναι σχετικά νέα στις αποστολές επαναπρομήθευσης, η Sierra Nevada θεωρείται ανταγωνιστής υψηλής ποιότητας μεταξύ των πιο έμπειρων ομολόγων της.
Πιθανό είναι ακόμη οι νέοι διεκδικητές να μπουν στον ανταγωνισμό προχωρώντας μπροστά. Στο συμβόλαιο που υπέγραψε η NASA με τις εταιρείες αυτές περιλαμβάνεται ένας όρος που επιτρέπει σε εταιρίες εκτός του συμβολαίου να κάνουν προσφορές για μελλοντικές αποστολές φορτίου. Καθώς αεροδιαστημικές εταιρίες όπως η Blue Origin του jeff Bezos συγκεντρώνουν με πολύ γρήγορο ρυθμό επενδύσεις στο πεδίο των εμπορικών διαστημικών ταξιδιών, το πεδίο φαίνεται ώριμο για ανταγωνισμό.
Καθώς οι Αμερικανοί αρχίζουν να ενδιαφέρονται ξανά για τα διαστημικά ταξίδια, και ολοένα και περισσότερες επενδύσεις συρρέουν στις αεροδιαστημικές εταιρείες, είναι σαφές ότι μπαίνουμε σε μια νέα χρυσή εποχή διαστημικών ταξιδιών. Καθώς το κράτος των ΗΠΑ πρόκειται να αυξήσει τις δαπάνες για τη NASA, καλά θα κάνει να θυμάται ότι ο ανταγωνισμός είναι αυτός που θα μας πάει στα αστέρια. Το κράτος δεν θα πρέπει να ευνοεί καμία μεμονωμένη εταιρεία, αλλά να ενθαρρύνει ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον για την επιτάχυνση του μέλλοντος της ανθρωπότητας.
--
O Jack Hipkins είναι μέλος των Advocates for Young Voices στο San Diego της Καλιφόρνιας. Αρθρογραφεί για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, τη φορολογία και την οικονομική θεωρία.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 28 Ιουνίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
