Του Mate Hajba*
“Obliviate!” - φώναξε ο Gilderoy Lockhart, ένας χαρακτήρας από το Χάρι Πόττερ και η Κάμαρα με τα Μυστικά όταν ήθελε να σβήσει τις αναμνήσεις κάποιου ώστε να σφετεριστεί τα επιτεύγματά του. Φαίνεται όμως ότι δεν χρειαζόταν να μπει στον κόπο, καθώς υπάρχει ένα μαγικό ακόμη πιο επικίνδυνο από εκείνο το ξόρκι που βοηθά στη διάδοση των ψεμάτων.
Ο κόσμος του Χάρι Πόττερ μπορεί εύκολα να χρησιμεύσει ως ένα ενδιαφέρον παράδειγμα στη μελέτη της ανεκτικότητας, του φοιτητικού ακτιβισμού ή ακόμη και της πολιτικής ή των οικονομικών. Υπάρχει όμως ακόμη ένα χρήσιμο μάθημα στα βιβλία αυτά: η μαύρη μαγεία των ψευδών ειδήσεων.
Οι αναγνώστες εισάγονται στην έννοια αυτή στον 4ο τόμο, όταν η φαρμακόγλωσση δημοσιογράφος Rita Skeeter διαστρεβλώνει την αλήθεια για να δώσει στους αναγνώστες της αυτό που θέλουν να διαβάσουν και να εκδικηθεί τους ανθρώπους που αντιπαθεί. Για να δυσφημίσει τον Χάρι Πόττερ, τον παρουσιάζει ως έναν επικίνδυνο παρανοϊκό. Την σταματούν στο τέλος του βιβλίου, αλλά έχει ήδη πετύχει να δημιουργήσει μια ψευδή εικόνα του ήρωα, εικόνα που εξελίσσεται ακόμη περισσότερο στο επόμενο βιβλίο, όταν το ανίκανο Υπουργείο Μαγείας δεν θέλει να αναγνωρίσει το γεγονός ότι ο μοχθηρότερος μάγος στον κόσμο, ο Voldemort έχει επιστρέψει.
Καθώς ο Χάρι είναι ο μόνος μάρτυρας της επανεμφάνισης του Σκοτεινού Άρχοντα, το Υπουργείο με επικεφαλής τον Υπουργό Μαγείας Cornelius Fudge (που βρίσκει βολικότερο να μην πιστέψει τον νεαρό μάγο) διαδίδει ενεργά ψευδείς ειδήσεις. Για να το κάνει αυτό, χρησιμοποιεί την φαινομενικά ανεξάρτητη εφημερίδα Daily Prophet. Καθώς οι περισσότεροι πιστεύουν την προπαγάνδα του Υπουργείου, και το Υπουργείο Μαγείας δεν κάνει τίποτα για να προετοιμαστεί έναντι της αναπόφευκτης προσπάθειας του Voldemort να ανακτήσει την ισχύ του, το μόνο που χρειάζεται να κάνει ο Σκοτεινός Άρχοντας είναι να περιμένει ενόσω η κοινότητα των μάγων εξασθενεί διαφωνώντας Όταν στο τέλος αποκαλύπτεται η αλήθεια είναι πια πολύ αργά και ο Voldemort γρήγορα αναλαμβάνει την εξουσία. Χωρίς τον φοιτητικό ακτιβισμό δεν θα νικιόταν, αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.
Ο σκοπός των ψευδών ειδήσεων είναι να υπονομευθεί η αξιοπιστία κάποιου, για παράδειγμα ενός ηγέτη ή ενός συστήματος. Χρησιμοποιούνται ιστορίες που οι άνθρωποι βρίσκουν εύκολο ή βολικό να πιστέψουν, και περιστασιακά προστίθενται ψήγματα αλήθειας που θολώνουν ακόμη περισσότερο τα νερά και κάνουν σχεδόν αδύνατη τη διάκριση των γεγονότων από τη μυθοπλασία.
Ο Χάρι Πόττερ στα βιβλία υπέφερε από οράματα, γεγονός που αξιοποίησαν τα μέσα ενημέρωσης ως τεκμήριο τρέλας. Οι ψευδείς ειδήσεις μοιάζουν με θρησκεία όπου πρέπει να πιστέψει κανείς παρά την κοινή λογική και τις αποδείξεις προς το αντίθετο. Όπως κάθε ριζοσπαστική θρησκεία, οι ψευδείς ειδήσεις πρέπει να προστατευθούν με κάθε κόστος. Έτσι, στον πέμπτο τόμο, η Dolores Umbridge υποχρέωσε τον Χάρι να χαράξει στο δέρμα του “Δεν πρέπει να λέω ψέματα”.
Όταν εντέλει αποδείχθηκε ότι ο Χάρι έλεγε την αλήθεια, το Υπουργείο έχασε την αξιοπιστία του, την οποία θέλησε να ανακτήσει στρατολογώντας τον νεαρό μάγο ο οποίος, μετά τα βάσανα που υπέστη, αρνήθηκε να συνεργαστεί με τον ανίκανο αυτόν θεσμό. Έτσι ο Voldermort πέτυχε τον σκοπό του και, σπέρνοντας πετυχημένα τη διχόνοια, αποδυνάμωσε την αντίσταση της κοινότητας των μάγων.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι υπάρχει μια μαγική χώρα που λέγεται Ρωσία, όπου δεν υπάρχει ο Voldermort, αλλά ένας μοχθηρός ηγέτης ονόματι Πούτιν. Ας υποθέσουμε ότι δεν υπάρχει Υπουργείο Μαγείας, ή Χάρι Πόττερ, ή και μαγεία. Υπάρχουν όμως πολλά Υπουργεία σε πολλές χώρες, πολλοί Fudge και πολλές Umbridge και ένα πλήθος ψευδών ειδήσεων που σπέρνουν τη διχόνοια μεταξύ των ανθρώπων, υπηρετώντας τους κακούς Σκοπούς του Σκοτεινού Άρχοντα Πούτιν. Σε ποια πλευρά θα θέλατε εσείς να βρεθείτε;
--
*Ο Mate Hajba είναι Διευθυντής του Free Market Foundation, το οποίο υποστηρίζει την οικονομική ελευθερία, τα πολιτικά δικαιώματα και την ανεκτικότητα. Είναι επίσης Αντιπρόεδρος της Πλατφόρμας Πολιτών, που τρέχει αντιρατσιστικές καμπάνιες και προωθεί τις δημοκρατικές αξίες. Ενδιαφέρεται για την σχέση κράτους και ατόμου καθώς και την έννοια και ιστορία της ελευθερίας. Γράφει στον διεθνή τύπο για θέματα όπως η μισαλλοδοξία στην Ουγγαρία και οι διεθνείς σχέσεις. Για την προώθηση της έννοιας της ατομικότητας, της ελευθερίας, της ανεκτικότητας και της ελεύθερης αγοράς, υπήρξε συνιδρυτής της οργάνωσης νέων Eotvos Club.
Το Free Market Foundation είναι μια ουγγρική δεξαμενή σκέψης αφιερωμένη στις κλασσικές φιλελεύθερες αξίες όπως η ελεύθερη αγορά, οι ατομικές ελευθερίες και η ανεκτικότητα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στα αγγλικά στις 2 Μαρτίου 2017 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
(Photo by Matt Cardy/Getty Images/Ideal Image)
