Γράφει ο Brad Polumbo
Ως ο επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας, ο Πάπας Φραγκίσκος είναι ένας σεβάσμιος ηγέτης της πίστης και μια παγκόσμια θρησκευτική προσωπικότητα κύρους. Το γεγονός όμως ότι είναι ειδικός σε ένα πεδίο δεν συνεπάγεται αυτόματα πως είναι ειδικός και σε άλλα - και ο τρόπος με τον οποίο ο Πάπας κατανοεί τα οικονομικά φαινόμενα έχει πολλά περιθώρια βελτίωσης αν κρίνουμε από τα τελευταία του σχόλια.
Πρόσφατα, ο Πάπας Φραγκίσκος έκανε μια δήλωση με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Τροφίμων με την οποία ουσιαστικά κατηγορούσε τις αγορές και τον καπιταλισμό για την επίμονη παρουσία της πείνας στον πλανήτη.
«Η μάχη εναντίον της πείνας απαιτεί να υπερβούμε την ψυχρή λογική της αγοράς, που εστιάζει άπληστα στο καθαρό οικονομικό κέρδος, καθώς και την απομείωση των τροφίμων σε ένα εμπόρευμα, και να ενισχύσουμε τη λογική της αλληλεγγύης» (Δείτε το tweet ΕΔΩ).
«Πρέπει να προσαρμόσουμε τα κοινωνικο-οικονομικά μας μοντέλα ώστε να αποκτήσουν ανθρώπινο πρόσωπο, καθώς πολλά από αυτά το έχουν απωλέσει» συνέχισε ο Πάπας. «Καθώς σκέφτομαι αυτές τις συνθήκες, θέλω στο όνομα του Θεού να ζητήσω [...] από τις μεγάλες εταιρίες τροφίμων να σταματήσουν να επιβάλλουν δομές μονοπωλιακής παραγωγής και διανομής που διογκώνουν τις τιμές και καταλήγουν να στερούν το ψωμί από τους πεινασμένους».
Κατά τον Πάπα Φραγκίσκο, η «ψυχρή λογική της αγοράς» είναι το κύριο εμπόδιο στην εξάλειψη της πείνας από τον πλανήτη. Αυτό το επιχείρημα όμως αποκαλύπτει μια θλιβερή παρανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι αγορές και του πώς κατακτήθηκαν τα προηγούμενα επιτεύγματα ως προς τη μείωση την παγκόσμια φτώχεια.
«Οι ελεύθερες αγορές είναι ίσως το αποτελεσματικότερο εργαλείο για τη μείωση της φτώχειας και τη δημιουργία αφθονίας ευρείας συμμετοχής που έχει ανακαλύψει μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα» μου είπε η υπεύθυνη έκδοσης του HumanProgress, Chelsea Follett σε μια συνέντευξη. «Καμία χώρα δεν πλούτισε μόνο μέσα από προσπάθειες φιλανθρωπίας».
«Αναλογιστείτε την Ινδία, όπου η Καθολική Εκκλησία έχει κάνει πολύ και αξιοθαύμαστο ανθρωπιστικό έργο» συνέχισε. «Κατά τη δεκαετία του 1970, όταν η Μητέρα Τερέζα βοηθούσε στη φροντίδα των φτωχών της χώρας, σίγουρα αυτοί βρίσκονταν σε απελπιστικά μεγάλη ανάγκη, καθώς πάνω από το 67% των παιδιών στην Ινδία ήταν λιποβαρή λόγω έλλειψης τροφής. Όταν η Ινδία στράφηκε προς πιο ελεύθερες αγορές στην αρχή της δεκαετίας του 1990, η φτώχεια στη χώρα βυθίστηκε. Και το ποσοστό των παιδιών στην Ινδία που κατατάσσονται ως λιποβαρή συρρικνώθηκε ραγδαία, πέφτοντας στο περίπου 30% σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα».
Κατ' αυτόν τον τρόπο λοιπόν, εξηγεί η Follett, οι ανταγωνιστικές αγορές ενθάρρυναν την τεχνολογική καινοτομία που κατέστησε τα τρόφιμα πιο άφθονα και πιο φτηνά.
Και πώς εξηγείται τότε η σημερινή άνοδος των τιμών των τροφίμων; Ο Πάπας Φραγκίσκος δεν κάνει λάθος που επισημαίνει ότι οι τιμές των τροφίμων έχουν αυξηθεί στις ΗΠΑ και παγκοσμίως κατά το τελευταίο έτος. Όμως αποδίδει λανθασμένα την αιτία αυτής της εξέλιξης όταν κατηγορεί τις «μεγάλες εταιρίες τροφίμων» και την υποτιθέμενη απληστία τους. (Άλλωστε οι εταιρίες δεν είναι σήμερα περισσότερο ή λιγότερο άπληστες απ' ό,τι πριν από δύο χρόνια!).
Η εταιρική απληστία δεν ευθύνεται «καθόλου» για τη σημερινή αύξηση των τιμών των τροφίμων, εξηγεί ο οικονομολόγος Alex Salter σε μια συνέντευξη. «Οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται λόγω της αύξησης της ζήτησης και της μειωμένης προσφοράς. Ο μόνος τρόπος να διασφαλίσουμε ότι υπάρχουν διαθέσιμα τόσα τρόφιμα όσα θέλουν οι άνθρωποι να αγοράσουν είναι να αυξηθούν οι τιμές».
«Να θυμάστε ότι οι τιμές δεν προκαλούν τη σπανιότητα, αλλά την αποκαλύπτουν» συμπεραίνει. «Τα τρόφιμα θα ήταν ακόμη πιο δυσεύρετα αν οι εταιρίες δεν αύξαναν τις τιμές. Μπορούμε να συζητήσουμε τρόπους να βοηθήσουμε τους φτωχούς χρησιμοποιώντας αναδιανομή, αλλά το να κατηγορούμε την εταιρική απληστία δεν βγάζει νόημα».
Στο μεταξύ, η Follett επεσήμανε πως η μακροπρόθεσμη τάση στις τιμές των τροφίμων είναι στην πραγματικότητα μια ιστορία μιας ολοένα και μεγαλύτερης προσβασιμότητας.
«Ενώ η τάση που βλέπουμε σήμερα στις τιμές των τροφίμων αξίζει την προσοχή μας, η μακροπρόθεσμη τάση είναι ενθαρρυντική», τόνισε. «Τον αιώνα που μας πέρασε οι Αμερικανοί είδαν τα τρόφιμα να γίνονται απίστευτα πιο φτηνά. Η λεγόμενη 'εταιρική απληστία' υπό τη μορφή εταιριών που ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να προσφέρουν στους καταναλωτές περισσότερες επιλογές σε χαμηλότερες τιμές, συνέβαλε στο να συμβεί αυτό. Η ελευθερία για καινοτομία και συμμετοχή στις συναλλαγές της αγοράς ευθύνεται για τη μακροπρόθεσμη μείωση στις τιμές των τροφίμων».
Με απλά λόγια, ο Πάπας σφάλλει εντελώς ως προς τις ρίζες της παγκόσμιας πείνας και του τιμαρίθμου στα τρόφιμα. Είναι κατανοητό πως ο Πάπας Φραγκίσκος δεν μπορεί να είναι ειδικός στα πάντα. Όμως με ένα τέτοιο τεράστιο βήμα και μια τόσο επιδραστικά φωνή, έχει την υποχρέωση να ενημερώνεται καλύτερα πριν βαδίσει στο πεδίο των οικονομικών ζητημάτων.
* Ο Brad Polumbo είναι φιλελεύθερος-συντηρητικός δημοσιογράφος και ανταποκριτής πολιτικής στο Foundation for Economic Education.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Οκτωβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
