Γράφει ο Emmanuel Rincón
Εδώ και δεκαετίες, το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κούβας κατηγορεί τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη δυστυχία και τη φτώχεια της Κούβας, αποδίδοντάς την στον «αποκλεισμό» που συνεχίζουν οι ΗΠΑ να επιβάλλουν εναντίον της Κούβας.
Ο υποτιθέμενος όμως αυτός αποκλεισμός είναι στην πραγματικότητα ένα εμπορικό εμπάργκο, που το μόνο που κάνει είναι να απαγορεύει σε ανθρώπους και εταιρίες σε συγκεκριμένους κλάδους στις ΗΠΑ, να έχουν επιχειρηματική δράση στην Κούβα. Ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί ελεύθερα να συναλλάσσεται με το νησί.
Ακόμα και οι ΗΠΑ άλλωστε εξάγουν κάθε χρόνο στην Κούβα αγαθά αξίας περίπου 277 εκ. δολαρίων, παρά το εμπορικό εμπάργκο, με την πλειονότητα των οποίων να είναι τρόφιμα.
Επίσης, παρά την εγκαθίδρυση ενός δικτατορικού καθεστώτος στην Κούβα που βρίσκεται στην εξουσία για περισσότερα από 60 χρόνια χωρίς καμία εναλλαγή, εκλογές ή βασικές ελευθερίες, ολόκληρος ο κόσμος αναγνωρίζει τις κομμουνιστικές αρχές και η Κούβα έχει παρουσία σε όλους τους πολυμερείς διεθνείς οργανισμούς, με κυριότερα τα Ηνωμένα Έθνη.
Και μετά υπάρχει και η Ταϊβάν που έχει χαρακτηριστικά πολύ παρόμοια με αυτά της Κούβας καθώς πρόκειται επίσης για ένα νησί που βρίσκεται κοντά σε μία από τις δύο παγκόσμιες δυνάμεις - την Κίνα. Στην περίπτωση αυτή, οι αρχές της Ταϊπέι έχουν εντελώς αποκλειστεί από τον γίγαντα της Ασίας, καθώς η Κίνα αξιώνει κυριαρχία επί του νησιού.
Η Ταϊβάν αναγνωρίζεται μόνο από καμιά δεκαριά χώρες ανά τον κόσμο, δεν εκπροσωπείται στα Ηνωμένα Έθνη, και η επίσημη ονομασία της δεν μπορεί καν να αναφερθεί σε διεθνή γεγονότα, ανεξαρτήτως του αν μιλάμε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ή ακόμη και από τις πρεσβείες των περισσότερων χωρών του κόσμου - των ΗΠΑ συμπεριλαμβανομένων.
Και παρ’ όλα αυτά, παρά όλες αυτές τις δυσκολίες, σήμερα η οικονομία της Ταϊβάν είναι μια από τις σημαντικότερες στον κόσμο, με ποσοστό φτώχειας 0,7% σε αντίθεση με την Κούβα που έχει μια από τις πλέον καταπιεσμένες οικονομίες στον πλανήτη με το 90% του πληθυσμού της χώρας να ζει υπό συνθήκες φτώχειας.
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στα δύο νησιά; το οικονομικό και πολιτικό μοντέλο που εφαρμόζουν στις χώρες τους.
Δύο νησιά με παρόμοιες ιστορίες
Μολονότι η Κούβα και η Ταϊβάν βρίσκονται στις δύο άκρες του πλανήτη, έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά εκ των οποίων το σημαντικότερο είναι ότι απέχουν λιγότερο από 200 χιλιόμετρα από τις δύο παγκόσμιες υπερδυνάμεις - τις ΗΠΑ και την Κίνα αντιστοίχως - και υφίστανται εμπορικά εμπάργκο ή πολιτικούς αποκλεισμούς από τις γειτονικές αυτές υπερδυνάμεις.
Από την άλλη πλευρά, η Κούβα έχει κάτι περισσότερο από 11,3 εκατομμύρια κατοίκους - περίπου άλλα δύο εκατομμύρια έχουν εγκαταλείψει τη χώρα - ενώ η Ταϊβάν έχει 23,5 εκατομμύρια κατοίκους παρά το γεγονός ότι η έκταση της Κούβας είναι περίπου τρεις φορές μεγαλύτερη.
Παρά τις ομοιότητες, οι δύο χώρες σήμερα απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους σε ό,τι αφορά την οικονομική, κοινωνική και τεχνολογικής τους ανάπτυξη, καθώς και τις ατομικές ελευθερίες και τη δημοκρατία. Σήμερα, η οικονομία της Ταϊβάν είναι πέντε φορές μεγαλύτερη από αυτή της Κούβας.
Πριν από πενήντα χρόνια όμως τα πράγματα δεν διέφεραν τόσο πολύ, καθώς κατά τη δεκαετία του 1970 το ΑΕΠ των δύο χωρών ήταν παρόμοιο με τον σημαντικότερο παραγωγικό κλάδο να είναι η αγροτική παραγωγή.
Ταϊβάν: Καπιταλισμός, ελευθερία και ελεύθερες αγορές
Τα οδυνηρά αποτελέσματα της πολιτιστικής επανάστασης στην κομμουνιστική Κίνα του Μάο Τσετούνγκ που προκάλεσαν το θάνατο από πείνα σε τουλάχιστον 30 εκατομμύρια Κινέζους φώτισαν τον δρόμο για τις κυβερνήσεις των χωρών της περιοχής που γρήγορα κατάλαβαν ότι το αποτυχημένο μοντέλο του κρατικού ελέγχου των μέσων παραγωγής θα τις καθιστούσε πιο ευάλωτες και δυστυχείς.
Οι γείτονες τότε της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας ξεκίνησαν μια σειρά οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων που θα άλλαζαν δραστικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους: η Σιγκαπούρη, η Μαλαισία, η Νότια Κορέα και φυσικά η Ταϊβάν άρχισαν να ανοίγουν τις αγορές τους, να ενθαρρύνουν την ιδιωτική επιχειρηματικότητα και να μετατρέπουν τα αυταρχικά τους καθεστώτα σε δημοκρατικούς θεσμούς. Έτσι, σιγά - σιγά ο ήλιος άρχισε να λάμπει για τις λεγόμενες ασιατικές τίγρεις.
Παρά τους περιορισμούς της έκτασής της και τον πολιτικό αποκλεισμό του νησιού από την Κίνα, οι συμπεριληπτικοί θεσμοί της Ταϊβάν ενθάρρυναν την παραγωγή τεχνολογίας για την παροχή προϊόντων σε μια έντονα ελλειμματική παγκόσμια αγορά.
Οι Ταϊβανέζοι επιχειρηματίες άρχισαν να εξειδικεύονται στην παραγωγή ημιαγωγών, των μικροτσίπ που σήμερα βρίσκουμε σε όλες τις ηλεκτρικές συσκευές στον κόσμο, από τους υπολογιστές και τα έξυπνα αυτοκίνητα μέχρι τα αυτοκίνητα. Έτσι, σιγά-σιγά το μέχρι πρότινος φτωχό νησί έγινε μια πλούσια και ανεπτυγμένη χώρα.
Σήμερα η Ταϊβάν έχει την έκτη πιο ελεύθερη οικονομία στον κόσμο σύμφωνα με τον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας. Η Σιγκαπούρη κατέχει την πρώτη θέση, ενώ η Μαλαισία την 22η και η Νότια Κορέα την 24η.
Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε από την πρεσβεία της Ταϊβάν στο Μεξικό, οι αρχές δήλωσαν ότι: «Η Ταϊβάν, χάρη στις πολιτικές της κυβέρνησής της, ξεκίνησε μια ραγδαία και εντυπωσιακή εμπορική ανάπτυξη, και εξελίχθηκε σε μια σταθερή παραγωγή οικονομία. Σήμερα είναι η 22η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Αυτό της επέτρεψε να συνάψει σχέσεις με χώρες που αναζητούσαν καλούς εμπορικούς εταίρους».
Στο ίδιο κείμενο εξηγούν τη μετάβαση που συνέβη στην Ταϊπέι:
«Παρά το γεγονός ότι η Ταϊβάν ξεκίνησε ως μια μονοκομματική στρατιωτική δικτατορία, κατά τη δεκαετία του 1990 ξεκίνησε μια διαδικασία εκδημοκρατισμού που είχε ως αποτέλεσμα σήμερα να βρίσκεται μεταξύ των πλέον ελεύθερων χωρών στον κόσμο, με υψηλά επίπεδα ελευθερίας του τύπου, υπηρεσιών υγείας, δημόσιας εκπαίδευσης, οικονομικής ελευθερίας και ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού. Αυτός είναι ο λόγος που η κομμουνιστική Κίνα βλέπει την Ταϊβάν, και τη διεθνή της αναγνώριση, ως υπαρξιακή απειλή. Η αντίθεση είναι αφοπλιστική. Η δημοκρατία όχι μόνο αποδείχθηκε ότι μπορεί να αποδώσει, αλλά και απέφερε πολλαπλά οφέλη στον πληθυσμό. Οι Ταϊβανέζοι έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής και ευκαιρίες για προσωπική εξέλιξη απ’ ό,τι οι Κινέζοι της ενδοχώρας. Και όλα αυτά, εντός ενός πλαισίου ελευθεριών αδιανόητων για την κομμουνιστική Κίνα που λογοκρίνει τη διαφωνία με το κυβερνών κόμμα να εντείνει ολοένα και περισσότερο τον έλεγχό του επί όλων των πτυχών της χώρας».
Κούβα: Σοσιαλισμός, δυστυχία και ιδεολογία
Στην άλλη πλευρά του πλανήτη, στην Κούβα, αποφάσισαν να κλείσουν τα μάτια τους έναντι των αποτελεσμάτων της πολιτιστικής επανάστασης στην Κίνα και της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης. Ενώ η Ταϊβάν απογειώθηκε εφαρμόζοντας ένα καπιταλιστικό μοντέλο, η Κούβα παρέμεινε αγκυρωμένη στα παλιά επαναστατικά δόγματα του Φιντέλ Κάστρο, ο οποίος αντί να προσπαθεί να αλλάξει το καθεστώς του, επεδίωξε να εξαπλώσει τη δυστυχία του στην υπόλοιπη ήπειρο, σημειώνοντας επιτυχίες σε χώρες όπως η Βενεζουέλα και η Νικαράγουα.
Η κουβανική επανάσταση ανέλαβε την εξουσία το 1959 διά της βίας των όπλων και δεν την παρέδωσε ποτέ. Με δημοφιλή συνθήματα όπως η αναδιανομή του πλούτου, η υποτιθέμενη βοήθεια στους φτωχούς και ο σοσιαλισμός, ο Φιντέλ Κάστρο άρχισε να απαλλοτριώνει γη και ιδιωτικές εταιρίες για να τις θέσει υπό τον έλεγχο του κράτους και σε σύντομο χρονικό διάστημα η Κούβα, που ήταν στο παρελθόν μία από τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής και εξαγωγής ζάχαρης στον κόσμο, έφτασε να μην μπορεί πλέον να παράγει ζάχαρη ούτε για εσωτερική κατανάλωση και αναγκάστηκε να την εισάγει.
Για δεκαετίες, η κουβανική επανάσταση μπόρεσε να διατηρήσει την εξουσία αποκλειστικά και μόνο χάρη στη χρηματοδότηση που προσέφερε η Σοβιετική Ένωση με τον στόχο να αυξήσει τον αριθμό των ιδεολογικών αντιπάλων στην αυλή των Ηνωμένων Πολιτειών. Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, η Κούβα γνώρισε μια από τις χειρότερες δεκαετίες της ιστορίας της, μέχρι που η πολιτική πανουργία του Φιντέλ Κάστρο κατάφερε να βάλει τον Ούγκο Σάντσες στην εξουσία στη Βενεζουέλα, και έκτοτε ζούσαν από το πετρέλαιο εκείνης της χώρας, μέχρι που το ίδιο αποτυχημένο σοσιαλιστικό μοντέλο έφτασε να καταστρέψει τη χώρα με τα μεγαλύτερα πετρελαϊκά αποθέματα στον κόσμο, και η Κούβα για μια ακόμη φορά εισήλθε σε μια τρομερή οικονομική κρίση, με εκατομμύρια πολίτες της να ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, γεγονός που πρόσφατα προκάλεσε μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις εναντίων των κομμουνιστικών αρχών.
Η Κούβα και η Ταϊβάν ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1970 με παρόμοιες οικονομίες, αλλά σήμερα το ΑΕΠ του νησιού της Καραϊβικής είναι πέντε φορές μικρότερο από το αντίστοιχο της Ταϊβάν, και το 90% του πληθυσμού της ζει στη φτώχεια, ενώ στο ασιατικό νησί μόλις το 0,7% του πληθυσμού είναι φτωχοί.
Είναι βέβαιο πως το φταίξιμο δεν ανήκει στον «αποκλεισμό», αλλά στον σοσιαλισμό.
* Ο Emmanuel Rincón είναι νομικός, συγγραφέας και δοκιμιογράφος, αρχισυντάκτης του El American.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 29 Σεπτεμβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
