*Γράφει ο Dan Sanchez
Για να αναπτύξει ο Τζων Λοκ τη δική του θεωρία για τη διακυβέρνηση, διατύπωσε μια ιστορία προέλευσης του κράτους. Εξήγησε ότι η νόμιμη κυβέρνηση είναι το αποτέλεσμα της εθελοντικής συμφωνίας, ή σύμβασης, μεταξύ ατόμων να υπακούουν στους κοινώς τηρούμενους νόμους που θεσπίζονται και επιβάλλονται από μια κοινή κυβέρνηση. Ο σκοπός αυτής της συμφωνίας είναι η διαφύλαξη των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας (επί του σώματος και των υπαρχόντων του εκάστοτε ατόμου) προστατεύοντάς τα έναντι της λεηλασίας.
Σύμφωνα με τον Λοκ, η τυραννία είναι μια μορφή διαφθοράς της κυβέρνησης: μια μορφή κατάχρησης της εξουσίας και του νόμου. Ο Frédéric Bastiat συμφώνησε και έγραψε ότι στην περίπτωση αυτή ο νόμος «στρεβλώνεται» και χρησιμοποιείται, όχι για την προστασία της ιδιοκτησίας έναντι της λεηλασίας, αλλά για τη διάπραξη λεηλασίας κατά της ιδιοκτησίας. Ονόμασε αυτό το φαινόμενο «νόμιμη λεηλασία».
Αυτή την άποψη για την κυβέρνηση και την τυραννία τη συμμεριζόταν σημαντικοί στοχαστές όπως ο Ludwig von Mises, η Ayn Rand και ο Leonard Read. Είναι η άποψη που υιοθετούν οι περισσότεροι «μιναρχικοί» ελευθεριακοί που προκρίνουν ένα ελάχιστο κράτος επικεντρωμένο αποκλειστικά (ή σχεδόν αποκλειστικά) στην κατοχύρωση των δικαιωμάτων.
Οι «αναρχικοί» ελευθεριακοί (ή «αναρχοκαπιταλιστές») έχουν μια διαφορετική άποψη για το κράτος που βασίζεται σε μια εναλλακτική ιστορία προέλευσης, σύμφωνα με την οποία το κράτος δεν προήλθε από συμφωνία αλλά από επιθετικότητα, όχι με σύμβαση αλλά με κατάκτηση.
Αυτή η ιστορία προέλευσης αναπτύχθηκε από τον Άγγλο φιλόσοφο Χέρμπερτ Σπένσερ - ο οποίος έγραψε ότι «Η κυβέρνηση γεννιέται από επιθετικότητα και μέσω επιθετικότητας» - και τον Γερμανό κοινωνιολόγο Φραντς Οπενχάιμερ του οποίου το βιβλίο Der Staat («Το κράτος») του 1908 επεξεργάστηκε και υποστήριξε τη θεωρία συγκρότησης του κράτους μέσω της κατάκτησης.
Ο Oppenheimer έγραψε:
«Το κράτος στη γένεσή του, ουσιαστικά και σχεδόν αποκλειστικά στα πρώτα στάδια της ύπαρξής του, είναι ένας κοινωνικός θεσμός, που επιβάλλεται από μια νικήτρια ομάδα ανδρών σε μια ηττημένη ομάδα, με μοναδικό σκοπό να ρυθμίσει την κυριαρχία της νικήτριας ομάδας επί των ηττημένων και να την εξασφαλίσει έναντι του κινδύνου εξέγερσης στο εσωτερικό και επιθέσεων από το εξωτερικό. Τελεολογικά, αυτή η κυριαρχία δεν είχε άλλο σκοπό παρά την οικονομική εκμετάλλευση των ηττημένων από τους νικητές.
Κανένα πρωτόγονο κράτος γνωστό στην ιστορία δεν δημιουργήθηκε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο. (…)
Η λίγη ιστορία που μάθαμε στα σχολικά μας χρόνια αρκεί για να αποδείξει αυτό το γενικό δόγμα. Παντού βρίσκουμε κάποια πολεμική φυλή άγριων ανδρών να παραβιάζουν τα σύνορα κάποιων λιγότερο πολεμικών ανθρώπων, να εγκαθίστανται ως ευγενείς και να ιδρύουν το κράτος τους».
Οι κατακτητές, εξήγησε ο Oppenheimer, περιορίζουν τη βραχυπρόθεσμη λεηλασία τους μόνο για χάρη της μακροπρόθεσμης λεηλασίας τους και όχι για χάρη των λεηλατημένων.
«…στη συνείδηση του άγριου βοσκού αρχίζει η συνειδητοποίηση ότι ένας δολοφονημένος αγρότης δεν θα μπορεί πια να οργώνει και ότι ένα οπωροφόρο δέντρο αν κοπεί δεν θα καρποφορεί πια. Είναι λοιπόν προς το δικό του συμφέρον να αφήνει, όπου αυτό είναι δυνατό, τον χωρικό και το δέντρο να ζήσουν».
Οι κατακτητές μπορεί επίσης να προστατεύουν τους λεηλατούμενους από αντίπαλους λεηλατητές (ξένους ή ντόπιους), αλλά και αυτό γίνεται για χάρη της μεγιστοποίησης της δικής τους λεηλασίας. Τελικά ένας βοσκός προστατεύει τα πρόβατά του από τους λύκους, όχι για χάρη των προβάτων, αλλά για χάρη της δικής του προμήθειας μαλλιού και κρέατος.
Ο λεηλάτης όμως θα βρει πως είναι χρήσιμο να παραπλανήσει τον λεηλατημένο να σκεφτεί το αντίθετο. Ένα θύμα θα είναι πιο πειθήνιο και συνεργάσιμο εάν πιστεύει ότι η θυματοποίησή του είναι για το καλό του.
Μ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν η λεηλασία εξελίσσεται σε φόρους και εισφορές, η δουλεία εξελίσσεται σε «καθήκοντα του πολίτη» και οι ληστές εξελίσσονται σε εξουσιαστές, πρίγκιπες και πολιτικούς.
Έτσι, σύμφωνα με αυτήν την εναλλακτική ιστορία προέλευσης, το κράτος δεν είναι ένας προστάτης που μετατράπηκε σε λεηλατητή αλλά το αντίθετο. Το κράτος δεν φορολογεί για να μπορεί να προστατεύει, αλλά προστατεύει (επιλεκτικά, μεγαλεπήβολα και αναποτελεσματικά) ώστε να μπορεί να φορολογεί. Το κράτος είναι ένας λύκος με προβιά προβάτου. Η τυραννία όταν εκδηλώνεται δεν είναι μια μορφή έκπτωσης του κράτους, αλλά το κράτος αποκεκαλυμμένο. Και η νόμιμη λεηλασία δεν είναι ένα σφάλμα, αλλά το κύριο χαρακτηριστικό: όχι μια διαστροφή του κράτους αλλά ο λόγος ύπαρξής του. Μπορούμε να το ονομάσουμε αυτή την αρχή τον Σιδηρούν Νόμο της Κλεπτοκρατίας.
Αυτές οι αντίθετες θεωρήσεις εγείρουν όχι απλώς ένα ιστορικό ζήτημα, αλλά και ένα θεωρητικό. Ποια κυρίαρχα κίνητρα δημιουργούνται από τον θεσμό του κράτους;
Έχουν δίκιο οι μιναρχικοί να ισχυρίζονται ότι το κράτος δίνει κυρίως κίνητρα για προστασία, με τη λεηλασία να συμβαίνει μόνο όταν τα πράγματα πάνε στραβά;
Ή μήπως έχουν δίκιο οι αναρχοκαπιταλιστές που ισχυρίζονται ότι το κράτος δίνει κυρίως κίνητρα για λεηλασία, με την προστασία να λειτουργεί μόνο ως προκάλυμμα και ως μέσο για τον σκοπό της λεηλασίας;
Αυτό το ερώτημα έχει θεμελιώδη σημασία. Αν απαντήσουμε πρώτα σε αυτό, τότε θα μπορέσουμε να απαντήσουμε καλύτερα και στις συνεπακόλουθες ερωτήσεις που αφορούν το κράτος.
--
*Ο Dan Sanchez είναι διευθυντής περιεχομένου και εκτελεστικός υπεύθυνος έκδοσης του FEE.org.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 29 Δεκεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
