Γράφει ο Scott Sumner
Πριν από μερικές εβδομάδες, έκανα μια ανάρτηση στην οποία επισήμανα ότι η ποιότητα της δημόσιας πολιτικής μειώνεται απότομα κατά τον 21ο αιώνα. Βλέπω παντού παρόμοια επιχειρήματα. Ο Economist έχει ένα μακροσκελές άρθρο για τις τάσεις στη Λατινική Αμερική όπου επισημαίνει μια σοβαρή επιδείνωση της ποιότητας της διακυβέρνησης. Οι ψηφοφόροι εκεί επιλέγουν όλο και περισσότερο τους πολύ κακούς υποψηφίους της άκρας Αριστεράς και της Ακροδεξιάς έναντι των πιο λογικών τεχνοκρατών.
Ο Tyler Cowen έγραψε ένα άρθρο στο Bloomberg, που υποστηρίζει ότι γι’ αυτό ευθύνονται οι στάσεις του κοινού:
«Ο φόβος μου, πολύ απλά, είναι ότι έχουμε εισέλθει σε μια εποχή στην οποία το η λαϊκή προτίμηση για καλά πολιτικά αποτελέσματα και δίκαιες πολιτικές διαδικασίες είναι πολύ πιο αδύναμη από ό,τι ήταν παλιά. Μπορεί να πιστεύετε ότι οι άνθρωποι θα θέλουν πάντα τουλάχιστον αξιοπρεπή πολιτικά αποτελέσματα, αλλά αυτή η υπόθεση γίνεται όλο και πιο δύσκολο να την υπερασπιστεί κανείς τα τελευταία 10 χρόνια, τόσο στις ΗΠΑ όσο και παγκοσμίως. Η προσκόλληση στη δημοκρατία, για παράδειγμα, φαίνεται πολύ πιο αδύναμη, όπως και η αγάπη για τον καπιταλισμό. Τα γούστα των ανθρώπων έλκονται σε διαφορετικές κατευθύνσεις, είτε πρόκειται για τα Proud Boys είτε για τους ακραία ‘αφυπνισμένους’. Με όλα αυτά θέλω να πω πως μια μάλλον απλή πιθανότητα γίνεται όλο και πιο πιθανή: Οι άνθρωποι έχουν πάψει να θέλουν να συμβούν καλά πράγματα».
Υποψιάζομαι ότι αυτό είναι σωστό, αλλά χρειάζεται μια εξήγηση. Ο Tyler επισημαίνει ότι δεν υπάρχουν προφανείς απαντήσεις:
«Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η εξήγηση είναι κοινότοπη και δεν έχει ιδιαίτερη συναισθηματική έλξη. Πολλοί άνθρωποι προτιμούν τις θεωρίες συνωμοσίας ή τις αυστηρά δομημένες θεωρητικές υποθέσεις ή να αποδίδουν το φταίξιμο σε κάποια συγκεκριμένη πολιτική παράταξη, συνήθως σε αυτήν που οι ίδιοι αντιτίθενται. Ή επικεντρώνονται σε κάποιο πολύ συγκεκριμένο θέμα, όπως η κλιματική αλλαγή. Βλέπω όλα αυτά τα προβλήματα, όσο πραγματικά κι αν είναι, ως μεταγενέστερα του πιο θεμελιώδους ζητήματος: Γιατί τα συστήματα διακυβέρνησής μας δεν ανταποκρίθηκαν καλύτερα στα όποια συγκεκριμένα διλήμματα μας απασχολούν περισσότερο;».
Μια πιθανότητα είναι ότι υπάρχουν καλές περίοδοι κατά τις οποίες το κοινό παίρνει «μαθήματα» από προηγούμενα λάθη. Όταν αναλογίζομαι τη μέχρι σήμερα ζωή μου, μπορώ να ανακαλέσω κάποια μαθήματα που προέκυψαν από ιστορικά γεγονότα. Στο σχολείο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, τα μαθήματα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα κυριαρχούσαν. Μας έμαθαν ότι:
1. Ο αυταρχικός εθνικισμός ήταν ένα μεγάλο κακό, που οδήγησε σε δύο παγκόσμιους πολέμους.
2. Ο Μακαρθισμός επίσης θεωρούταν κακός, και είχε ως αποτέλεσμα ένα είδος «κουλτούρας ακύρωσης».
Καθώς μεγάλωσα, υπήρξαν και επιπλέον μαθήματα:
3. Η Κινεζική Πολιτιστική Επανάσταση θεωρήθηκε ως παράδειγμα εξισωτισμού που ξέφυγε, καθώς αθώοι άνθρωποι κατηγορούνταν απλώς και μόνο επειδή είχαν πλούσιους προγόνους.
4. Όταν τελείωσα το μεταπτυχιακό μου, ο σοσιαλισμός θεωρούνταν όλο και περισσότερο ως απαξιωμένος (αν και το καπιταλιστικό κράτος πρόνοιας εξακολουθούσε να αντιμετωπίζεται θετικά.)
Όταν βλέπω συντηρητικούς να διαφημίζουν σήμερα τα πλεονεκτήματα του αυταρχικού εθνικισμού ή να προσπαθούν να ανατρέψουν δημοκρατικές εκλογές, συγκλονίζομαι από αυτό που μου φαίνεται άγνοια της ιστορίας. Έχω την ίδια αντίδραση όταν βλέπω τους προοδευτικούς να ζητούν ένα είδος κουλτούρας ακύρωσης, ή ελέγχους τιμών ή πολιτικές ταυτότητας όπου ορισμένες ομάδες πρέπει να ντρέπονται επειδή είναι «προνομιούχες».
Άραγε αυτοί οι άνθρωποι δεν ξέρουν τίποτα για την ιστορία;
Πρέπει να θυμόμαστε ότι ούτε ένας στους 20 δεν παίρνει στα σοβαρά την παιδεία. Ακόμη και πολλοί άριστοι μαθητές κάνουν απλώς ό,τι χρειάζεται για να πάρουν καλούς βαθμούς και να βρουν μια καλή δουλειά. Δεν πρέπει να έχουμε την απαίτηση το κοινό να καταλαβαίνει τι δεν πάει καλά με τον εθνικισμό ή τον σοσιαλισμό. Γιατί άλλωστε να το καταλαβαίνουν;
Κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κάθε Αμερικανός πολιτικός που ακουγόταν σαν αυταρχικός εθνικιστής θα είχε απορριφθεί με τον τρόπο που ένα ανοσοποιημένο σώμα απορρίπτει έναν ξένο ιό. Το ίδιο ίσχυε και για τις σοσιαλιστικές ιδέες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αλλά η ανοσία αυτή δεν διαρκεί για πάντα.
Στο παρελθόν, χρειάστηκε να ζήσουμε μερικά πολύ οδυνηρά ιστορικά γεγονότα για να μάθει το ευρύ κοινό τα «μαθήματά» του. Υπάρχει άραγε κάποιος λιγότερο επώδυνος τρόπος για να εμβολιαστεί το κοινό ενάντια στις κακές ιδέες;
ΥΓ. Σίγουρα οι πρόσφατες ενέργειες του Πούτιν αποτελούν κάποιο είδος μαθήματος για το κοινό, αν και επιφέρουν τεράστια οδύνη για τον ουκρανικό λαό. Προκάλεσαν μια σπάνια καλή είδηση - την απόφαση της Σουηδίας και της Φινλανδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ (και την αυξανόμενη υποστήριξη προς το ΝΑΤΟ στον Ειρηνικό.)
Καλή 4η Ιουλίου!
* Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής του Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης.
** Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 4 Ιουλίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
