Της Gulia Honegger
Το καλοκαίρι, το Συμβούλιο της ΕΕ δημοσίευσε την έκθεση “A Globally Connected Europe” (Μια παγκόσμια συνδεδεμένη Ευρώπη), όπου περιέγραφε τους άξονες της γεωπολιτικής στρατηγικής της Ευρώπης έναντι της Ασίας, με στόχο την εμβάθυνση της Εταιρικής Σχέσης Συνδεσιμότητας με την Ινδία. Αναβίωσαν έτσι οι ελπίδες μιας Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ ΕΕ και Ινδίας, μετά και από μια ανακοίνωση ότι θα ξεκινήσουν εκ νέου οι σχετικές διαπραγματεύσεις.
Μια τέτοια συμφωνία θα εμβάθυνε τους δεσμούς μεταξύ των δύο μερών, συμβάλλοντας στον γεωπολιτικό στόχο της αντιμετώπισης μιας ολοένα και πιο επιθετικής Κίνας, και αποδίδοντας ταυτόχρονα σημαντικά οικονομικά οφέλη. Παρ’ όλα αυτά, παραμένουν κάποια σημαντικά σημεία διαφωνίας, ιδίως σε ό,τι αφορά την προστασία των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων και τον αυξανόμενο προστατευτισμό της Ινδίας, τα οποία εμποδίζουν τη διαδικασία. Οι προσπάθειες συνεπώς πρέπει να επικεντρωθούν στην επίτευξη μιας Επενδυτικής Συμφωνίας και Συμφωνιών Αμοιβαίας Αναγνώρισης (Mutual Recognition Agreements - MRAs) σε τομείς συναντίληψης, με τα παράπλευρα οφέλη από αυτές να ενισχύουν στη συνέχεια τις προοπτικές της υπογραφής μιας πλήρους Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου.
Η ΕΕ και η Ινδία έχουν επεκτείνει τη γεωπολιτική τους συνεργασία όπως προβλέπει η «Συμφωνία Συνδεσιμότητας» τον Μάιο. Πέρα από την ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς της ψηφιακής τεχνολογίας, της ενέργειας και των μεταφορών, η συμφωνία επιδιώκει ακόμη την αύξηση της περιφερειακής επιρροής στην Αφρική και την Ασία μέσω αναπτυξιακών έργων. Η συμφωνία αυτή σχεδιάστηκε σε μεγάλο βαθμό για να εξισορροπήσει την κινεζική Πρωτοβουλία της Μίας Ζώνης και του Ενός Δρόμου, η οποία έχει ως στόχο την επέκταση της κινεζικής επιρροής. Οι σινοινδικές σχέσεις έχουν επιδεινωθεί έντονα τα τελευταία λίγα χρόνια, γεγονός το οποίο ωθεί την Ινδία να υιοθετήσει μια πιο προστατευτική στάση για να ελαχιστοποιήσει την κινεζική επιρροή.
Την ίδια ώρα, αυξάνονται επίσης οι εντάσεις μεταξύ ΕΕ και Κίνας, εξέλιξη που αποτυπώνεται στην αναστολή της Συνολικής Επενδυτικής Συμφωνίας ΕΕ-Κίνας τον Μάιο. Αυτό ήρθε ως αποτέλεσμα της εντεινόμενης προσπάθειας της ΕΕ να αντιπαρατεθεί προς την Κίνα σε ό,τι αφορά την καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων των Ουιγούρων, με τις δύο πλευρές να επιβάλουν κυρώσεις σε κορυφαίους αξιωματούχους.
Συνεπώς, η επέκταση της περιφερειακής επιρροής της ΕΕ και της Ινδίας, με την έμφαση που αυτή αποδίδει στις δημοκρατικές αξίες, καθίσταται ολοένα και σημαντικότερη στο πλαίσιο της προσπάθειας να αντιμετωπιστεί η Κίνα. Η επίτευξη μιας Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου θα συνέβαλε στη διασφάλιση αυτών των δεσμών και θα προσέφερε στην ΕΕ έναν εμπορικό εταίρο στην Ασία με τον οποίο μοιράζεται τις αξίες της, στέλνοντας στον κόσμο το μήνυμα ότι η ΕΕ θα υπερασπιστεί τις δημοκρατικές αξίες στην ήπειρο αυτή.
Ακόμη, μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου θα ωφελούσε οικονομικά τις δύο πλευρές. Η ΕΕ είναι ήδη ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ινδίας και ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στη χώρα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εκτίμησε πρόσφατα ότι η επίτευξη μιας Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου θα παρήγε οφέλη 8 έως 8,5 δισεκατομμυρίων ετών στις δύο πλευρές. Η Ινδία θα έβλεπε σημαντικά οφέλη στον τεχνολογικό της κλάδο και οι άμεσες ξένες επενδύσεις θα ενίσχυαν τις δυνατότητες της χώρας στο πεδίο της έρευνας και ανάπτυξης. Οι Ευρωπαίοι παραγωγοί θα κέρδιζαν από τη μεγαλύτερη πρόσβασή τους στις αγορές και σε νέες επενδυτικές ευκαιρίες, και οι καταναλωτές της ΕΕ θα επωφελούνταν από τον μεγαλύτερο ανταγωνισμό.
Μολονότι υπάρχουν πολλά διμερή οφέλη από μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου μεταξύ των δύο οικονομιών, υπάρχει και το πρόσθετο όφελος ότι αυτή η εξέλιξη θα αντιμετώπιζε τον κινεζικό εθνικισμό και τον οικονομικό σωβινισμό στην Ασία. Ο κρατικός έλεγχος των επιχειρήσεων στην Κίνα οδηγεί σε μαζικές άμεσες επιδοτήσεις, καθώς και σε πρόσβαση σε επιδοτούμενους συντελεστές παραγωγής, γεγονός που οδηγεί σε σημαντικές στρεβλώσεις της αγοράς. Η προαγωγή του ελεύθερου εμπορίου μεταξύ της ΕΕ και της Ινδίας συμβάλει στον περιορισμό αυτών των τάσεων. Καθώς αυξάνονται οι αντιπαραθέσεις μεταξύ Κίνας και ΕΕ, η διαπραγμάτευση συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου με ασιατικές χώρες θα βοηθήσει επίσης την ΕΕ να μειώσει την εμπορική της εξάρτηση από την Κίνα.
Ακόμη παραμένουν διαφωνίες μεταξύ ΕΕ και Ινδίας ως προς διάφορα ζητήματα, ιδίως σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Το ιστορικό της Ινδίας σε ό,τι αφορά την προστασία ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων είναι φτωχό, καθώς η χώρα έχει παραβιάσει αρκετές φορές Διμερείς Επενδυτικές Συμβάσεις, καθιστώντας το περιβάλλον λιγότερο ελκυστικό για Ευρωπαίους επενδυτές. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ανησυχούν ιδιαίτερα για τον ινδικό φαρμακευτικό κλάδο, όπου πρόσφατα η Ινδία επεδίωξε άρση των ευρεσιτεχνιών για τα εμβόλια εναντίον του Covid, με την ΕΕ να αντιτάσσεται, γεγονός που υπογράμμισε τις επίμονες διαφωνίες.
Ακόμη ένα ζήτημα είναι η υιοθέτηση μιας πιο προστατευτικής πολιτικής υπό τον Μόντι, όπως καταδεικνύει το σύνθημά του “Made in India” το οποίο έχει ως στόχο τη θωράκιση της εγχώριας παραγωγής έναντι του ανταγωνισμού. Ο αγροτικός τομέας έχει επίσης γίνει πιο προστατευτικός καθώς ο δασμός εισαγωγής σταριού έχει διπλασιαστεί στο επίπεδο του 20%. Η ενίσχυση του προστατευτισμού απετέλεσε εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις, με την Ινδία να εκφράζει ανησυχίες ότι η οι επιδοτούμενες αγροτικές εισαγωγές από την ΕΕ θα πλήξουν τους ντόπιους Ινδούς παραγωγούς.
Ο ινδικός αγροτικός τομέας όμως είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικός, και τα οφέλη για την Ινδία από μιας Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου ακόμη και έτσι θα υπερσκελίζουν κατά πολύ τις απώλειες για τους Ινδούς αγρότες. Ο μεγαλύτερος εξωτερικός ανταγωνισμός υπό μια Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου θα δώσει στους Ινδούς καταναλωτές περισσότερες επιλογές, αυξάνοντας έτσι τον ανταγωνισμό στο επίπεδο του καταναλωτή. Και οι δύο κυβερνήσεις θα πρέπει να εστιάσουν στο να μειώσουν την επιρροή ειδικών συμφερόντων σε κυρίως ανταγωνιστικούς κλάδους.
Λόγω αυτών των διαφωνιών, οι δύο πλευρές πρέπει πρώτα να διαπραγματευτούν Συμφωνίες Αμοιβαίας Αναγνώρισης με τις οποίες μειώνονται οι δεσμοί σε συγκεκριμένους κλάδους όπου μπορεί να επιτευχθεί συναίνεση – για παράδειγμα στον τεχνολογικό κλάδο. Βλέποντας τα οφέλη, η Ινδία θα ενθαρρυνθεί να ελαττώσει τον προστατευτισμό της σε κλάδους όπως ο αγροτικός, προετοιμάζοντας έτσι το πεδίο για μια συνολική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου.
Οι διαφωνίες σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μπορούν να επιλυθούν σύντομα, καθώς οι δύο πλευρές συμφώνησαν πρόσφατα να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για μια Συμφωνία Προστασίας Επενδύσεων. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της καινοτομίας στην Ινδία μέσω της διεύρυνσης του κλάδου έρευνας και ανάπτυξης της χώρας, που με τη σειρά του θα ενισχύσει και την οικονομική ανάπτυξη.
Καθώς η Ινδία και η ΕΕ αρχίζουν να συνεργάζονται περισσότερο στο γεωπολιτικό μέτωπο για να αντιμετωπίσουν την Κίνα, η εμπορική τους συνεργασία αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία. Οι στενότερες σχέσεις με την Ινδία θα επιτρέψουν στην ΕΕ να υιοθετήσει μια αυστηρότερη στάση έναντι της Κίνας, καθώς η εμπέδωση περισσότερων συμμαχιών με ασιατικές χώρες θα μειώσει την εξάρτηση από κινεζικές εισαγωγές.
Το κύριο εμπόδιο είναι ο προστατευτισμός της Ινδία. Η επίτευξη μιας συμφωνίας μέσω MRAs με την οποία θα μειωθούν οι δασμοί μπορεί συνεπώς να λειτουργήσει ως σημείο εκκίνησης, καθώς οι καταναλωτές, βλέποντας τα οφέλη από την απελευθέρωση του εμπορίου θα εντείνουν τις πιέσεις τους προς την κυβέρνηση της Ινδίας να διαπραγματευτεί μια συνολική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου.
--
Η Gulia Honegger είναι αρθρογράφος του δικτύου Epicenter
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1η Σεπτεμβρίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του δικτύου Epicenter και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
