Αν υπάρχει μια χώρα που χρειάζεται ένα οικονομικό πρόγραμμα του ΔΝΤ για να σταθεροποιήσει την οικονομία της, αυτή είναι η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η χώρα του δεν έχει απλώς ένα πρόβλημα πληθωρισμού και ισοζυγίου πληρωμών, αλλά τα χρόνια της ασταθούς διαχείρισης της οικονομικής πολιτικής του Ερντογάν έχουν επίσης υπονομεύσει σημαντικά την εσωτερική και διεθνή οικονομική εμπιστοσύνη.
Το ΔΝΤ θα μπορούσε να βοηθήσει την Τουρκία να αποκαταστήσει την οικονομική σταθερότητα όχι μόνο παρέχοντας την τόσο αναγκαία συναλλαγματική υποστήριξη, αλλά και θα μπορούσε να βοηθήσει στον σχεδιασμό ενός συνεκτικού προγράμματος οικονομικής σταθεροποίησης και να δώσει τη σφραγίδα της έγκρισής του για αυτό. Με αυτόν τον τρόπο, το ΔΝΤ θα μπορούσε να ενισχύσει την οικονομική εμπιστοσύνη και να λειτουργήσει ως ο από μηχανής θεός που θα επιτρέψει στην Τουρκία να μπει σε μια καλύτερη οικονομική πορεία.
Θα ήταν ένας χονδροειδής ευφημισμός να πούμε ότι ο Ερντογάν έχει απλώς ένα μεγάλο έλλειμμα οικονομικής αξιοπιστίας. Για πολλά χρόνια, προσκολλήθηκε στην εκκεντρική άποψη ότι τα υψηλά επιτόκια δεν αποτελούν θεραπεία για τον πληθωρισμό, αλλά μάλλον την αιτία του.
Σε μια εποχή που ο υπόλοιπος κόσμος αύξανε τα επιτόκια για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό, εκείνος πίεσε την κεντρική τράπεζα να τα μειώσει. Απέκτησε επίσης τη φήμη ότι απολύει διοικητές κεντρικών τραπεζών κατά βούληση και συχνά επέβαλλε τη βούλησή του στο υπουργείο Οικονομικών της χώρας του, όπως υπογραμμίζει το γεγονός του διορισμού του γαμπρού του ως υπουργού Οικονομικών της Τουρκίας.
Ως αποτέλεσμα αυτών των ανορθόδοξων πολιτικών τα τελευταία χρόνια οι οικονομικές επιδόσεις της Τουρκίας υπήρξαν προβληματικές. Ο πληθωρισμός απογειώθηκε, η οικονομία υπερθερμάνθηκε, η ζήτηση για δολάρια εκτοξεύθηκε στα ύψη, το νόμισμα έπεσε σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ, τα διεθνή αποθέματα της χώρας εξαντλήθηκαν και οι ξένοι επενδυτές κατευθύνθηκαν προς την έξοδο.
Βεβαίως, τα γεγονότα του περασμένου Ιουνίου ανάγκασαν τον Ερντογάν να κάνει μια πολιτικά ενοχλητική αναστροφή πολιτικής και να υιοθετήσει μια πιο ορθόδοξη νομισματική πολιτική.
Ο πληθωρισμός ήταν σε άνοδο, η τουρκική λίρα βρισκόταν στο καναβάτσο, η χώρα είχε έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και οι ντόπιοι πολίτες κατέφευγαν στο δολάριο. Με την πλάτη στον τοίχο, ο Ερντογάν διόρισε έναν ορθόδοξο οικονομολόγο ως διοικητή της κεντρικής τράπεζας και έναν υπουργό Οικονομικών, που ήταν σεβαστοί στους οικονομικούς κύκλους τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Τους έδωσε επίσης την άδεια να ακολουθήσουν μια πιο ορθολογική πορεία οικονομικής πολιτικής.
Από τον Ιούνιο του 2023, η τουρκική κεντρική τράπεζα έχει αυξήσει τα επιτόκια κατά περισσότερες από 40 ποσοστιαίες μονάδες στο σημερινό τους επίπεδο του 50%. Ωστόσο, αυτό δεν έχει ακόμη επηρεάσει τον πληθωρισμό των τιμών και των μισθών. Τους τελευταίους 12 μήνες, ο πληθωρισμός ήταν 67%.
Τα υψηλά επιτόκια απέτυχαν επίσης να σταθεροποιήσουν το νόμισμα. Από την αρχή του τρέχοντος έτους, η τουρκική λίρα έχει υποχωρήσει πάνω από 7% και τώρα βρίσκεται στο ιστορικό χαμηλό πάνω από 30 τουρκικές λίρες ανά δολάριο. Όχι πολύ καιρό πριν, από τον Σεπτέμβριο του 2021, η ισοτιμία ήταν κάτω από τις 10 λίρες ανά δολάριο.
Οι πιθανότητες η Τουρκία να σταθεροποιήσει τον πληθωρισμό σύντομα δεν φαίνεται να είναι καλές. Ακόμη και στο 50%, τα επιτόκια είναι σημαντικά χαμηλότερα από τον πληθωρισμό σε μια εποχή που η οικονομία εξακολουθεί να φαίνεται ότι υπερθερμαίνεται. Εν τω μεταξύ, η χώρα κινδυνεύει να εισέλθει σε μια σπείρα μισθών-τιμών. Και ως προς αυτό, ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε πρόσφατα κατά 49% ενόψει των τοπικών εκλογών στο τέλος του μήνα.
Μια κανονική χώρα με τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες της Τουρκίας θα απευθυνόταν στο ΔΝΤ για μια συμφωνία stand-by για να μειώσει τις επιπτώσεις της καταπολέμησης του πληθωρισμού και της ενίσχυσης του ισοζυγίου πληρωμών.
Το πρόβλημα για την Τουρκία είναι ότι αυτό θα ήταν πολιτικά πολύ δύσκολο για τον Ερντογάν, δεδομένης της προηγούμενης έντονης αντίθεσής του σε οποιεσδήποτε συναλλαγές με τον συγκεκριμένο οργανισμό. Δεν βοηθά επίσης το γεγονός ότι η Τουρκία έχει κακές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον μεγαλύτερο μέτοχο του ΔΝΤ.
Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι ο Ερντογάν θα αναγκαστεί να προσπαθήσει να σταθεροποιήσει την τουρκική οικονομία χωρίς τη στήριξη του ΔΝΤ. Αυτό είναι κρίμα, δεδομένου ότι είναι πολύ πιθανό να απαιτήσει μεγαλύτερο πόνο και περισσότερο χρόνο από ό,τι αν η χώρα ήταν σε θέση να λάβει την υποστήριξη του ΔΝΤ που τόσο χρειάζεται.
* Ο Desmond Lachman είναι στέλεχος του American Enterprise Institute. Έχει διατελέσει υποδιευθυντής στο Τμήμα Πολιτικής και το Τμήμα Αναθεώρησης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και Επικεφαλής Σύμβουλος Στρατηγικής για τις αναδυόμενες αγορές στη Salomon Smith Barney
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 26 Μαρτίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του American Enterprise Institute και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
