Του Luis Pablo de la Horra
Το ερώτημα γιατί κάποιες χώρες είναι πλούσιες και ενώ άλλες φαίνεται να είναι καταδικασμένες στη φτώχεια μας ακολουθεί εδώ και αιώνες. Πολλοί παράγοντες έχουν προταθεί ως καθοριστικοί για την ευημερία: η γεωγραφία, ο πολιτισμός, η ιστορία κτλ.
Παρ' όλα αυτά, γνωρίζουμε τουλάχιστον από την εποχή της δημοσίευσης του Πλούτου των Εθνών το 1776 ότι οι πολιτικοί και οι οικονομικοί θεσμοί παίζουν καθοριστικό ρόλο ως προς αυτό. Η ελευθερία του εμπορίου, ένα αξιόπιστο νομικό πλαίσιο που προστατεύει την ατομική ελευθερία και επιβάλλει την εφαρμογή των συμβολαίων, καθώς και ένα υγιές νόμισμα είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ευημερίας μιας χώρας.
Η ανάδυση και εμπέδωση θεσμών που ενισχύουν την ανάπτυξη χρειάστηκε εκατοντάδες χρόνια σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες είδαμε ότι οι σωστές πολιτικές μπορούν να επιταχύνουν σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη.
Η Εσθονία αποτελεί ένα χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα.
Η ιστορία της Εσθονίας
Στις 20 Αυγούστου 1991, η Εσθονία απέκτησε την ανεξαρτησία της μετά από 51 χρόνια κομμουνιστικού ζυγού. Η χώρα γνώρισε την κατοχή του Κόκκινου Στρατού για πρώτη φορά τον Ιούνο του 1940, υπό το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο Μη Επιθετικότητας, με το οποίοι τα δύο ολοκληρωτικά κράτη μοίρασαν την Ανατολική Ευρώπη σε σφαίρες επιρροής.
Ένα χρόνο μετά ο ναζιστικός στρατός εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση και κατέλαβε την Εσθονία μέχρι το 1944 οπότε οι Σοβιετικοί επανακατέλαβαν τη χώρα. Η πολιτική αστάθεια στη Σοβιετική Ένωση στις αρχές της δεκαετίας του 1990 επιτάχυνε την αποκατάσταση της δημοκρατίας σ' αυτή τη βαλτική χώρα.
Από την πρώτη μέρα, η νέα κυβέρνηση αφιέρωσε τις δυνάμεις της στην ανάληψη μεταρρυθμίσεων με προσανατολισμό την αγορά που αποτέλεσαν τα θεμέλια της πετυχημένης μετάβασης από τον σοσιαλισμό στον καπιταλισμό. Η πολιτική ατζέντα περιελάμβανε τη νομισματική μεταρρύθμιση, τη δημιουργία μιας ζώνης ελεύθερου εμπορίου, έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων και την εισαγωγή ενός ενιαίου φορολογικού συντελεστή για τα εισοδήματα.
Ένας από τους αρχιτέκτονες αυτής της ατζέντας υπέρ της αγοράς ήταν ο Mart Laar, πρωθυπουργός της Εσθονίας κατά τις περιόδους 1992-1994 και 1999-2002. Ο Laar έχει δηλώσει ότι εμπνεύστηκε από το έργο του Μίλτον Φρίντμαν Free to Choose στην εφαρμογή του φιλόδοξου μεταρρυθμιστικού του σχεδίου.
Αυτές οι μεταρρυθμίσεις οδήγησαν σε μια απίστευτη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης που γνώρισε η Εσθονία από την ανεξαρτησία της. Σήμερα, η Εσθονία θεωρείται από την Παγκόσμια Τράπεζα χώρα υψηλού εισοδήματος, και είναι μέλος της ΕΕ και της Ευρωζώνης.
Η αγοραστική δύναμη των Εσθονών έχει αυξηθεί κατά 400% τις τελευταίες δύο δεκαετίες, παρά τις σοβαρές συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 2008 στις βαλτικές οικονομίες. Ακόμη, το προσδόκιμο ζωής ανήλθε από τα 66 χρόνια το 1994 στα 77 χρόνια το 2016.
Η Εσθονία κατατάσσεται μεταξύ των χώρων με τις καλύτερες επιδόσεις σε ό,τι αφορά την οικονομική ελευθερία. Τα δημοσιονομικά της χώρας είναι υγιή, όπως καταδεικνύει το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος αντιστοιχεί μόλις στο 9,5% του ΑΕΠ.
Σε ό,τι αφορά την αγορά εργασίας, η ανεργία στην Εσθονία είναι 5,3%, πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Τέλος, το αποτελεσματικό και ελκυστικό σύστημα εταιρικής φορολόγησης (τα μη διανεμημένα κέρδη δεν φορολογούνται) καθιστά την Εσθονία ένα παγκόσμιο κέντρο για εταιρίες υψηλής τεχνολογίας, ενισχύοντας τις ξένες επενδύσεις και την οικονομική ανάπτυξη.
Συγκρινόμενη με τις άλλες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, η πρόοδος της Εσθονίας καθίσταται ακόμη πιο εντυπωσιακή. Με όρους εισοδήματος προσαρμοσμένου στην πραγματική αγοραστική αξία, η Εσθονία κατατάσσεται πρώτη, πάνω από χώρες όπως η Ρωσία και η Λετονία, και πολύ πάνω από το διάμεσο εισόδημα.
Η εικόνα είναι παρόμοια και σε ό,τι αφορά άλλους δείκτες όπως το προσδόκιμο ζωής ή η , όπου η Εσθονία καταδεικνύει ότι η οικονομική πρόοδος έχει πραγματικά θετικά αποτελέσματα στις συνθήκες ζωής των ανθρώπων.
Η Εσθονία είναι το ζωντανό παράδειγμα του ότι η πρόοδος των ανθρώπων συνδέεται στενά με την οικονομική ελευθερία. Υπάρχουν όμως πολλά ακόμη τέτοια παραδείγματα. Χώρες μέχρι πρότινος υπερβολικά φτωχές εγκαταλείπουν το τέλμα της υποανάπτυξης και αγκαλιάζουν την ευημερία χάρη στον καπιταλισμό.
Οι συνταγές της οικονομικής προόδου και της ανάπτυξης είναι γνωστές. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τις διαδώσουμε ώστε όλες οι χώρες να έχουν την ευκαιρία να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής των κατοίκων τους όπως έκανε η Εσθονία στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
--
Ο Luis Pablo De La Horra γράφει για το FEE, το Institute of Economic Affairs και το Speakfreely.today.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 23 Μαρτίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education (FEE) και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
