Η Τυνησία, η χώρα απ' όπου ξεκίνησε η Αραβική Άνοιξη μετά την αυτοπυρπόληση του νεαρού πλανόδιου οπωροπώλη Μωχάμεντ Μπουαζίζι τον Δεκέμβριο του 2010, επανέρχεται και πάλι στο διεθνές προσκήνιο. Όπως είναι ήδη γνωστό το βράδυ της Κυριακής ο Πρόεδρος της χώρας Καίς Σαγιέντ, επικαλούμενος το άρθρο 80 του Συντάγματος για επαπειλούμενο κίνδυνο, απέπεμψε την Κυβέρνηση Συνασπισμού του Χισάμ Μασίσι στην οποία κυριαρχούσε το ισλαμικό «Κίνημα Αναγέννησης» ή Ενάχντα (52 από τις 217 έδρες) που αποτελεί μία υποτιθέμενη «λάιτ εκδοχή» της Μουσουλμανικής Αδελφότητος. Παράλληλα ανέστειλε για ένα μήνα τις εργασίες της κατακερματισμένης Βουλής της Τυνησίας όπου κανένα κόμμα δεν ξεπερνάει το 25%, αίροντας και την ασυλία των βουλευτών.
Οι αντίπαλοι του Προέδρου με πρώτον απ' όλους τον Πρόεδρο της Βουλής και Αρχηγό του Κόμματος Ενχάντα Ρασίντ Γκανούσι, το οποίο όπως προαναφέρθηκε είναι και το μεγαλύτερο σε έδρες κοινοβουλευτικό κόμμα, μιλούν για «Πραξικόπημα» απέναντι στην Επανάσταση. Παρεμπιπτόντως ο βασικός χρηματοδότης του κόμματος αυτού είναι το Κατάρ το οποίο υποστηρίζει κάθε έκφανση της Μουσουλμανικής Αδελφότητα στην Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική. Μέχρι τώρα η αντίδραση του περιορίστηκε στο να εισέλθει στο Κοινοβούλιο αλλά εμποδίστηκε από τις Δυνάμεις Ασφαλείας που το φρουρούν και προς το παρόν κάνει καθιστική διαμαρτυρίας έξω από αυτό.
Επισημαίνεται ότι ο Πρόεδρος Σαγιέντ ο οποίος είναι Συνταγματολόγος, στο διάγγελμα του προειδοποίησε ότι «όσοι σκέφτονται να καταφύγουν σε όπλα ... και όποιος πυροβολήσει μια σφαίρα, οι ένοπλες δυνάμεις θα ανταποκριθούν με σφαίρες»! Στρατιωτικές Δυνάμεις ελέγχουν ήδη κρίσιμες εγκαταστάσεις και κυβερνητικά κτήρια και η ηγεσία των ΕΔ στέκεται δίπλα στον Σαγιέντ.
Τα όσα συμβαίνουν από προχθές στην όχι και μακρινή μας Τυνησία, δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Είναι απόρροια μίας παρατεταμένης πολιτικής και οικονομικής κρίσης και με τα σκάνδαλα διαφθοράς της εύθραυστης Κυβέρνησης Συνασπισμού να ταλανίζουν την δημόσια ζωή της χώρας. Έχουν προκύψει σοβαρά συνταγματικά προβλήματα στο Σύνταγμα του 2014 που ήταν αποτέλεσμα συμβιβασμών των πολιτικών δυνάμεων, αλλά το Συνταγματικό Δικαστήριο που κρίθηκε αρμόδιο για να τα επιλύσει δεν έχει… Δικαστές!
Σε όλα αυτά προστέθηκε ιδιαίτερα το τελευταίο τρίμηνο και το πρόβλημα της ραγδαίας εξάπλωσης της πανδημίας Covid-19 με την Τυνησία των 12 εκατομμυρίων περίπου κατοίκων να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θνητότητας. Οι θάνατοι πλησιάζουν τους 19.000 με 600.000 περίπου καταγεγραμμένα κρούσματα και την συντριπτική πλειοψηφία του λαού να είναι εξοργισμένη με την ανικανότητα της μέχρι σήμερα Κυβέρνησης. Οι διαδηλώσεις ήταν σχεδόν καθημερινές.
Δεν θα πάμε λόγω έκτασης πίσω στην Επανάσταση που ανέτρεψε το καθεστώς του Μπεν Αλί και κυριολεκτικά πυροδότησε την λεγόμενη Αραβική Άνοιξη. Θα τονίσουμε όμως ότι η Τυνησία αποτέλεσε την εξαίρεση στον κανόνα μιας και είναι η μόνη που οδηγήθηκε στην καθιέρωση κράτους με φιλελεύθερους θεσμούς. Και δεν είναι συμπτωματικό το ότι από τις έξι χώρες που βίωσαν την Αραβική Άνοιξη είναι η εγγύτερη γεωγραφικά στην Ευρώπη των δημοκρατικών θεσμών, ούτε το ότι 10% των υπηκόων της ζουν στο εξωτερικό με τους περισσότερους από αυτούς στην Γαλλία να πηγαινοέρχονται τακτικά στην πατρίδα τους όπως επισημαίνει ο Καθηγητής του Ινστιτούτου Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού, Ζιλ Κεπέλ στο βιβλίο του «Έξοδος από το Χάος». Αποτέλεσμα αυτού είναι να υπάρχει μία ισχυρή μεσαία εκκοσμικευμένη αστική τάξη.
Αυτή λοιπόν η αστική τάξη της Τυνησίας συνετέλεσε στο να εκλεγεί Πρόεδρος τον Οκτώβριο 2019 ο ανεξάρτητος Καίς Σαγιέντ, με το εκπληκτικό ποσοστό 72% και παρ όλο που δεν είχε κάνει ουσιαστική προεκλογική εκστρατεία. Και αυτό οφειλόταν στην αντίδραση για τις 52 από τις 217 έδρες που είχε κερδίσει στις βουλευτικές εκλογές το Ισλαμικό Ενάχντα ή Ντάχντα, όπως οι Τυνήσιοι το αποκαλούν.
Τα πλήθη λοιπόν των ανθρώπων που για πολλούς μήνες διαδήλωναν εναντίον της Κυβέρνησης, ξεχύθηκαν το βράδυ της Κυριακής στους δρόμους της Τύνιδας επευφημώντας τον Τυνήσιο Πρόεδρο που σημειωτέον δεν δίστασε να αναμειχθεί μαζί τους στην Λεωφόρο Χαμπίμπ Μπουργκίμπα (1ος Πρόεδρος και ιστορικός ηγέτης της Τυνησίας) ανήκουν σε αυτήν την μεσαία αστική τάξη της χώρας που προαναφέραμε. Τα βασικά αιτήματα τους είναι η αναθεώρηση του Συντάγματος με αυξημένες αρμοδιότητες του Προέδρου κάτι που θέτει επίμονα και ο ίδιος ο Σαγιέντ και η συγκρότηση μεταβατικής κυβέρνησης με μεγαλύτερο ρόλο του στρατού, ίσως γιατί αυτός παραδοσιακά εξασφαλίζει τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους. Από την άλλη οι υποστηρικτές του Ντάχντα αιφνιδιασμένοι προς το παρόν δεν έχουν αντιδράσει μαζικά μέχρι τώρα εκτός από κάποιες μικροσυμπλοκές που γίνονται στα περίχωρα και στην παλαιά πόλη (Κάσμπα) όπου υπάρχει έντονο ισλαμιστικό κίνημα.
Βλέπουμε ότι το ρήγμα των δύο «Τυνησιών» παγιώνεται και είναι άγνωστη η τελική έκβαση. Η χώρα βρίσκεται λίγο πριν την οικονομική κατάρρευση με τις διαπραγματεύσεις για ένα νέο δάνειο από το ΔΝΤ να έχουν τελματώσει. Είναι εξαιρετικά δυσχερές να εκτιμηθεί η επόμενη ημέρα. Το σενάριο να μονιμοποιήσει ο Σαγιέντ την προσωρινή αναστολή της Βουλής και να καταλήξει σε μία μορφή δικτατορίας, θα τολμήσω να πω, ότι συγκεντρώνει ελάχιστες πιθανότητες.
Όπως λίγες πιθανότητες πάντα κατά την εκτίμηση μας έχει και το σενάριο να υπάρξει πλήρης «διάρρηξη» των δύο… «Τυνησιών» με την ισλαμική Τυνησία υπό την Ενάχντα να κηρύσσει τον πόλεμο στην κοσμική. Το πιθανότερο είναι μετά τον διορισμό νέας Κυβέρνησης να προχωρήσει ο Πρόεδρος παράλληλα με την επαναλειτουργία του Κοινοβουλίου σε διαδικασία αναθεώρησης τους Συντάγματος εγκαθιστώντας Προεδρικό Σύστημα παρόμοιο με της Αιγύπτου και με εκλογές που θα προηγηθούν.
Η πολιτική κρίση στην Τυνησία έχει αναντίρρητα και σημαντικές διεθνοπολιτικές προεκτάσεις που ενδιαφέρουν και την Ελλάδα. Η απομάκρυνση από την Κυβέρνηση του Ισλαμικού Κόμματος Ενχάντα, το οποίο είναι διασυνδεδεμένο με την Μουσουλμανική Αδελφότητα εξασθενίζει την επιρροή της Τουρκίας στην Τυνησία και ταυτόχρονα στερεί την φιλοτουρκική Λιβυκή Κυβέρνηση Νταμπέιμπα και λοιπών φίλων της ΜΑ στην Λιβύη από ερείσματα εκεί. Για τον λόγο αυτό πολλοί Τούρκοι κυβερνητικοί παράγοντες δίνουν… ρεσιτάλ στο tweeter ξιφουλκώντας κατά του Τυνήσιου Προέδρου και καταδικάζοντας το «Πραξικόπημα» με τον αρχιπροπαγανδιστή της Τουρκικής Προεδρίας Φαχρεντίν Αλτούν να δηλώνει λίγο-πολύ ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να συνδράμει τον λαό της Τυνησίας στην αποκατάσταση της … δημοκρατίας!
Είναι γνωστό βέβαια ότι οι Τούρκοι ανησυχούν για τις δημοκρατίες των άλλων! Από δίπλα το Κατάρ «εταίρος» της Τουρκίας και υποστηρικτής των «απανταχού» Αδελφών Μουσουλμάνων να χρησιμοποιεί ως συνήθως το Αλ Τζαζίρα εναντίον του Σαγιέντ και όσους τον υποστηρίζουν καλώντας σε αντίσταση. Για το λόγο αυτό η Αστυνομία έκλεισε το Γραφείο της Αλ Τζαζίρα στην Τύνιδα.
Όπως ήταν αναμενόμενο o Χαλίφα Χάφταρ χαιρέτησε την απόφαση του Προέδρου Σαγιέντ και δήλωσε ότι θα αναπτύξει δυνάμεις στα σύνορα με την Τυνησία για να μην εισέλθουν τρομοκρατικά στοιχεία στην Τυνησία κάτι βέβαια που υποκαθιστά την Κυβέρνηση της Τρίπολης. Η Αίγυπτος από την πλευρά της είναι ευτυχής με οποιαδήποτε μείωση της επιρροής της Μουσουλμανικής Αδελφότητος αλλά είναι στέκεται πολύ προσεκτικά. Ρωσία και Ευρωπαίοι περιορίστηκαν στις αοριστίες και στα ευχολόγια για συνταγματική αποκατάσταση συντόμως.
Θα τολμήσω να πω, ότι καλό θα ήταν στην Ελλάδα να παρακολουθήσουμε την κατάσταση με βάση τα εθνικά μας συμφέροντα και να μην δούμε την πολιτική κρίση στην Τυνησία και τις πιθανές μελλοντικές εξελίξεις μέσα από έναν «λιγκαλισμό». Οι διεθνείς σχέσεις χαρακτηρίζονται καλώς ή κακώς από μία διάχυτη κυνικότητα όπως συνηθίζω να λέω και τα συμφέροντα είναι αυτά που τις διαμορφώνουν. Οτιδήποτε αποδυναμώνει την επιρροή της Τουρκίας στην ευρύτερη περιφέρεια, μίας επιθετικής Τουρκίας η οποία συνιστά απειλής ασφαλείας για την χώρας μας είναι προς το συμφέρον μας.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής στο «Παρατηρητήριο Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας».
