Οι Βρυξέλλες συμφώνησαν να επιβάλουν επιπλέον κυρώσεις εναντίον της Λευκορωσίας και να αποκλείσουν την κρατική αεροπορική εταιρεία της από αεροδρόμια της ΕΕ, αφού το καθεστώς του Μινσκ προκάλεσε παγκόσμια αναταραχή εκτρέποντας μια πτήση της Ryanair που μετέφερε το δημοσιογράφο και ακτιβιστή της αντιπολίτευσης Ρόμαν Προτάσεβιτς.
Σε συνάντηση στις Βρυξέλλες τη Δευτέρα το βράδυ, το μπλοκ ζήτησε την άμεση απελευθέρωση του Ρόμαν Προτάσεβιτς και της Σοφία Σαπέγκα, που ήταν στην πτήση από την Αθήνα προς το Βίλνιους και συνελήφθησαν στο Μινσκ την Κυριακή, μετά την αναγκαστική προσγείωση.
Παράλληλα ζήτησαν από τους αερομεταφορείς που εδρεύουν στην ΕΕ να αποφύγουν τις πτήσεις πάνω από τη Λευκορωσία. Οι χώρες της ΕΕ κάλεσαν επίσης τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας να ξεκινήσει έρευνα. Ο οργανισμός του ΟΗΕ, ο οποίος διαμορφώνει τα πρότυπα για την πολιτική αεροπορία, κάλεσε συνεδρίαση για την Πέμπτη.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν να επιβάλλουν οικονομικές ποινές που αναμένεται να στοχεύουν σε εταιρείες και οικονομικές οντότητες που κατηγορούνται ότι χρηματοδοτούν την 27ετή θητεία του προέδρου Αλεξάντρ Λουκασένκο.
Στο σχέδιο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, όλοι οι ηγέτες καταδικάζουν σθεναρά την λευκορωσική ενέργεια και:
-Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητά την άμεση απελευθέρωση του Ρομάν Προτασέβιτς και της Σοφία Σαπέγκα, καθώς και την εγγύηση της ελεύθερης μετακίνησής τους.
-Καλεί το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορείας (ICAO) να διερευνήσει επειγόντως αυτό το άνευ προηγουμένου και απαράδεκτο συμβάν.
-Καλεί το Συμβούλιο να υιοθετήσει πρόσθετες λίστες κατά προσώπων και οντοτήτων το συντομότερο δυνατό, στη βάση του υφιστάμενου καθεστώτος κυρώσεων.
-Καλεί το Συμβούλιο να υιοθετήσει περαιτέρω στοχευμένες οικονομικές κυρώσεις και προσκαλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλουν προτάσεις, χωρίς καθυστέρηση, για αυτό το σκοπό.
-Καλεί όλους τους αερομεταφορείς που εδρεύουν στην ΕΕ να αποφεύγουν πτήσεις στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας.
-Καλεί το Συμβούλιο να υιοθετήσει τα απαραίτητα μέτρα για να αποκλείσει τις πτήσεις Λευκορωσικών αεροσκαφών στον εναέριο χώρο της ΕΕ και να αποτρέψει την πρόσβαση σε αεροδρόμια της ΕΕ πτήσεων που εκτελούνται από αυτά.
-Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει την αλληλεγγύη του στη Λετονία, σε συνέχεια της αδικαιολόγητης απέλασης των Λετονών διπλωματών.
Conclusions on #Belarus adopted at #EUCO chaired by @eucopresident pic.twitter.com/MWco6QEiTy
— Barend Leyts (@BarendLeyts) May 24, 2021
«Πρόκειται για επίθεση κατά της δημοκρατίας, επίθεση κατά της ελευθερίας της έκφρασης και επίθεση κατά της ευρωπαϊκής κυριαρχίας», δήλωσε στους δημοσιογράφους η Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν. Η πρόεδρος της Κομισιόν ανέφερε πρόσθετες κυρώσεις «σε άτομα που εμπλέκονται στην αεροπειρατεία, αλλά αυτή τη φορά επίσης σε επιχειρήσεις και οντότητες που χρηματοδοτούν αυτό το καθεστώς».
«Δεν θα ανεχθούμε να παίζουν ρουλέτα με τις ζωές αθώων πολιτών», δήλωσε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, ο οποίος προεδρεύει της Συνόδου Κορυφής.
Με επιβολή περαιτέρω ευρωπαϊκών κυρώσεων απείλησε το καθεστώς της Λευκορωσίας η Καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, ζητώντας ταυτόχρονα την άμεση απελευθέρωση του αντιφρονούντος δημοσιογράφου και της συντρόφου του, κάνοντας λόγο για «άνευ προηγουμένου» συμπεριφορά των λευκορωσικών αρχών.
Συζήτηση για την Ρωσία
Η αυστηρότερη στάση εναντίον της Λευκορωσίας συνέπεσε με μια προγραμματισμένη συζήτηση για τη στενή σύμμαχό της Ρωσία. Ο πρόεδρος της Λιθουανίας Γκιτάνας Ναουσέντα ζήτησε μέτρα για τον περιορισμό της πρόσβασης της Ρωσίας στις χρηματοοικονομικές αγορές και τα διεθνή συστήματα πληρωμών.
Η Φον Ντερ Λάιεν είπε ότι η Ρωσία προσπάθησε να αποδυναμώσει την ΕΕ και να υπονομεύσει τα κράτη μέλη μέσω «σαμποτάζ, δολοφονιών, τακτικών διαίρεσης και διακυβέρνησης, κυβερνοεπιθέσεις, εκστρατείες παραπληροφόρησης». «Επιδεινώνεται», σχολίασε.
Οι ηγέτες ζήτησαν από την Κομισιόν να εξετάσει τις επιλογές της ΕΕ ώστε για να πιέσει τον Πούτιν όταν συναντηθούν τον επόμενο μήνα.
Η Ρωσία έχει υποστηρίξει το χειρισμό της κατάστασης από τη Λευκορωσία και ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ επέμεινε ότι η εξήγηση του Μινσκ για το επεισόδιο ήταν «λογική».
Σε μια δημόσια επίδειξη υποστήριξης, ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αναμένεται να συναντηθεί με τον Λουκασένκο αργότερα αυτήν την εβδομάδα, για τρίτη φορά φέτος.
Οι ενέργειες της Λευκορωσίας καταδικάστηκαν από τις δυτικές χώρες ενώ παράλληλα προκάλεσαν ανησυχίες ότι και άλλα αυταρχικά καθεστώτα ενδέχεται να προσπαθήσουν να δράσουν με παρόμοιο τρόπο στον αέρα.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Λευκορωσίας χαρακτήρισε την κριτική ως «αβάσιμη» και η στενή του σύμμαχος της Ρωσίας χαρακτήρισε την αντίδραση της ΕΕ «σοκαριστική».
Συνεδρίαση του ICAO
Ο πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας συγκάλεσε έκτακτη συνεδρίαση του οργάνου του ΟΗΕ για τις 27 Μαΐου με αντικείμενο συζήτησης την αναγκαστική προσγείωση ενός αεροσκάφους της Ryanair στη Λευκορωσία.
«Ο πρόεδρος του Συμβουλίου του ICAO συγκάλεσε καταπείγουσα σύσκεψη των 36 διπλωματικών εκπροσώπων του Συμβουλίου στις 27 Μαΐου, μετά το συμβάν της πτήσης FR4978 της Ryanair στον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας», ανέφερε.
Ο ICAO, που εδρεύει στο Μόντρεαλ, δεν έδωσε περισσότερες διευκρινίσεις.
Σημειώνεται ότι αποστολή του ICAO είναι να συντάσσει τους κανόνες που διέπουν την πολιτική αεροπορία, όμως ο οργανισμός δεν έχει αρμοδιότητα να επιβάλει κυρώσεις.
Στην περίπτωση αποδεδειγμένης παραβίασης των διεθνών κανονισμών, ο ρόλος του συνίσταται στην παροχή βοήθειας, στις χώρες που το επιθυμούν, για να συζητήσουν, να καταδικάσουν, να εφαρμόσουν κυρώσεις, με βάση τη Σύμβαση του Σικάγο.
Βίντεο Προτάσεβιτς
Κατά την διάρκεια της συνάντησης των ηγετών της ΕΕ, ένα κανάλι που τάσσεται υπέρ του Λουκασένκο δημοσίευσε στην εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων Telegram τα πρώτα πλάνα του Προτάσεβιτς μετά από τη σύλληψή του. Ο ακτιβιστής εμφανίστηκε ατημέλητος και είπε ότι βρισκόταν σε φυλακή στο Μινσκ, αλλά ισχυρίστηκε ότι είχε καλή μεταχείριση αν και φαινόταν καταβεβλημένος.
Στο βίντεο ο Προτάσεβιτς επίσης φαίνεται να ομολογεί για τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται στη Λευκορωσία. «Συνεργάζομαι επίσης με τις αρχές που τρέχουν την έρευνα και παρέχω αποδείξεις για την ενοχή μου στην οργάνωση μαζικών διαταραχών», είπε. Αντιμετωπίζει 15 χρόνια φυλάκισης για τις κατηγορίες.
Ακτιβιστές, όπως και η ηγέτιδα της λευκορωσικής αντιπολίτευσης Σβετλάνα Τσικανούσκαγια, αμφισβητούν την αξιοπιστία του βίντεο υποστηρίζοντας ότι είναι εμφανές πως στο βίντεο ο Προτάσεβιτς είναι υπό πίεση.
Στο βίντεο ο Προτάσεβιτς αρνείται ότι έχει καρδιολογικά προβλήματα, όπως αναφέρθηκε σε ορισμένους ιστοτόπους κοινωνικής δικτύωσης επικαλούμενα τη μητέρα του.
Μιλώντας στο BBC τη Δευτέρα, ο πατέρας του Ντμίτρι Προτάσεβιτς, είπε ότι «φοβόταν πραγματικά» για τον τρόπο με τον οποίο θα γινόταν η μεταχείριση του γιου του από τις αρχές της χώρας καταγωγής του.
«Ελπίζουμε ότι θα το αντιμετωπίσει. Φοβόμαστε να το σκεφτούμε, αλλά είναι πιθανό να ξυλοκοπηθεί και να βασανιστεί. Το φοβόμαστε πραγματικά αυτό», είπε. «Είμαστε πραγματικά σοκαρισμένοι και πραγματικά αναστατωμένοι», συνέχισε. «Αυτό το πράγμα δεν πρέπει να συμβαίνει στον 21ο αιώνα στην καρδιά της Ευρώπης», πρόσθεσε.
«Ελπίζουμε ότι ολόκληρη η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα ασκήσει πρωτοφανή πίεση στις αρχές. Ελπίζουμε ότι η πίεση θα λειτουργήσει και οι αρχές θα συνειδητοποιήσουν ότι έχουν κάνει ένα πολύ μεγάλο λάθος», κατέληξε.
