Το αρνητικό διεθνές χρηματιστηριακό κλίμα από την Πέμπτη και την Παρασκευή όχι μόνο δεν άλλαξε μέσα στο Σαββατοκύριακο αλλά έδωσε τη θέση του σε ένα σχεδόν εφιαλτικό ξεκίνημα. Η πτώση του ιαπωνικού δείκτη Nikkei 225 κατά 12,40% είναι η μεγαλύτερη από το 1987, όπως μας πληροφόρησε ο διεθνής οικονομικός Τύπος.
Με τέτοια πτώση στην Ιαπωνία, ήταν απολύτως βέβαιο πως και τα υπόλοιπα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο θα είχαν μία κακή μέρα. Ευτυχώς, δεν σημειώθηκε πουθενά πτώση της ίδιας τάξης μεγέθους με την Ιαπωνία, αλλά οι πωλήσεις ήταν πολύ έντονες στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, και στα μεγάλα και στα μικρά. Περιμένοντας το ξεκίνημα της χρηματιστηριακής εβδομάδας και στις ΗΠΑ, οι επενδυτές στη Γερμανία, τη Γαλλία και φυσικά και στη χώρα μας, προτίμησαν να μειώσουν τον κίνδυνό τους και να προχωρήσουν σε μεγάλες πωλήσεις φοβούμενοι πως μία ακόμα πολύ κακή μέρα στις ΗΠΑ θα έφερνε ακόμα μεγαλύτερη πτώση στην επόμενη χρηματιστηριακή συνεδρίαση.
Το ξεκίνημα της Wall Street ήταν έντονα πτωτικό, με πολλές μετοχές τεχνολογικών επιχειρήσεων να ξεκινούν με πτώση μεγαλύτερη του 10%. Στη συνέχεια, τα πράγματα ηρέμησαν κάπως αλλά η συνεδρίαση παρέμεινε έντονα πτωτική.
Γιατί όμως έγινε αυτό; Γιατί ξαφνικά όλοι οι επενδυτές και σημαντικό μέρος του διεθνούς Τύπου άλλαξαν τη διάθεσή τους και άρχισαν να περιμένουν καταστροφικές εξελίξεις; Πολλά γράφονται και ακούγονται σχετικά. Είναι βέβαιο πως η πολεμική ατμόσφαιρα στη Μέση Ανατολή και οι απειλές του Ιράν πως θα «απαντήσει» στο Ισραήλ με αποφασιστικό χτύπημα έχουν δημιουργήσει σημαντική ανησυχία στους περισσότερους επενδυτές.
Όμως, αν ο βασικός φόβος των επενδυτών είχε σχέση με τις πιθανολογούμενες ή αναμενόμενες κινήσεις του Ιράν, θα ήταν αρκετά λογικό να περιμένουμε να δούμε ανεβασμένες τις διεθνείς τιμές του αργού πετρελαίου. Αυτό όμως δεν συμβαίνει, καθώς οι τιμές των ποικιλιών brent και το West Texas Intermediate βρίσκονται πολύ κοντά στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων μηνών και έχουν πέσει σημαντικά το τελευταίο δεκαήμερο. Αυτό σημαίνει πως οι αγορές νοιάζονται αυτή τη στιγμή περισσότερο για τη ζήτηση αργού πετρελαίου παρά για την πιθανότητα εμπλοκής στη Μέση Ανατολή.
Αυτό μας οδηγεί στις ανησυχίες που εμφανίστηκαν πολύ πρόσφατα σχετικά με την υγεία της αμερικανικής οικονομίας, αφού μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα κάτι τέτοιο απασχολούσε ελάχιστους. Μάλιστα, όταν πριν περίπου δέκα ημέρες ο Bill Dudley σε άρθρο του στο Bloomberg προέτρεψε τον Τζέι Πάουελ και τους συνεργάτες του στη Fed να ξεκινήσουν άμεσα τη διαδικασία μείωσης των επιτοκίων γιατί έχουν αρχίσει να εμφανίζονται σημάδια επιταχυνόμενης εξασθένησης της οικονομίας, οι αγορές μάλλον χασμουρήθηκαν.
Είναι γεγονός πως τα οικονομικά στοιχεία που ανακοινώθηκαν στις ΗΠΑ την Πέμπτη και την Παρασκευή έδειξαν σημάδια εξασθένησης της οικονομίας αλλά είναι λίγο τραβηγμένο να πούμε πως ξαφνικά όλοι είμαστε σίγουροι πως έρχεται ύφεση. Ούτε είναι λογικό να υποθέσουμε πως κάποιος πρέπει να πανικοβληθεί επειδή οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs ανέβασαν τις πιθανότητες για οικονομική ύφεση στο 25%. Μία άλλη εκδοχή που ακούστηκε έντονα το Σαββατοκύριακο έχει σχέση με τον σοφό επενδυτή Warren Buffett και το γεγονός πως η εταιρεία του, μείωσε κατά το ήμισυ την επενδυτική της θέση στη μετοχή της Apple (AAPL NASDAQ) τους τελευταίους μήνες.
Πολλοί είπαν πως αυτό δείχνει ότι ο Buffett ετοιμάζεται για μία μεγάλη χρηματιστηριακή πτώση και πως αναμένει οικονομική ύφεση. Δεν ξέρουμε αν ο γνωστός και πολύ επιτυχημένος επενδυτής προβλέπει μεγάλη χρηματιστηριακή πτώση και ύφεση. Ξέρουμε όμως ότι έχει αναφερθεί πολλές φορές στις υψηλές αποτιμήσεις πολλών μετοχών και οι αγορές τον έχουν αγνοήσει χαρακτηριστικά. Ξέρουμε επίσης πως εδώ και μερικά χρόνια η εταιρεία του έχει κάνει μεγάλες χρηματιστηριακές επενδύσεις στην Ιαπωνία αλλά δεν ακούσαμε κάτι για πωλήσεις ιαπωνικών μετοχών από τη μεριά του, παρά το γεγονός πως το ιαπωνικό χρηματιστήριο έχει χάσει πάνω από 20% τις τελευταίες εβδομάδες.
Τι θέλουμε να πούμε; Προφανώς όχι πως οι ανησυχίες για τη Μέση Ανατολή είναι αβάσιμες, είμαστε σίγουροι πως ισχύει το αντίθετο. Ούτε ισχυριζόμαστε πως δεν υπάρχουν σημάδια οικονομικής επιβράδυνσης στις ΗΠΑ. Και βέβαια, δεν είμαστε εμείς που θα αμφισβητήσουμε την επενδυτική σοφία του Warren Buffet, ούτε όμως θα δεχθούμε πως ο οποιοσδήποτε μπορεί να υποστηρίζει πως ξέρει τι κρύβεται πίσω από τις κινήσεις του.
Αυτό που θέλουμε να πούμε είναι πως η απότομη αλλαγή κλίματος στα διεθνή χρηματιστήρια, που σε ορισμένες περιπτώσεις έφθασε απότομα στα όρια του κραχ, σχετίζεται οπωσδήποτε με αυτά που προείπαμε. Πιστεύουμε όμως πως υπάρχει μία βασική αιτία: το γεγονός πως οι αγορές ανεβαίνουν συνεχώς από το τέλος του 2022 προεξοφλώντας από τη μία μεριά την ομαλή προσγείωση της οικονομίας και θεωρώντας πως η έλευση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα φέρει τεράστια κέρδη στον τεχνολογικό τομέα.
Οι αποτιμήσεις πολλών μετοχών δεν αφήνουν περιθώρια για «ατυχήματα» και δεν μπορούν πλέον να υποστηριχθούν εύκολα. Υπάρχει όμως και μία πολύ σημαντική αφορμή, τουλάχιστον με βάση την πείρα μας: η αύξηση των επιτοκίων του ιαπωνικού γιέν προκάλεσε την άνοδό του απέναντι σε άλλα διεθνή νομίσματα και άρχισε να δημιουργεί προβλήματα σε έναν από τους πιο βασικούς μηχανισμούς χρηματοδότησης στις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές, το yen carry trade. Πολλοί επενδυτές δανείζονταν σε γιεν, πρακτικά με μηδενικά επιτόκια, τα μετέτρεπαν σε άλλα νομίσματα και αγόραζαν περιουσιακά στοιχεία σε διάφορες αγορές του κόσμου.
Κάποιοι από αυτούς πιθανότατα το χρησιμοποιήσουν για αγορές και στο ιαπωνικό χρηματιστήριο που πέτυχε εξαιρετικές επιδόσεις την τελευταία διετία. Η ξαφνική άνοδος του ιαπωνικού νομίσματος είναι πολύ πιθανόν να έχει αναγκάσει πολλούς να πουλάνε αναγκαστικά τις επενδύσεις τους για να επιστρέψουν τα γιεν που έχουν δανειστεί. Σε πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις στο παρελθόν το σπάσιμο του carry trade ήταν υπεύθυνο για μεγάλες και απότομες πτώσεις στις αγορές.
Όταν οι αγορές ανεβαίνουν για πολύ καιρό, μερικές φορές αρκεί ένα μικρό σπρώξιμο για να αρχίσει μία σημαντική πτώση. Στην περίπτωση της τωρινής αναταραχής έχουμε χρηματιστηριακές αγορές με υψηλές αποτιμήσεις και μεγάλα κέρδη για σημαντικό αριθμό επενδυτών. Η ξαφνική ανησυχία για την οικονομία, η κατάσταση στη Μέση Ανατολή και ο προβληματισμός για τις κινήσεις μεγάλων επενδυτών σίγουρα έχουν δώσει ένα μικρό σπρώξιμο στην κουρασμένη και μάλλον ακριβή αγορά. Όμως τα προβλήματα χρηματοδότησης λόγω της ανόδου του γιεν ίσως να έχουν δώσει μία πιο γερή σπρωξιά.
Από το πόσο πειστική θα είναι η προσπάθεια ανοδικής αντίδρασης που λογικά δεν θα αργήσει θα καταλάβουμε αν όλες αυτές οι σπρωξιές είναι ικανές να προκαλέσουν μικρές κατολισθήσεις ή κάποιου τύπου χιονοστιβάδα.
