Γράφει ο Γρηγόριος Παττακός
Καρδιοχειρουργός
Αν Διευθυντής Β’ Καρδιοχειρουργικής Κλινικής &
Αναπλ. Διευθυντής Τμήματος Διαδερμικών Βαλβίδων ΥΓΕΙΑ
Τι είναι η δίπτυχη αορτική βαλβίδα;
Η καρδιά του ανθρώπου έχει τέσσερις βαλβίδες (αορτική, μιτροειδής, πνευμονική, τριγλώχινα). Κύρια λειτουργία αυτών των βαλβίδων είναι να κατευθύνουν τη ροή του αίματος από το ένα τμήμα της καρδιάς στο άλλο. Η αορτική βαλβίδα είναι η τελευταία βαλβίδα από την οποία θα περάσει το αίμα πριν εξέλθει της καρδιάς και βγει στην αορτή, το μεγάλο αγγείο που θα μεταφέρει το αίμα σε όλο το σώμα. Η αορτική βαλβίδα συνήθως έχει τρία «φύλλα» (γνωστές και ως γλωχίνες) που ανοίγουν για να περάσει το αίμα και μετά κλείνουν για να πάει το αίμα στο σώμα και να μην επιστρέψει προς την καρδιά.
Στο 1-2% του πληθυσμού θα παρατηρηθεί η δίπτυχη αορτική βαλβίδα. Στη δίπτυχη αορτική βαλβίδα συνήθως δύο από τα «φύλλα» έχουν ενωθεί εκ γενετής και ως εκ τούτου φαίνεται ή βαλβίδα να έχει μόνο δύο «φύλλα». Η πάθηση αυτή μπορεί να είναι τυχαία ή μπορεί και να είναι κληρονομική σε κάποιες οικογένειες. Επίσης, συνδέεται με κάποια σύνδρομα (π.χ. σύνδρομο Turner) και σε ένα ποσοστό των ασθενών θα βρεθεί ταυτόχρονα και άλλη πάθηση της καρδιάς όπως μεσοκοιλιακό έλλειμμα, ανοιχτός βοτάλειος (ή αρτηριακός) πόρος, ή στένωση ισθμού αορτής. Η παρουσία της δίπτυχης αορτικής βαλβίδας φέρνει αυξημένο κίνδυνο για δύο κατηγορίες παθήσεων: της αορτικής βαλβίδας και της αορτής (το μεγάλο αγγείο που μεταφέρει όλο το αίμα όταν βγει από την καρδιά).
Παθήσεις αορτικής βαλβίδας
Η δίπτυχη αορτική βαλβίδα έχει αυξημένο κίνδυνο για στένωση ή ανεπάρκεια. Στη στένωση δυσκολεύεται το αίμα να βγει από την καρδιά με αποτέλεσμα να παθαίνει υπερτροφία ο καρδιακός μυς. Στην ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας δεν «κλείνει» πλήρως η βαλβίδα, με αποτέλεσμα το αίμα που έχει μόλις βγει να επιστρέφει στην καρδιά. Συνέπεια αυτής της ανεπάρκειας της αορτικής βαλβίδας είναι να μεγαλώνει η καρδιά από την υπερφόρτωση του όγκου του αίματος.
Παθήσεις αορτής
Οι άνθρωποι με δίπτυχη αορτική βαλβίδα έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν ανεύρυσμα της αορτής, του μεγάλου αγγείου που μεταφέρει όλο το αίμα από την καρδιά προς το σώμα. Υπάρχουν δύο θεωρίες για τον λόγο που δημιουργούνται τα ανευρύσματα σε ασθενείς με δίπτυχη αορτική βαλβίδα. Η μια θεωρία πιθανολογεί ότι οφείλεται στην ανώμαλη ροή του αίματος που πιέζει τα τοιχώματα της αορτής. Η άλλη θεωρία πιθανολογεί ότι οφείλεται σε εκ γενετής αλλοιώσεις στη σύνθεση των τοιχωμάτων της αορτής.
Τα ανευρύσματα της αορτής μπορεί να βρίσκονται στην αορτική ρίζα (το αρχικό τμήμα της αορτής αμέσως μετά την αορτική βαλβίδα), την ανιούσα αορτή (το μεσαίο τμήμα) ή το αορτικό τόξο (το τμήμα της αορτής από όπου βγαίνουν οι αρτηρίες για τα άνω άκρα και τον εγκέφαλο).
Επίσης, τα ανευρύσματα της αορτής φέρνουν αυξημένο κίνδυνο για διαχωρισμό αορτής (να σκιστούν τα τοιχώματα) ή και ρήξη αορτής (να «σπάσει» πλήρως η αορτή). Ο διαχωρισμός και η ρήξη της αορτής είναι εξαιρετικά επικίνδυνες και επείγουσες παθήσεις και ως εκ τούτου συνιστάται επέμβαση σε συγκεκριμένες περιπτώσεις για να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος.
Διάγνωση
Η διάγνωση της δίπτυχης αορτικής βαλβίδας θα διαπιστωθεί με τον υπέρηχο καρδιάς τρίπλεξ. Επίσης και η αξονική τομογραφία, και ιδιαίτερα η αξονική που έχει γίνει με ηλεκτροκαρδιογραφικό συντονισμό, μπορεί να διαπιστώσει την ύπαρξη της δίπτυχης βαλβίδας. Το ανεύρυσμα της αορτής θα μετρηθεί καλύτερα με την αξονική τομογραφία (γνωστή και ως αξονική αγγειογραφία θωρακικής αορτής) αλλά επίσης ο υπέρηχος καρδιάς και η μαγνητική καρδιάς είναι καλές εναλλακτικές μέθοδοι για την απεικόνιση του ανευρύσματος.
Όταν η δυσλειτουργία της βαλβίδας ή το μέγεθος του ανευρύσματος χρειάζονται παρακολούθηση συνήθως θα συστηθεί απεικόνιση ανά 6 έως 12 μήνες, αναλόγως της κάθε περίπτωσης.
Ένδειξη και επιλογή επέμβασης για την αορτική βαλβίδα
Επέμβαση για την αορτική βαλβίδα θα συστηθεί όταν φτάσει να έχει σοβαρή στένωση ή σοβαρή ανεπάρκεια η βαλβίδα. Συνήθως ο ασθενής θα έχει συμπτώματα δύσπνοιας στην κόπωση. Επίσης, ένδειξη για επέμβαση βαλβίδας μπορεί να υπάρξει και με μέτρια δυσλειτουργία της βαλβίδας, αν ο ασθενής χειρουργηθεί για άλλη αιτία (είτε για ανεύρυσμα αορτής ή για στεφανιαία νόσο συνήθως).
Στη στένωση της βαλβίδας πρέπει να αντικατασταθεί η βαλβίδα είτε με βιολογική βαλβίδα (φτιαγμένη από επεξεργασμένο ζωικό ιστό) είτε με μηχανική βαλβίδα. Η βιολογική αορτική βαλβίδα δεν υποχρεώνει τον ασθενή στη λήψη αντιπηκτικών αλλά έχει διάρκεια ζωής 10-20 χρόνια. Μετά το πέρασμα αυτού του χρονικού διαστήματος θα εμφανίσει δυσλειτουργία και θα χρειαστεί επανεπέμβαση. Η μηχανική αορτική βαλβίδα υποχρεώνει τον ασθενή να λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή αλλά μπορεί να λειτουργήσει για όλη τη ζωή του ασθενούς. Στους νεότερους ασθενείς συνήθως υπάρχει προτίμηση για μηχανική βαλβίδα και στους ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας προτιμάται η βιολογική βαλβίδα.
Στην ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας υπάρχει η επιλογή, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, για επιδιόρθωση της βαλβίδας. Η ποιότητα των ιστών, η παρουσία ασβεστίου, η κατάσταση του αορτικού δακτυλίου και άλλοι παράγοντες θα συνυπολογιστούν για την αξιολόγηση της πιθανότητας επιδιόρθωσης. Υπάρχουν πολλαπλές τεχνικές επιδιόρθωσης της βαλβίδας από τη συρραφή ιστού της γλωχίνας, τη στήριξη των γλωχίνων με διάφορα ράμματα και τεχνικές για τη στήριξη του δακτυλίου της αορτής είτε με κάποιο δακτύλιο είτε με ειδική συρραφή που θα συρρικνώσει τον αορτικό δακτύλιο. Σε περιπτώσεις που δεν μπορεί να επιδιορθωθεί η βαλβίδα θα γίνει αντικατάσταση της βαλβίδας.
Η επέμβαση της βαλβίδας μπορεί να διενεργηθεί με πολλαπλούς τρόπους (στερνοτομή, μίνι τομή, θωρακοσκοπικά, ρομποτικά, και πλήρως διαδερμικά με καθετήρα). Τα ανατομικά στοιχεία και οι υπόλοιπες παθήσεις του ασθενούς θα αξιολογηθούν για την επιλογή της καταλληλότερης προσέγγισης για τον κάθε ασθενή.
Ένδειξη και επιλογή επέμβασης για το ανεύρυσμα αορτής
Τα ανευρύσματα της αορτής χειρουργούνται όταν είναι άνω των 50 χιλ. σε έμπειρα καρδιοχειρουργικά κέντρα, άνω των 45 χιλ. όταν θα γίνει επέμβαση αορτικής βαλβίδας ταυτόχρονα και επίσης όταν αυξηθεί η διάμετρος πάνω από 5 χιλ. σε ένα έτος ή πάνω από 3 χιλ. ανά έτος για δυο συνεχόμενα έτη. Υπάρχουν πολλές επιλογές για την επιδιόρθωση του ανευρύσματος με τεχνικές όπως: David, Bentall, Yacoub, Bio-Bentall, χρήση ομοιομοσχευμάτων και πολλές άλλες. Όταν χρειαστεί ταυτόχρονη επέμβαση αορτικής βαλβίδας και ανευρύσματος θα συνυπολογιστούν η πιθανότητα επιδιόρθωσης της βαλβίδας, ο τύπος της βαλβίδας που θα προτιμηθεί αν χρειαστεί αντικατάσταση (βιολογική ή μηχανική) και η ηλικία και οι υπόλοιπες παθήσεις του ασθενούς. Οι επεμβάσεις αυτές μπορούν να διενεργηθούν ελάχιστα επεμβατικά και σε ορισμένες περιπτώσεις πλήρως διαδερμικά με καθετήρα. Οι πρόσφατες βελτιώσεις στις χειρουργικές τεχνικές και οι εξελίξεις στα υλικά των βαλβίδων και των μοσχευμάτων υπόσχονται άριστα αποτελέσματα για τον ασθενή που θα τις χρειαστεί.
Συμπεράσματα
Η δίπτυχη αορτική βαλβίδα είναι η πιο συχνή εκ γενετής πάθηση της καρδιάς. Οι ασθενείς με δίπτυχη αορτική βαλβίδα έχουν αυξημένο κίνδυνο για δυσλειτουργία της αορτικής βαλβίδας αλλά και για ανάπτυξη ανευρύσματος της αορτής. Η τακτική παρακολούθηση με υπέρηχο καρδιάς για τη βαλβίδα και με αξονική τομογραφία για το ανεύρυσμα θα προφυλάξει τον ασθενή και θα τεκμηριώσει την ύπαρξη ένδειξης για επέμβαση. Οι επεμβάσεις για τη δίπτυχη αορτική βαλβίδα και το συνυπάρχον ανεύρυσμα μπορούν πλέον στις περισσότερες περιπτώσεις να γίνουν ελάχιστα επεμβατικά ή διαδερμικά. Οι εξελίξεις στις χειρουργικές τεχνικές και στα υλικά υπόσχονται άριστα αποτελέσματα για τους ασθενείς.
Η καρδιά μας είναι η πηγή της ζωής μας. O Σεπτέμβριος είναι αφιερωμένος στην Παγκόσμια Ημέρα Καρδιάς, ας θυμηθούμε πόσο σημαντικό είναι να φροντίζουμε την καρδιά μας καθημερινά. Μια υγιής καρδιά συμβάλλει σε περισσότερες στιγμές ευτυχίας και ευημερίας με τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
