Της Γιάννας Σουλάκη
Παρότι ο Ήλιος βρίσκεται 93 εκατομμύρια μίλια μακριά από τη Γη και θα παρεμβληθεί η σκιά της Σελήνης, όσοι βρεθούν σε περιοχές που θα είναι ορατή σήμερα η έκλειψη ηλίου, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να την παρατηρήσουν χωρίς ειδική προστασία, καθώς είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσουν σοβαρές - και μερικές φορές μη αναστρέψιμες - βλάβες στα μάτια τους, υποστηρίζουν οι οφθαλμίατροι.
Η έκλειψη που θα γίνει σήμερα 21 Αυγούστου 2017, θα έχει διάρκεια 2 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα και θα είναι ορατή (ολική) στις ΗΠΑ και (μερική) στην υπόλοιπη Βόρεια Αμερική, τα βόρεια τμήματα της Νότιας Αμερικής, τη Βορειοδυτική Ευρώπη (από την Ισλανδία, την Ιρλανδία, τη Σκωτία και τη Νορβηγία έως τη Γαλλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία) και σε ένα τμήμα της Αφρικής. Ετσι, παρ''ότι αυτό το ουράνιο φαινόμενο αυτή τη φορά δεν μας αφορά άμεσα, παρ''όλα αυτά επειδή δεν είναι σπάνιο φαινόμενο (συμβαίνει σχεδόν κάθε χρόνο), είναι μια καλή ευκαιρία να μάθουμε ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες για τις εκλείψεις.
«Ακόμα και για λίγα δευτερόλεπτα άμεσης παρατήρησης του Ηλίου μπορεί να προκαλέσει βλάβη», υποστηρίζει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School. «Αυτό οφείλεται στο φαινόμενο του μεγεθυντικού φακού. Όλοι έχουμε δει, ακούσει ή και προσπαθήσει ακόμα να ανάψουμε φωτιά σε ένα χαρτί, εστιάζοντας τις ακτίνες του ηλίου σε ένα συγκεκριμένο σημείο του με τη βοήθεια ενός φακού. Γιατί το κάνουμε αυτό; Για να δημιουργήσουμε άφθονη, εστιασμένη ενέργεια, η οποία θα προκαλέσει καύση. Ο φακός του ματιού είναι τέσσερις φορές ισχυρότερος από τον μεγεθυντικό, επομένως έχει τη δύναμη να συσσωρεύσει έντονα τις ακτίνες του ήλιου σε ένα σημείο βαθιά μέσα στο μάτι, στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, καίγοντάς το».
Παθήσεις των ματιών που μπορεί να προκαλέσει η παρατήρηση της έκλειψης
Οι βλάβες που μπορεί να προκαλέσει η έκλειψη στα μάτια μας, μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση της λεγόμενης ηλιακής αμφιβληστροειδοπάθειας, η οποία εντοπίζεται κατά την εξέταση του ματιού, «σαν να έχει ανοίξει κάποιος μια οπή στον χιτώνα αυτόν», συνεχίζει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος κ.Κανελλόπουλος.
Ο αμφιβληστροειδής είναι ο φωτοευαίσθητος χιτώνας του ματιού που φέρει τα κύτταρα-υποδοχείς του φωτός (λέγονται ραβδία και κωνία), χάρη στα οποία βλέπουμε. Η ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια συνήθως εκδηλώνεται στο κεντρικό βοθρίο, μία πολύ μικρή περιοχή του αμφιβληστροειδούς που περιέχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση κωνίων και είναι υπεύθυνη για την οξεία, κεντρική όραση. Το επακόλουθο της βλάβης στο κεντρικό βοθρίο είναι να έχουν οι ασθενείς θολή κεντρική όραση ή ακόμα και ένα «τυφλό» σημείο στο κεντρικό πεδίο τους, δηλαδή ένα σημείο όπου δεν βλέπουν τίποτα.
Αν και πολλοί πάσχοντες από ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια ανακτούν τελικά την όρασή τους, σε κάποιους εγκαθίσταται μόνιμο πρόβλημα. Για παράδειγμα, έρευνα σε 15 ασθενείς από την Αγγλία, οι οποίοι έπαθαν ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια σε έκλειψη του 1999, έδειξε ότι 8 και 12 μήνες μετά την έκθεση των ματιών τους στον ήλιο, οι 13 είχαν φυσιολογική οπτική οξύτητα, αλλά οι άλλοι δύο όχι. Επιπρόσθετα, αρκετοί απ' όσους είχαν φυσιολογική οξύτητα, εξακολουθούσαν να έχουν κάποια αδιόρατα συμπτώματα, όπως ένα μικρό «τυφλό» σημείο στην όρασή τους.
«Θεωρητικά ένας άνθρωπος μπορεί ακόμα και να τυφλωθεί κοιτάζοντας τον ήλιο, αλλά με την έννοια ότι μπορεί να χάσει τα 20/20 της κεντρικής όρασής του. Η περιφερειακή όραση δεν μπορεί να χαθεί εξαιτίας της ηλιακής αμφιβληστροειδοπάθειας», διευκρινίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος.
Πρακτικά, όλ' αυτά σημαίνουν πως όποιος θα βρίσκεται εκτός Ελλάδας και θα θελήσει να παρακολουθήσει την αυγουστιάτικη έκλειψη του ηλίου, πρέπει απαραιτήτως να φορά ειδικά προστατευτικά γυαλιά. Μοναδική εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα αποτελούν τα λίγα λεπτά που η Σελήνη καλύπτει εντελώς τον Ήλιο, δηλαδή όταν θα έχει γίνει η μέρα νύχτα. Υπολογίζεται ότι αυτό θα συμβεί για το πολύ 2 λεπτά και 40 δευτερόλεπτα κατά την ολική έκλειψη του Ηλίου της 21ης Αυγούστου.
«Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως όποιος θέλει να παρακολουθήσει την έκλειψη με ασφάλεια πρέπει να φορά ειδικά γυαλιά που διαθέτουν εγκεκριμένα ηλιακά φίλτρα», τονίζει ο Δρ. Κανελλόπουλος. «Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτοσχέδια γυαλιά, κάμερες, κινητά τηλέφωνα, τηλεσκόπια ή κιάλια δίχως αυτά τα φίλτρα, ενώ ακόμα κι αν φοράει τα κατάλληλα γυαλιά, πάλι πρέπει να αποφύγει να κοιτάξει τον ήλιο μέσω των μεγεθυντικών συσκευών που προαναφέρθηκαν. Και αυτό, διότι οι συγκεκριμένες συσκευές θα εστιάσουν ακόμα περισσότερο τις ακτίνες του ηλίου στα μάτια και έτσι μπορεί να προκαλέσουν ακόμα πιο εύκολα έγκαυμα».
