Η τέχνη είναι ένα εξαιρετικά ευεργετικό εργαλείο για την αυτοφροντίδα και την ψυχική μας ευεξία. Μας δίνει την ευκαιρία να εκφραστούμε μέσω των συναισθημάτων που δημιουργεί και μας επιτρέπει να το κάνουμε χωρίς να μιλάμε. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν άγχος, στρες ή κατάθλιψη μπορούν να βρουν ανακούφιση μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες.
Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι μέσω της τέχνης μπορούν να εξερευνήσουν τα πολύπλοκα συναισθήματα που βιώνουν ενώ παλεύουν με χρόνιες ασθένειες μέσω της τέχνης. Μια μελέτη του 2007 διαπίστωσε ότι η ενασχόληση με την τέχνη βοήθησε 11 γυναίκες, ηλικίας 47 έως 74 ετών, να αντιμετωπίσουν αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμό και θλίψη, όταν έλαβαν για πρώτη φορά τη διάγνωση του καρκίνου.
Η θεραπεία μέσω της τέχνης συνίσταται στον συνδυασμό των διάφορων μορφών της τέχνης και της ψυχοθεραπείας, σε μία διαδικασία δημιουργίας, κατά την οποία το καλλιτεχνικό προϊόν αποτελεί το μέσο εξερεύνησης και κατανόησης του εαυτού. Πρόκειται για μία διεθνώς αναγνωρισμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, με συνεχώς αυξανόμενη δυναμική.
Στην Ελλάδα, Πρόγραμμα Ηλεκτρονικής Πολιτιστικής Συνταγογράφησης, με στόχο την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας των πολιτών, καθιερώνεται με διάταξη τροπολογίας που ψηφίστηκε προχθές από τη Βουλή. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα, με το οποίο επαγγελματίες ψυχικής υγείας συνταγογραφούν σε λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας την ένταξη και συμμετοχή σε δράσεις Τέχνης, που διεξάγονται σε Φορείς πολιτισμού.
Στην αιτιολογική έκθεση γίνεται μνεία σε έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σύμφωνα με την οποία οι δραστηριότητες της τέχνης λειτουργούν θεραπευτικά στη σωματική και ψυχική υγεία.
«Η πολιτιστική συνταγογράφηση είναι ένα πρόγραμμα το οποίο θεωρείται καινοτόμο και πρωτοπόρο, για τα ελληνικά δεδομένα. Σε πάρα πολλές ευρωπαϊκές χώρες και στην Αμερική είναι κάτι το οποίο είναι θεσμοθετημένο και γίνεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια», ανέφερε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και εξήγησε ότι η διάταξη στην πραγματικότητα δίνει εξουσιοδότηση στους υπουργούς Πολιτισμού και Υγείας για να ρυθμίσουν τα θέματα της διαδικασίας ένταξης στο ηλεκτρονικό σύστημα συνταγογράφησης.
«Για πρώτη φορά στην ιστορία του ελληνικού κράτους και του Εθνικού Συστήματος Υγείας, αναγνωρίζουμε τον θεραπευτικό ρόλο που έχουν η τέχνη και ο πολιτισμός πάνω σε παθήσεις, κυρίως, ψυχικές των ανθρώπων και ότι μπορεί να συνταγογραφούνται πολιτιστικές δράσεις και να αποζημιώνονται μέσω του ΕΟΠΥΥ, όπως ακριβώς αποζημιώνονται τα φάρμακα ή όπως αποζημιώνονται οι διάφορες ιατροτεχνολογικές συσκευές, διότι αναγνωρίζουμε ότι αυτού του τύπου οι δράσεις τελικά ωφελούν την ψυχική υγεία των ανθρώπων», δήλωσε ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης από το βήμα της Βουλής κατά τη διάρκεια της ψήφισης του νομοσχεδίου.
Κοινή Υπουργική Απόφαση των υπουργών Πολιτισμού και Υγείας θα ορίσουν ποιες καλλιτεχνικές δράσεις θα είναι επιλέξιμες για το πρόγραμμα πολιτιστικής συνταγογράφησης και παράλληλα θα ρυθμίσουν τις διαδικασίες ένταξης στο ηλεκτρονικό σύστημα συνταγογράφησης. Το πρόγραμμα έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από πόρους αυτού.
Εκφραστικές τέχνες και οφέλη
Η έρευνα δείχνει ότι η ενσωμάτωση των εκφραστικών τεχνών στις θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορεί να έχει βαθιά αποτελέσματα στη λειτουργία του εγκεφάλου, τη συναισθηματική ευημερία και τη γνωστική επεξεργασία. Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν τις θεραπευτικές δυνατότητες των δημιουργικών δραστηριοτήτων στην προώθηση της ολιστικής υγείας και της ψυχολογικής ανάπτυξης.
Κάθε μέθοδος εκφραστικών τεχνών προσφέρει μοναδικά οφέλη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία για την αντιμετώπιση διαφόρων συναισθηματικών, ψυχολογικών και σωματικών ζητημάτων.
Νευροπλαστικότητα: Η ενασχόληση με τις εκφραστικές τέχνες μπορεί να προάγει τη νευροπλαστικότητα, την ικανότητα του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται και να σχηματίζει νέες νευρικές συνδέσεις καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής. Αυτό σημαίνει ότι η συμμετοχή σε καλλιτεχνικές δραστηριότητες μπορεί δυνητικά να αναδιαμορφώσει τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Συναισθηματική επεξεργασία: Οι εκφραστικές τέχνες ενεργοποιούν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη συναισθηματική επεξεργασία, όπως το μεταιχμιακό σύστημα και ο προμετωπιαίος φλοιός. Η δημιουργία τέχνης επιτρέπει στα άτομα να εξωτερικεύσουν και να εξερευνήσουν σύνθετα συναισθήματα, διευκολύνοντας τη συναισθηματική ρύθμιση και τη διορατικότητα.
Μείωση του στρες: Μελέτες έχουν δείξει ότι η ενασχόληση με τις εκφραστικές τέχνες μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, οδηγώντας σε μείωση του στρες και του άγχους. Αυτό πιστεύεται ότι συμβαίνει μέσω της ενεργοποίησης του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, προωθώντας τη χαλάρωση και την ηρεμία.
Ενισχυμένη επικοινωνία: Η δημιουργία τέχνης μπορεί να παρακάμψει τα παραδοσιακά γλωσσικά εμπόδια και να διευκολύνει την επικοινωνία, επιτρέποντας στα άτομα να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα που μπορεί να είναι δύσκολο να εκφραστούν λεκτικά.
Γνωστικά οφέλη: Η συμμετοχή στις εκφραστικές τέχνες έχει συσχετιστεί με βελτιώσεις σε γνωστικές λειτουργίες όπως η μνήμη, η προσοχή και οι δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Οι δραστηριότητες αυτές διεγείρουν διάφορες γνωστικές διεργασίες, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργικότητας, της αποκλίνουσας σκέψης και της αναγνώρισης προτύπων.
Αυτοαναστοχασμός και διορατικότητα: Η ενασχόληση με την καλλιτεχνική έκφραση ενθαρρύνει τον αυτοαναστοχασμό και την ενδοσκόπηση, προάγοντας τη μεγαλύτερη αυτογνωσία και διορατικότητα των συναισθημάτων, των πεποιθήσεων και των εμπειριών του ατόμου. Καλλιτεχνικές πρακτικές όπως η καταγραφή ημερολογίου, η ζωγραφική παρέχουν ευκαιρίες στα άτομα να εξερευνήσουν τον εσωτερικό τους κόσμο και να νοηματοδοτήσουν τις εμπειρίες τους.
