Του Δρ. Μιχαήλ Κούρκουλου*
Η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση ή όξινη παλινδρόμηση, είναι μια χρόνια κατάσταση που εμφανίζεται στο 10-20% του γενικού πληθυσμού, και συνήθως αντιμετωπίζεται με αλλαγή δίαιτας και τρόπου ζωής, μπορεί να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή, ενώ σπάνια μπορεί να είναι απαραίτητη η διενέργεια χειρουργείου ή άλλων ελάχιστα επεμβατικών μεθόδων. Θα προσπαθήσουμε να κάνουμε την πάθηση πιο κατανοητή με μια σειρά τυπικών ερωτήσεων που οι ασθενείς κάνουν στο γιατρό τους.
1. Ποια είναι τα συμπτώματα που μας κάνουν να υποπτευόμαστε Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση;
Η ΓΟΠ περιλαμβάνει μια σειρά συμπτωμάτων που οφείλονται σε παθολογική είσοδο περιεχόμενων του στομάχου στο στήθος σε σημείο που μερικές φορές υποδύεται στεφανιαία νόσο. Μπορεί να εμφανιστεί επίσης ως παλινδρόμηση τροφών στο στόμα ή ακόμα και ως έμετοι, αναπνευστικά προβλήματα ή επιδείνωση άσθματος λόγω παλινδρόμησης οξέος στους πνεύμονες, δύσοσμη αναπνοή ή καταστροφή των δοντιών λόγω χρόνιας επαφής με γαστρικά οξέα. Τα περισσότερα από τα συμπτώματα είναι χειρότερα το βράδυ λόγω κατάκλισης, και μετά από μεγάλα γεύματα.
2. Πού οφείλεται η ΓΟΠ;
Η συνηθέστερη αιτία είναι η ύπαρξη διαφραγματοκήλης, που σημαίνει ότι ένα μέρος του στομάχου, συνήθως μαζί με τον βαλβιδικό μηχανισμό που αποτρέπει την παλινδρόμηση, βρίσκεται σε λάθος ανατομικό σημείο εντός του θώρακα αντί της κοιλιάς. Άλλες αιτίες είναι η παχυσαρκία, η εγκυμοσύνη που προκαλεί χαλάρωση του βαλβιδικού μηχανισμού λόγω των ορμονών της εγκυμοσύνης, φάρμακα όπως κορτιζονούχα και γενικά ουσίες που προκαλούν χαλάρωση του βαλβιδικού μηχανισμού, καθώς και σπάνια σύνδρομα που προκαλούν 'υπεροξύτητα' του στομάχου, ή δυσλειτουργία του οισοφάγου. Γενικά η ΓΟΠ επιδεινώνεται από αυξημένο σωματικό βάρος, διατροφικές συνήθειες και τρόπος ζωής, άρα τα συμπτώματα μπορούν να βελτιωθούν με αλλαγή τρόπου ζωής σύμφωνα με τις οδηγίες του ειδικού.
3. Είναι επικίνδυνη πάθηση η Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση;
Δυστυχώς η μακροχρόνια έκθεση του οισοφάγου στα γαστρικά οξέα μπορεί να προκαλέσει μεγάλα προβλήματα. Στα πρώτα στάδια αναπτύσσεται χρόνια φλεγμονή της επιφάνειας του οισοφάγου που ονομάζεται οισοφαγίτιδα. Εφόσον αυτή δεν αντιμετωπιστεί, η χρόνια έντονη φλεγμονή μπορεί να οδηγήσει σε ουλώδη στένωση του οισοφάγου, η οποία εκδηλώνεται με απόφραξη του οισοφάγου και αδυναμία κατάποσης στερεών τροφών. Η πιο ανησυχητική επιπλοκή της ΓΟΠ είναι η ανάπτυξη Οισοφάγου Barrett, που αποτελεί μετατροπή των κυττάρων της επιφάνειας του κατώτερου οισοφάγου, σε άλλο καλοήθη τύπο, που όμως εμφανίζει πιθανότητα μετατροπής σε καρκίνο του οισοφάγου. Σπάνια, και εφόσον τα συμπτώματα της ΓΟΠ αγνοηθούν, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι η ανάπτυξη καρκίνου του κατώτερου οισοφάγου.
4. Ποιες είναι οι απαραίτητες αλλαγές στη δίαιτα μου και τον τρόπο ζωής μου, ώστε να βελτιωθούν τα συμπτώματα και να μειωθεί η πιθανότητα άλλων προβλημάτων;
Η απώλεια βάρους είναι η σημαντικότερη αλλαγή που οδηγεί σε βελτίωση των συμπτωμάτων της ΓΟΠ. Ο καφές και η σοκολάτα περιέχουν ουσίες που προκαλούν χαλάρωση του βαλβιδικού μηχανισμού του κατώτερου οισοφάγου, και η αποφυγή τους βελτιώνει τα συμπτώματα. Το ίδιο ισχύει για το κάπνισμα. Τα αεριούχα ποτά και η μπύρα διατείνουν το στομάχι λόγω απελευθέρωσης του αερίου και προκαλούν διάνοιξη του βαλβιδικού μηχανισμού, επιδεινώνοντας τα συμπτώματα και καλό είναι να αποφεύγονται. Το κόκκινο κρασί επίσης προκαλεί παλινδρόμηση, κυρίως λόγω των φλαβινοειδών που περιέχει. Καλό είναι επίσης να αποφεύγονται τα μεγάλα γεύματα που επίσης φουσκώνουν το στομάχι και προκαλούν παλινδρόμηση. Καλό είναι ν αποφεύγονται όξινα γεύματα και μπαχαρικά, ενώ πολλοί ασθενείς παραπονιούνται ότι τα συμπτώματα επιδεινώνονται από τροφές όπως η ντομάτα και το μήλο. Τέλος, είναι σημαντικό να μην κοιμόμαστε για περίπου 3 ώρες μετά το βραδινό γεύμα, καθώς ένα στομάχι γεμάτο τροφή σε οριζόντια θέση κατάκλισης σίγουρα θα προκαλέσει συμπτώματα. Πολλοί ασθενείς κοιμούνται με 2-3 μαξιλάρια, καθώς η επικληνής θέση του σώματος μειώνει την παλινδρόμηση. Προσωπικά θεωρώ ότι, επειδή τα μαξιλάρια συνήθως γλιστρούν κατά τη διάρκεια της νύχτας, είναι προτιμότερη η ανύψωση του άνω μέρους του στρώματος. Μερικά βιβλία κάτω από το στρώμα είναι ο απλούστερος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό. Εναλλακτικά, υπάρχουν ειδικά μαξιλάρια-σφήνες για τον ίδιο σκοπό.
5. Υπάρχει κάποια αγωγή που να βελτιώνει τα συμπτώματα μέχρι να έχουν αποτέλεσμα οι αλλαγές στον τρόπο ζωής;
Η θεραπεία πρώτης γραμμής για τα συμπτώματα της ΓΟΠ, είναι φάρμακα που μειώνουν την οξύτητα του στομάχου, εξουδετερώνουν τα γαστρικά οξέα, ή παρέχουν προστασία στην επιφάνεια του οισοφάγου. Το είδος, η δοσολογία και η διάρκεια της αγωγής, καθώς και αν θα χρειαστεί διερεύνηση πριν ξεκινήσει, εξαρτάται από το είδος, τη βαρύτητα και τη διάρκεια των συμπτωμάτων. Για ήπια τυπικά συμπτώματα που βελτιώνονται με την αλλαγή τρόπου, δεν είναι απαραίτητη η διερεύνηση, αλλά καλό είναι αυτή η απόφαση να λαμβάνεται από ειδικό. Η συνηθέστερη αγωγή για πρώτη εμφάνιση ΓΟΠ, είναι μια δοκιμαστική αγωγή 4-6 εβδομάδων με ένα από τα Losec, Laprazol, Nexium ή κάποιο άλλο της ίδιας οικογένειας, σε συνδυασμό με Gaviscon εφόσον υπάρχουν επιπλέον συμπτώματα. Σε άτομα που εμφανίζουν ανεπιθύμητες ενέργειες, χρησιμοποιούμε φάρμακα τύπου Zantac ή κάποιο παρόμοιο. Όλα τα παραπάνω φάρμακα, μειώνουν την οξύτητα των υγρών που παλινδρομούν στον οισοφάγο, χωρίς ν αντιμετωπίζουν την αιτία της παλινδρόμησης που είναι η δυσλειτουργία του βαλβιδικού μηχανισμού. Φάρμακα που βελτιώνουν τη λειτουργία του βαλβιδικού μηχανισμού καλό είναι να μη χρησιμοποιούνται μακροχρόνια, γιατί προκαλούν συμπτώματα παρόμοια με της νόσου Πάρκινσον.
6. Τι γίνεται αν τα συμπτώματα επανέλθουν μόλις τελειώσει η αγωγή;
Σε πολλές περιπτώσεις, πράγματι τα συμπτώματα της ΓΟΠ επανεμφανίζονται μόλις σταματήσει η παραπάνω αγωγή. Αν συμβεί αυτό, θα πρέπει η φαρμακευτική αγωγή να συνεχιστεί εφ όρου ζωής, στη χαμηλότερη δυνατή δοσολογία. Δεν υπάρχει κανένας σοβαρός κίνδυνος από τη μακροχρόνια χρήση αυτών των φαρμάκων, αν και μπορεί να αντενδείκνυται η χρήση τους σε περιπτώσεις άλλων παθήσεων όπως π.χ. οστεοπόρωση, ενώ πολύ σπάνια μπορεί να εμφανιστούν παρενέργειες όπως πονοκέφαλοι ή πόνοι σε οστά και αρθρώσεις
7. Υπάρχει κάποια άλλη θεραπεία αν τα φάρμακα δε βοηθάνε, αν προκαλούν παρενέργειες, ή αν κάποιος δε θέλει να τα παίρνει εφ'' όρου ζωής;
Σε μια τέτοια περίπτωση αρχίζουμε να σκεφτόμαστε την πιθανότητα επεμβατικών τεχνικών για τη θεραπεία της παλινδρόμησης. Προηγείται ενδελεχής έλεγχος με Γαστροσκόπηση, Βαριούχο Γεύμα και μέτρηση οξύτητας και πιέσεων στον οισοφάγο (μανομετρία/pHμετρία). Οι επιλογές είναι, είτε ενδοσκοπικές τεχνικές, (Stretta, Esophyx), ή λαπαροσκοπική χειρουργική επέμβαση (Λαπαροσκοπική αποκατάσταση διαφραγματοκήλης, Λαπαροσκοπική τοποθέτηση μαγνητικού δακτυλίου LINX).
8. Πού πρέπει ν'' απευθυνόμαστε για να μας συμβουλεύσουν όσον αφορά τις εππεμβατικές τεχνικές;
Η απόφαση για την ιδανική επεμβατική θεραπεία πρέπει να λαμβάνεται κατά προτίμηση από Λαπαροσκόπο Χειρουργό με ειδική εκπαίδευση στη χειρουργική του γαστρεντερικού, με ειδικό ενδιαφέρον στη χειρουργική οισοφάγου-στομάχου αν είναι δυνατόν, και εμπειρία σε όλες τις τεχνικές καθώς και στην αναγνώριση και αντιμετώπιση των επιπλοκών τους.
* Ο Δρ Μιχαήλ Σπ. Κούρκουλος, MSc FRCS, είναι Χειρουργός Γαστρεντερικού-Λαπαροσκόπος Χειρουργός.
