Της Γιάννας Σουλάκη
Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες σε εφήβους καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι η έναρξη της σχολικής ημέρας στο Γυμνάσιο και το Λύκειο θα πρέπει να γίνεται αργότερα το πρωί, ώστε να συμβαδίζει με το βιολογικό ρολόι των παιδιών αυτής της ηλικίας.
Εκτός από τους επιστήμονες συμφωνούν, επίσης, και οι ψυχολόγοι και οι παιδαγωγοί, οι οποίοι υποστηρίζουν, ότι εάν το σχολικό κουδούνι χτυπούσε αργότερα θα σημειωνόταν σημαντική πρόοδος στην απόδοση των μαθητών, ενώ παράλληλα θα πρόσφερε και σημαντικά οφέλη στην υγεία τους.
Ο "χρονότυπος" και το βιολογικό ρολόι ανά ηλικία
Ο καθηγητής στο Πανεσπιτήμιο της Οξφόρδης και Διευθυντής του "Sleep and Circadian Neuroscience Institute" Russell Foster υποστηρίζει ότι η τάση να κοιμάται κάποιος συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα, ορίζεται ως "χρονοτύπος" του ατόμου. Αν και ο χρονότυπος είναι άμεσα συνδεδεμένος με τη γενετική και με την έκθεση στο φως κάθε περιοχής, οι αλλαγές στο σώμα - οι οποίες σχετίζονται με την ηλικία - διαδραματίζουν επίσης, πολύ βασικό ρόλο, λέει ο καθηγητής:
«Η εφηβεία επιτάσσει "ειδικά" ωράρια ύπνου, τα οποία προβλέπουν καθυστέρηση στην βραδινή κατάκλιση, αλλά και πιο αργό πρωινό ξύπνημα. Αυτή η εφηβική τάση συνεχίζεται μέχρι και τα 19,5 στις γυναίκες και σχεδόν τα 21 χρόνια στους άνδρες. Στη συνέχεια αντιστρέφεται σταδιακά. Οταν φτάνουμε, δηλαδή στα 55 μας χρόνια, καταλήγουμε να ξυπνάμε περίπου την ίδια ώρα που ξυπνούσαμε όταν ήμασταν μικρά παιδιά, δηλαδή σχεδόν δύο ώρες νωρίτερα απ''ότι οι έφηβοι. Έτσι, το ξυπνητήρι στις 7 το πρωί για έναν έφηβο, είναι ισοδύναμο με το ξύπνημα στις 5 π.μ. για κάποιον που βρίσκεται στην ηλικία των 50 ετών», υποστηρίζει ο καθηγητής Russell Foster.
Οι λόγοι είναι ακόμη ασαφείς για τους επιστήμονες, αλλά πιθανότατα – όπως λένε τώρα κάποιοι ερευνητές – να συσχετίζονται με τις βιολογικές και ορμονικές αλλαγές της εφηβείας και την πτώση αυτών των ορμονών, σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Αυτή η διαφοροποίηση μεταξύ των δύο ηλικιών, έφερε συγκεκριμένα αποτελέσματα σε μια μελέτη που έγινε από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά. Οι ερευνητές συνέκριναν τις πνευματικές και γνωστικές επιδόσεις ανάμεσα σε έφηβους και ενήλικες κατά τη διάρκεια του μεσημεριού και του απογεύματος. Διαπίστωσαν, λοιπόν, ότι από τα μέσα του πρωινού έως το απόγευμα τα ποσοστά των πνευματικών επιδόσεων στους εφήβους αυξήθηκαν κατά 10%, ενώ αντίθετα στους ενήλικες μειώθηκαν κατά 7%.
«Δεν είμαστε στην ίδια τη συχνότητα»
Μέσα από τα ευρήματα αυτά, προκύπτει ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα: Οι καθηγητές που βρίσκονται κοντά στα 50 είναι πιο ακμαίοι πνευματικά και βιολογικά το πρωί απ''ότι οι έφηβοι μαθητές τους, ενώ την ίδια στιγμή, αυτοί που καταρτίζουν το σχολικό πρόγραμμα είναι οι εκπαιδευτικοί, λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Russell Foster:
«Ετσι, υπάρχει μια μεγάλη παρεξήγηση που επικρατεί για περισσότερο από έναν αιώνα: Η άτυπη συνήθεια των καθηγητών να διδάσκουν τα πιο απαιτητικά και δύσκολα μαθήματα τις πρώτες διδακτικές ώρες. Κάτι τέτοιο αποδεικνύεται πλέον επιζήμιο, για τη συντριπτική πλειοψηφία των εφήβων».
Ο "χρονότυπος" του εφήβου, επίσης, λένε οι επιστήμονες οδηγεί σε ένα άλλο πολύ σημαντικό πρόβλημα: τον ελλιπή ύπνο.
Οι έφηβοι χρειάζονται περίπου εννέα ώρες ύπνου, για να μπορούν αν έχουν καλή ακαδημαϊκή απόδοση. Οι περισσότεροι από αυτούς, όμως, κοιμούνται πολύ λιγότερο από το φυσιολογικό, καθώς πηγαίνουν αργά τη νύχτα για ύπνο κι έτσι συνήθως προλαβαίνουν να κοιμηθούν μόλις 5 ή 6 ώρες πριν χτυπήσει το ξυπνητήρι ή πριν ο αγανακτισμένος γονιός καταφέρει να τους σηκώσει από το κρεβάτι.
Αλλά ο κιρκαδικός ρυθμός (ο βιολογικός κύκλος του ύπνου, που ρυθμίζεται συνήθως από το φως της ημέρας) δεν είναι ο μόνος υπεύθυνος. Ο καθυστερημένος νυχτερινός ύπνος των εφήβων προέρχεται κι από τα πιο χαλαρά όρια απέναντι στην ώρα της βραδινής κατάκλισης τα τελευταία χρόνια, την άγνοια σχετικά με τη σημασία του καλού ύπνου, αλλά και από την εθιστική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των ηλεκτρονικών συσκευών, που έχουν παρέμβει καταστροφικά στη βιολογία του ύπνου, λένε οι ειδικοί.
Ο ανεπαρκής ύπνος - από την άλλη - έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις από ένα απλό αίσθημα κόπωσης, λέει ο καθηγητής R.Forester: “Ο επαρκής ύπνος προάγει την καλή μνήμη και την πνευματική εγρήγορση, διευκολύνει την αντιμετώπιση προβλημάτων, αυξάνει την ενσυναίσθηση, ενώ μειώνει την υπνηλία, τις τάσεις αυτοκαταστροφής, την κατάθλιψη και την αυξημένη χρήση διεγερτικών (καφεΐνη και νικοτίνη) και των κατασταλτικών ουσιών (αλκοόλ) στην εφηβεία.
Η μακροχρόνια έλλειψη ύπνου έχει επίσης αποδειχθεί, ότι είναι ένας από τους πιο σημαντικούς προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2, παχυσαρκίας και υπέρτασης – προβλήματα υγείας που συναντάμε πλέον ολοένα και πιο συχνά ανάμεσα στους εφήβους.
Ισχυρά επιχειρήματα
Ολα αυτά τα συμπεράσματα έχουν οδηγήσει πολλά κράτη στις ΗΠΑ να αποφασίσουν την καθυστέρηση στον χρόνο έναρξης του σχολικού ημερήσιου προγράμματος. Τελευταία πολιτεία που πρότεινε να εφαρμοστεί κάτι τέτοιο στα σχολεία της, ήταν η Καλιφόρνια.
Η απόφαση αυτή μάλιστα ενισχύθηκε πρόσφατα και επιπλέον, από τον ερευνητικό οργανισμό RAND, ο οποίος παρουσίασε μελέτη που αποδεικνύει ότι η καθυστέρηση στην ώρα έναρξης του σχολείου μπορεί να βοηθήσει την αμερικανική οικονομία να πετύχει εξοικονόμηση ύψους 83 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε 10 χρόνια, ως αποτέλεσμα της βελτίωσης των ακαδημαϊκών επιδόσεων και της μείωσης των ποσοστών ατυχημάτων. Ολα αυτά φυσικά ήταν πολύ ισχυρά επιχειρήματα. Η έναρξη των μαθημάτων που προτείνεται πλέον στις ΗΠΑ, είναι το νωρίτερο στις 8.30 π.μ.
Τι γίνεται, όμως, στο Ηνωμένο Βασίλειο; Εκεί οι περισσότεροι έφηβοι σήμερα αρχίζουν τα μαθήματά τους γύρω στις 9 π.μ. Θα μπορούσε ενδεχομένως να μετακυλήσει αυτή η ώρα στις 10 π.μ.;
Ενδεχομένως, αλλά μελέτες μεγάλης κλίμακας που να συγκρίνουν την έναρξη του σχολείου στις 9 μ.μ. και στις 10 π.μ. δεν έχουν γίνει ακόμη.
«Επιπλέον, πρέπει να εκπαιδευτούν σωστά οι έφηβοι σχετικά με τον ύπνο και το σχολικό πρόγραμμα. Γιατί μπορεί ο βιολογικός τους χρονότυπος να παρουσιάζει καθυστέρηση, όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει κατά τη διάρκεια της νύχτας να κάνουν χρήση ηλεκτρονικών συσκευών ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η εκπαίδευση των εφήβων σχετικά με τη σημασία του επαρκούς ύπνου, όπως και για το κάπνισμα, το αλκοόλ και το σεξ, θα τους επιτρέψει τουλάχιστον να κάνουν πιο συνειδητές επιλογές», τονίζει ο καθηγητής Russel Foster.
Με πληροφορίες από newscienrist.com
