Νέα έρευνα αναφέρει ότι το 25% των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες πιστεύει ότι έχει ΔΕΠΥ, τουλάχιστον όμως οι μισοί από αυτούς δεν λένε στον γιατρό τους τις υποψίες τους.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι χρειάζεται περισσότερη ευαισθητοποίηση για τη ΔΕΠΥ των ενηλίκων, καθώς η νευρολογική διαταραχή έχει συμπτώματα που μοιάζουν με άγχος, κατάθλιψη και άλλες καταστάσεις ψυχικής υγείας.
Τα άτομα με μη διαγνωσμένη ΔΕΠΥ είναι πολύ πιθανό να μην λαμβάνουν τη θεραπεία που χρειάζονται για να διαχειριστούν τα συμπτώματά τους και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
Οι ενήλικες που υποψιάζονται ότι έχουν ΔΕΠΥ θα πρέπει να αποφεύγουν την αυτοδιάγνωση και να μιλήσουν με το γιατρό τους για τα συμπτώματά τους.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ΔΕΠΥ συναντάται στο 4% περίπου των ενηλίκων. Αν αυτό το ερώτημα προκύπτει στην ενήλικη ζωή, σημαίνει ότι τα άτομα αυτά δεν πήραν διάγνωση όταν έπρεπε. Το πιθανότερο, επομένως, είναι ότι πέρασαν μια δύσκολη παιδική ηλικία, έχοντας παράλληλα δεχθεί αρνητικούς χαρακτηρισμούς σε σχέση με τις επιδόσεις ή τη συμπεριφορά τους.
Χωρίς καμία αμφιβολία, η ζωή είναι πιο δύσκολη με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής & Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), μιας από τις «πιο συχνές νευροβιολογικές διαταραχές που δημιουργούν πολλαπλά προβλήματα».
«Η ΔΕΠΥ δυσκολεύει τις σπουδές, την εργασία, τις ερωτικές και κοινωνικές σχέσεις, την καθημερινότητα, την ψυχολογία και τόσους πολλούς άλλους τομείς στη ζωή ενός ενήλικα, που τον καθιστά κατά κάποιο τρόπο ανάπηρο», αναφέρει ένας από τους σημαντικότερους θεραπευτές ΔΕΠΥ, ο Dr. Ari Tuckman. Ανάπηρο στη διαχείριση της καθημερινότητάς του, της ζωής του. Ο σύγχρονος κόσμος είναι πολύπλοκος. Το να ενεργούμε σωστά για να αντεπεξέλθουμε σε όλα όσα απαρτίζουν την καθημερινότητά μας, είναι τις περισσότερες φορές από μόνο του πρόκληση! Η διαχείριση της καθημερινότητας προϋποθέτει ότι έχουμε μια σειρά από ικανότητες που μας επιτρέπουν:
- να φιλτράρουμε και να αξιολογούμε σωστά τα ερεθίσματα που μας έρχονται από τον έξω κόσμο, αλλά και από τον εσωτερικό μας κόσμο (π.χ. σκέψεις, αναμνήσεις, ιδέες, κλπ.),
- να αποφασίζουμε την κάθε στιγμή τι είναι το πιο σημαντικό να γίνει, έχοντας κατά νου το παρόν, το παρελθόν και το μέλλον (π.χ. να δω λίγο ακόμα τηλεόραση ή να κοιμηθώ νωρίς, αφού κάθε φορά που βλέπω ακόμα λίγη τηλεόραση, τελικά ξενυχτάω και αργώ στη δουλειά το πρωί).
Οι ικανότητες αυτές ονομάζονται εκτελεστικές λειτουργίες, και είναι ανώτερες γνωστικές διεργασίες που μας βοηθούν να διαχειριστούμε την πολυπλοκότητα της ζωής, παίρνοντας αποφάσεις βασιζόμενοι στην πρότερη εμπειρία μας, προβάλλοντάς την στο μέλλον και λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές συνθήκες. Δηλαδή να κάνουμε τη σωστή κίνηση στο σωστό χρόνο. Οι εκτελεστικές λειτουργίες περιλαμβάνουν τις εξής επί μέρους ιδιότητες:
- Μνήμη (να θυμηθώ να πληρώσω ένα λογαριασμό ή να μπορώ να συγκρατήσω μια πληροφορία που διάβασα πριν 5 λεπτά)
- Συγκέντρωση (να μπορώ να συγκεντρωθώ κατά βούληση και κατ’ ανάγκη, ανεξάρτητα από το αν με ενδιαφέρει το αντικείμενο)
- Καλή αίσθηση του χρόνου (να μη χάνομαι όταν είμαι απορροφημένος σε κάτι)
- Συναισθηματικό αυτοέλεγχο (να μην πετάγομαι να ολοκληρώσω τη φράση κάποιου) και αναστολή αντίδρασης (response inhibition) (να το σκεφτώ καλά πριν βρίσω το αφεντικό μου που με θύμωσε)
- Εσωτερική κινητοποίηση του εαυτού (να μην αποφεύγω/ αναβάλω ό,τι με δυσκολεύει)
- Πρόβλεψη των συνεπειών (να μην αμελώ π.χ. τον οδοντίατρο, γιατί τελικά θα υποφέρω περισσότερο όταν μου χαλάσουν τα δόντια)
Κάθε μία από τις παραπάνω λειτουργίες «πάσχει» στα άτομα με ΔΕΠΥ, με αποτέλεσμα να μην αντιμετωπίζεται σωστά η καθημερινότητα και να οδηγείται η ζωή τους συχνά στο χάος.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι νέο φαινόμενο. Ωστόσο, ο επιπολασμός της έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια», σημείωσε η Jasmin Dao, MD, παιδονευρολόγος και νευρολόγος ενηλίκων στο Miller Children's & Women's Hospital Long Beach και το MemorialCare Long Beach Medical Center στην Καλιφόρνια. «Το ευρύ κοινό έχει γίνει πιο ενήμερο για τη ΔΕΠΥ μέσω της ποπ κουλτούρας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα πολλοί ενήλικες να αισθάνονται ότι έχουν συμπτώματα ΔΕΠΥ», συμπλήρωσε η Dao.
«Δυστυχώς, όμως, υπάρχει πολλή παραπληροφόρηση σχετικά με τη ΔΕΠΥ στα μέσα ενημέρωσης με αποτέλεσμα πολλοί να έχουν παραπλανηθεί πιστεύοντας ότι έχουν ΔΕΠΥ χωρίς να γνωρίζουν ότι υπάρχουν διάφορες άλλες καταστάσεις που μπορούν να μιμηθούν τη ΔΕΠΥ. Επιπλέον, τα κριτήρια για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ έχουν διευρυνθεί με τα χρόνια, γεγονός που μπορεί επίσης να διαδραματίσει ρόλο στον αυξημένο επιπολασμό και την ευαισθητοποίηση».
Παρακάτω θα δείτε κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που εμφανίζουν τα άτομα με ΔΕΠΥ, όπως τα περιγράφει η Νιόβη Μιχαλοπουλου, Psy. D., Κλινική Ψυχολόγος.
Διάσπαση προσοχής
Κάνεις συχνά λάθη στη δουλειά σου, παρ' όλο που «ξέρεις ότι μπορείς καλύτερα». Χρονοβόρες δουλειές, που απαιτούν προσοχή στη λεπτομέρεια, π.χ. η συμπλήρωση της φορολογικής δήλωσης, σου δημιουργούν άγχος. Θυσιάζεις την ακρίβεια στο βωμό της ταχύτητας. Δεν ελέγχεις ξανά αυτά που έκανες.
Ξεκινάς καλά μια δουλειά αλλά δυσκολεύεσαι να την ολοκληρώσεις, αν δεν σου κινεί το ενδιαφέρον. Το διάβασμα για μεγάλο χρονικό διάστημα σε κουράζει και παύει να σ' ευχαριστεί. Ακόμη και συζητήσεις που τραβούν σε μάκρος σε κουράζουν.
Δέχεσαι συχνά παράπονα ότι δεν προσέχεις και ότι μοιάζεις να βρίσκεσαι στον κόσμο σου.
Δυσκολεύεσαι να ακολουθήσεις προφορικές και γραπτές οδηγίες. Δεν τηρείς τις υποσχέσεις σου, όχι συνειδητά αλλά γιατί, απλά, δεν τα καταφέρνεις. Δουλεύεις καλύτερα όταν σε πιέζουν προθεσμίες. Αφήνεις στη μέση μια δουλειά και πιάνεις άλλη.
Δεν τα πας καλά με το χρόνο. Καθυστερείς, χάνεις ραντεβού, προθεσμίες. Δεν προνοείς και, συχνά, καλύπτεσαι πίσω από τον καλά οργανωμένο σύντροφο / συνάδελφό σου. Συχνά, περιμένεις απ' τους άλλους να σου πουν τι να κάνεις. Δεν είσαι αποτελεσματικός.
Αναβάλεις, αναβάλεις, αναβάλεις... να πληρώσεις λογαριασμούς, να οργανωθείς, να συγυρίσεις, να απαντήσεις σε email.
Συχνά χάνεις κλειδιά, πορτοφόλι, τηλέφωνα. Είσαι αφηρημένη/ος.
Προσπαθείς να ανταπεξέλθεις δουλεύοντας βράδια, κάνοντας πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Δεν μπορείς εύκολα να ξανασυγκεντρωθείς αν σε διακόψουν. Ονειροπολείς.
Έχεις προβλήματα μνήμης. Ξεχνάς να πληρώνεις λογαριασμούς. Πας σούπερ μάρκετ και ξεχνάς πράγματα, έστω κι αν είναι σημειωμένα στη λίστα! Η ενδεχόμενη μνήμη πάσχει. Λες π.χ., οδηγώντας, ότι θέλεις να βγεις στην τάδε έξοδο και τη χάνεις, ή λες ότι θα βγάλεις τα σκουπίδια και τα ξεχνάς. Συχνά γυρίζεις σπίτι να πάρεις κάτι που ξέχασες.
Συνήθως αλλά όχι αναγκαστικά...
Μπορεί να προσπαθείς πολύ να οργανωθείς, αλλά δεν τα καταφέρνεις. Ίσως γιατί απλά μετακινείς πράγματα από το ένα μέρος στο άλλο, χωρίς σύστημα. Αυτό σε κάνει να νιώθεις ότι κάθε προσπάθεια είναι μάταιη. Και τελικά, απογοητεύεσαι και τα παρατάς.
Οι άλλοι δεν σε καταλαβαίνουν, πιστεύουν ότι θα τα κατάφερνες αν προσπαθούσες ή νοιαζόσουν λίγο παραπάνω...
Μπορεί να συγκεντρωθείς τόσο πολύ σε κάτι που να χαθείς μέσα σε αυτό.
Συχνά χάνεις κομμάτια μιας κουβέντας... είχες αφαιρεθεί.
Υπερκινητικότητα
Κουνάς συνέχεια, χέρια, πόδια, αλλάζεις στάση... και ιδιαίτερα όταν περιμένεις κάπου.
Νιώθεις εκνευρισμό σε γεύματα ή συνομιλίες διαρκείας, ή όταν πρέπει να περιμένεις τη σειρά σου. Προτιμάς τη δράση.
Αισθάνεσαι την ανάγκη να αποδράσεις, δεν νιώθεις καλά ούτε στην προοπτική μιας ήσυχης βραδιάς στο σπίτι. Μπορεί να δουλεύεις υπερβολικά. Μιλάς πολύ, ακόμη και κατά τη διάρκεια ενός έργου. Δυσκολεύεσαι να ρεγουλάρεις τη φωνή σου.
Οι γύρω σου παραπονιούνται για τον τρελό ρυθμό σου και για το ότι δεν χαλαρώνεις ποτέ.
Στις παρέες διακόπτεις, μακρηγορείς, κάνεις τον κλόουν ή βρίσκεις άλλους τρόπους να κυριαρχείς στην κουβέντα και να κρύβεις την κοινωνική σου αδεξιότητα. Συχνά διακόπτεις και τον ίδιο σου τον εαυτό.
Παρορμητικότητα
Πετάγεσαι να απαντήσεις πριν την ώρα σου. Ανυπομονείς να τελειώσει ο άλλος. Λες πράγματα χωρίς να τα πολυσκεφτείς. Συχνά δαγκώνεσαι για κάτι που είπες.
Δεν έχεις υπομονή. Εκνευρίζεσαι όταν κάποιος είναι αργός σε κάτι. Μπορεί να βρίσκεις κάτι να κάνεις συνέχεια για να μη νιώθεις τη δυσφορία του να περιμένεις. Είσαι επίσης ανυπόμονος οδηγός.
Σε βλέπουν ως κοινωνικά αδέξιο. Διακόπτεις τον άλλον και συχνά παραβιάζεις τα όρια του χωρίς να το καταλαβαίνεις.
Συνήθως αλλά όχι αναγκαστικά...
Έχεις πολλές μισοτελειωμένες δουλειές. Βαριέσαι όταν κάτι γίνεται ρουτίνα ή χάνει την περιπέτειά του.
Δυσκολεύεσαι να διαβάζεις, και αν το κάνεις διαβάζεις πολλά ταυτόχρονα.
Πετάγεσαι και λες πράγματα γιατί φοβάσαι ότι θα τα ξεχάσεις.
Δέχεσαι πιο συχνά κλήσεις για παραβατική οδηγική συμπεριφορά.
Συχνά μετανιώνεις για αγορές σου. Δυσκολεύεσαι να μείνεις μέσα στο πλαίσιο του προϋπολογισμού. Ξοδεύεις παρορμητικά.
Αναζητάς την ένταση. Όχι μόνο οδηγώντας γρήγορα αλλά και δημιουργώντας δράματα στις σχέσεις σου. Αναζητάς καινούριες όταν αρχίζεις να βαριέσαι.
Και τέλος ίσως συχνά...
Έχεις εκρήξεις θυμού και συναισθηματικές μεταπτώσεις.
Δυσκολεύεσαι να σταθεροποιηθείς επαγγελματικά και συναισθηματικά.
Έχεις μια πτώση στην ποιότητα ζωής και οι αποτυχίες σε οδηγούν σε μαθημένη αίσθηση αβοηθησίας.
Οικογένεια και συνάδερφοι επηρεάζονται, καθώς «υποχρεώνονται» να υπερλειτουργούν. Και, συνήθως, αυτό συμβαίνει γιατί καταλήγεις με άτομα που σε οργανώνουν, τα οποία όμως στη συνέχεια τα κατηγορείς για καταπίεση.
Αντιμετωπίζεις γενικότερες δυσκολίες στις σπουδές σου: πολλές αποτυχίες και αλλαγές κατεύθυνσης σου δημιουργούν μια εικόνα ανευθυνότητας.
Συνήθως, υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Τουλάχιστον 25% έχουν και κάποιον άλλον με ΔΕΠΥ στην οικογένεια.
Παρουσιάζεις μεγάλη συναισθηματική αστάθεια μέσα στην ίδια τη μέρα (που δεν είναι μέρος μιας συναισθηματικής διαταραχής). Πολύ έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, που ξαφνιάζουν τους άλλους και που γρήγορα εξανεμίζονται.
Έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση λόγω των πολλών εμπειριών αποτυχίας.
Ανάλογα με τα συμπτώματα που κυριαρχούν, η ΔΕΠΥ διακρίνεται σε 3 τύπους: τον Απρόσεκτο, τον Υπερδραστήριο/Παρορμητικό και τον Συνδυασμένο.
