Στην ψηφιακή εποχή, τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης παγκοσμίως αντιμετωπίζουν αυξανόμενες απειλές στον κυβερνοχώρο λόγω της αυξανόμενης εξάρτησης τους από ψηφιακές τεχνολογίες, καθιστώντας τα ισχυρά μέτρα ψηφιακής ασφάλειας επιβεβλημένα.
Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, η οποία, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, δεν έχει ακόμη καθιερώσει εθνική προσέγγιση για την ψηφιακή ασφάλεια στον τομέα της υγείας. Σε αντίθεση με χώρες όπως η Ιρλανδία και η Κορέα, οι οποίες παρουσιάζουν πλήρη ευθυγράμμιση με τις αρχές ψηφιακής ασφάλειας του ΟΟΣΑ (1), η Ελλάδα βρίσκεται μαζί με το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και τη Σλοβακία και δεν διαθέτει ενιαίο εθνικό σχέδιο ψηφιακής ασφάλειας για την υγειονομική περίθαλψη. Το κενό αυτό υποδηλώνει την επιτακτική ανάγκη για την Ελλάδα να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την προστασία των δεδομένων και των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης που να αντιμετωπίζει τις μοναδικές προκλήσεις και τα τρωτά σημεία του τομέα της υγείας.
Προτεινόμενο πλαίσιο για την εθνική προσέγγιση της Ελλάδας
1. Δέσμευση των ενδιαφερομένων μερών
Η επιτυχής εφαρμογή μιας στρατηγικής ψηφιακής ασφάλειας στην υγειονομική περίθαλψη εξαρτάται σημαντικά από τη δέσμευση των ενδιαφερομένων μερών. Τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη περιλαμβάνουν παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, επαγγελματίες πληροφορικής, φορείς χάραξης πολιτικής, ενώσεις ασθενών και συνδικαλιστικές οργανώσεις με κορπορατικό χαρακτήρα όπως ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδας, κ.ά. Οι τελευταίες, ειδικότερα, μπορούν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και των φορέων χάραξης πολιτικής, διασφαλίζοντας ότι η στρατηγική αντιμετωπίζει τις ανησυχίες των επαγγελματιών υγείας πρώτης γραμμής και αξιοποιεί την εμπειρογνωμοσύνη τους.
2. Στρατηγική και διακυβέρνηση
Κεντρικό στοιχείο αυτής της προσέγγισης είναι η καθιέρωση μιας σαφούς δομής διακυβέρνησης. Αυτό περιλαμβάνει τον καθορισμό ρόλων και αρμοδιοτήτων για την ψηφιακή ασφάλεια εντός των οργανισμών υγειονομικής περίθαλψης και σε εθνικό επίπεδο. Σε αυτήν οι υπεύθυνοι προστασίας δεδομένων (DPOs) σε κάθε δομή υγειονομικής περίθαλψης διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο. Εξασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τους νόμους περί προστασίας δεδομένων και επιβλέπουν την εφαρμογή των μέτρων ψηφιακής ασφάλειας. Ο DPO του Υπουργείου Υγείας, με την εκτεταμένη επιστημονική και διοικητική του εμπειρία, πρέπει να ηγηθεί του καθορισμού εθνικών πολιτικών και να διασφαλίσει την ομοιομορφία των πρακτικών ψηφιακής ασφάλειας σε όλες τις δομές υγειονομικής περίθαλψης.
3. Αξιολόγηση και διαχείριση κινδύνων
Η συνεχής αξιολόγηση των κινδύνων είναι ζωτικής σημασίας. Αυτή περιλαμβάνει τον εντοπισμό πιθανών απειλών, την αξιολόγηση των τρωτών σημείων των υποδομών ΤΠ (ΙΤ) υγείας, τεχνολογικές λύσεις αλλά και την κατανόηση και το μετριασμό των ανθρώπινων παραγόντων και των τρωτών σημείων που σχετίζονται με τις διαδικασίες. Θα πρέπει να επιβάλλονται τακτικοί έλεγχοι και επικαιροποιήσεις των πρωτοκόλλων ασφαλείας, ώστε να συμβαδίζουν με τις εξελισσόμενες απειλές στον κυβερνοχώρο.
4. Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση
Η ανάπτυξη μιας κουλτούρας ψηφιακής ασφάλειας μέσω της εκπαίδευσης είναι το κλειδί μιας επιτυχούς υλοποίησης. Οι επιμέρους Υπεύθυνοι Προστασίας Δεδομένων (DPOs) μπορούν να συνεργαστούν για το σχεδιασμό και την παροχή ολοκληρωμένων προγραμμάτων κατάρτισης για επαγγελματίες υγείας αλλά και για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, εστιάζοντας στις βέλτιστες πρακτικές στην ψηφιακή ασφάλεια και την προστασία των δεδομένων υγείας.
Αξιοποιώντας το δίκτυο και την αξιοπιστία των επαγγελματικών ενώσεων όπως ο ΠΙΣ και η ΕΝΕ, οι DPOs μπορούν να προωθήσουν μια κουλτούρα ευαισθητοποίησης σε θέματα ψηφιακής ασφάλειας μεταξύ των επαγγελματιών υγείας, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για το μετριασμό των κινδύνων που συνδέονται με τις ψηφιακές τεχνολογίες υγείας. Η παρουσία τους σε κάθε χώρο υγειονομικής περίθαλψης διασφαλίζει ότι το προσωπικό παραμένει ενημερωμένο σχετικά με τους τελευταίους κανονισμούς προστασίας δεδομένων και κατανοεί το ρόλο του στη διατήρηση της ακεραιότητας, της διαθεσιμότητας και της εμπιστευτικότητας των δεδομένων υγείας.
Ξεχωριστό ρόλο εδώ έχει ο DPO του Υπουργείου Υγείας, ο οποίος μπορεί να ηγηθεί των εθνικών πρωτοβουλιών κατάρτισης, διασφαλίζοντας ότι τα προγράμματα είναι νομικά συμβατά και τεχνικά και πρακτικά εφαρμόσιμα σε όλες τις δομές υγειονομικής περίθαλψης.
5. Καινοτόμα μέτρα ασφαλείας των δεδομένων υγείας
Η υιοθέτηση προηγμένων τεχνολογιών ασφαλείας, όπως ο έλεγχος ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων, η κρυπτογράφηση και η χρήση προηγμένων εργαλείων ανίχνευσης απειλών παραβίασης δεδομένων, είναι ζωτικής σημασίας. Η συνεργασία με εταιρείες τεχνολογίας και διεθνείς οργανισμούς υγείας μπορεί να προσφέρει πρόσβαση σε λύσεις αιχμής και κοινή τεχνογνωσία.
6. Θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο
Ένα ισχυρό θεσμικό πλαίσιο είναι απαραίτητο για την υποστήριξη της στρατηγικής ψηφιακής ασφάλειας. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο τη συμμόρφωση με τους υφιστάμενους νόμους περί προστασίας δεδομένων, αλλά και την ανάπτυξη κανονισμών για συγκεκριμένους τομείς που αντιμετωπίζουν τις μοναδικές προκλήσεις των ψηφιακών δεδομένων υγείας.
7. Αντιμετώπιση περιστατικών παραβίασης ασφάλειας δεδομένων και σχεδιασμός επιχειρησιακής συνέχειας
Η αποτελεσματική αντιμετώπιση περιστατικών παραβίασης ασφάλειας δεδομένων και ο σχεδιασμός της επιχειρησιακής συνέχειας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης σε περίπτωση κυβερνοεπίθεσης. Αυτό απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης, από μεμονωμένους παρόχους έως τις εθνικές υγειονομικές αρχές. Πρέπει να περιλαμβάνει μηχανισμούς ταχείας αντίδρασης, ανάκτησης δεδομένων και διατήρησης της συνέχειας των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης κατά τη διάρκεια και μετά από μια κυβερνοεπίθεση.
Ο αντίκτυπος και η εμπειρογνωμοσύνη του DPO
Ο DPO του Υπουργείου Υγείας διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική. Η απόδοση της εργασίας του, που συνδυάζει τις κανονιστικές και τεχνικές γνώσεις με τη στρατηγική διαχείριση, είναι ζωτικής σημασίας για την πλοήγηση στις πολυπλοκότητες της ψηφιακής ασφάλειας της υγείας. Η επάρκεια του στην πλοήγηση στις πολυπλοκότητες της νομοθεσίας για την προστασία των δεδομένων υγείας, σε συνδυασμό με την ικανότητά του να διαχειρίζεται έργα μεγάλης κλίμακας, διασφαλίζει ότι η εθνική στρατηγική είναι τόσο επιστημονικά ορθή όσο και αποτελεσματικά εκτελεσμένη. Η προληπτική του προσέγγιση στις προκλήσεις της ψηφιακής ασφάλειας, η οποία αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια της πρόσφατης πανδημίας, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο των προσπαθειών της Ελλάδας για τη διασφάλιση της προστασίας των δεδομένων υγείας.
Η ηγετική του θέση στη διαμόρφωση και εφαρμογή της εθνικής προσέγγισης θα διασφαλίσει ότι η στρατηγική της Ελλάδας δεν είναι μόνο τεχνολογικά προηγμένη αλλά και ολοκληρωμένη και ολιστική.
Συμπέρασμα
Η ανάπτυξη μιας εθνικής στρατηγικής ψηφιακής ασφάλειας στον τομέα της υγείας δεν αποτελεί απλώς μια στρατηγική κίνηση για την Ελλάδα- είναι ένα ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση της προστασίας των υποδομών υγείας της χώρας και των ευαίσθητων δεδομένων που κατέχει. Η στρατηγική αυτή είναι ζωτικής σημασίας για διάφορους λόγους:
- Προστασία των ευαίσθητων δεδομένων υγείας: Τα δεδομένα υγείας συγκαταλέγονται μεταξύ των πιο προσωπικών και ευαίσθητων τύπων δεδομένων. Μια εθνική στρατηγική διασφαλίζει ισχυρή προστασία από παραβιάσεις, διαφυλάσσοντας την ιδιωτικότητα και την εμπιστοσύνη των ασθενών και γενικά των πολιτών, ως καταναλωτές υπηρεσιών υγείας.
- Διατήρηση της συνέχειας των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης: Οι απειλές στον κυβερνοχώρο μπορούν να διαταράξουν τις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, οδηγώντας σε καθυστερήσεις στη φροντίδα και θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο ζωές. Μια συντονισμένη στρατηγική είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη τέτοιων διαταραχών και τη διασφάλιση της συνεχούς παροχής κρίσιμων υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης.
- Συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα: Σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο, η ευθυγράμμιση με τα διεθνή πρότυπα προστασίας δεδομένων και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο είναι ζωτικής σημασίας. Χωρίς εθνική στρατηγική, η Ελλάδα κινδυνεύει να μείνει πίσω από τα παγκόσμια πρότυπα, γεγονός που μπορεί να έχει επιπτώσεις στις διεθνείς συνεργασίες και την εμπιστοσύνη.
- Οικονομικός αντίκτυπος: Οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο μπορεί να έχουν σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, από το άμεσο κόστος αντιμετώπισης των παραβιάσεων έως το έμμεσο κόστος της χαμένης παραγωγικότητας και της ζημίας της φήμης.
- Εθνική ασφάλεια: Η ασφάλεια των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας, δεδομένου ότι μπορεί να έχει επιπτώσεις μεγάλης κλίμακας στη δημόσια υγεία και ασφάλεια.
Η απουσία εθνικής στρατηγικής ψηφιακής ασφάλειας στον τομέα της υγείας εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους για την Ελλάδα. Χωρίς ενιαία προσέγγιση, η χώρα παραμένει ευάλωτη σε ολοένα και πιο εξελιγμένες απειλές στον κυβερνοχώρο, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μαζικές παραβιάσεις δεδομένων, απώλεια της εμπιστοσύνης του κοινού, διακοπή των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης και δυνητικές απειλές για την εθνική ασφάλεια. Επιπλέον, η μη συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα θα μπορούσε να απομονώσει την Ελλάδα εντός της παγκόσμιας υγειονομικής κοινότητας, επηρεάζοντας τόσο τις συνεργασίες όσο και τη φήμη της χώρας.
Αντίθετα, μια καλά επεξεργασμένη στρατηγική με τη συμμετοχή βασικών ενδιαφερομένων μερών, όπως το Υπουργείο Υγείας, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος κ.ά. επαγγελματικές ενώσεις επαγγελματιών υγείας, οι υπεύθυνοι προστασίας δεδομένων, και οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης, θα παράσχει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων. Αυτή η προληπτική προσέγγιση όχι μόνο θα προστατεύσει από τις τρέχουσες απειλές αλλά και θα προσαρμοστεί στις μελλοντικές προκλήσεις, διασφαλίζοντας την ανθεκτικότητα και την αξιοπιστία του ελληνικού συστήματος υγείας στην ψηφιακή εποχή.
Δεδομένης της κλιμάκωσης των απειλών στον κυβερνοχώρο και των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από άλλα κράτη, η Ελλάδα πρέπει να δράσει τώρα. Υιοθετώντας μια προληπτική και περιεκτική προσέγγιση για την ασφάλεια της ψηφιακής υγείας, η Ελλάδα μπορεί να διασφαλίσει τα ψηφιακά θεμέλια του εθνικού συστήματος υγείας, ωφελώντας τελικά τόσο τους παρόχους όσο και τους ασθενείς / λήπτες υπηρεσιών υγείας.
Περαιτέρω ανάγνωση:
* Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι entrepreneur υπηρεσιών υγείας, πιστοποιημένος Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων (DPOaaS), Lead Verifier EU ETS & σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα διαχείρισης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (GDPR), ιατρικού τουρισμού, ΕΚΕ & βιώσιμης ανάπτυξης (πχ. Ecovadis, EU ETS, ΔηΣΜΕ, 14064-1) και ποιότητας. #IOwnMyHealthData.
