Της Γιάννας Σουλάκη
Η σχιζοφρένεια είναι μια χρόνια διαταραχή του εγκεφάλου, η οποία εδώ και δεκαετίες βρίσκεται στο επίκεντρο μεγάλων παρανοήσεων και παρεξηγήσεων. Παρόλο που τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλουν από άτομο σε άτομο, οι ασθενείς με σχιζοφρένεια, συχνά δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την πραγματικότητα, να σκέφτονται λογικά και να συμπεριφέρονται φυσιολογικά σε κοινωνικές καταστάσεις. Η σχιζοφρένεια είναι πολύ συχνή νόσος, αφού επηρεάζει 1 στους 100 ανθρώπους παγκοσμίως.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η σχιζοφρένεια είναι αποτέλεσμα συνδυασμού γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η πιθανότητα να εκδηλώσει κάποιος σχιζοφρένεια αγγίζει το 10%, εάν ένα άμεσο μέλος της οικογένειας (γονέας ή αδελφός) έχει την ασθένεια. Ο κίνδυνος, ωστόσο, ανεβαίνει στο 65% για τους ανθρώπους που έχουν δίδυμο αδελφό/ή, που πάσχει από τη νόσο.
Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει αρκετά γονίδια, που ενοχοποιούνται και φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης της ασθένειας. Στην πραγματικότητα, έχουν εντοπιστεί τόσα πολλά γονίδια που σχετίζονται με τη σχιζοφρένεια, που οι επιστήμονες οδηγούνται πλέον στο πιθανό συμπέρασμα, ότι μπορεί να πρόκειται για πολλές ασθένειες, παρά για μία. Αυτά τα γονίδια, όπως έχει βρεθεί σε τελευταίες έρευνες, μπορεί να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν μεταξύ τους τα νευρικά κύτταρα και τον τρόπο που αναπτύσσεται ο εγκέφαλος. Σε ένα ευάλωτο άτομο π.χ. με ένα περιστασιακό έντονο άγχος, μπορεί να πυροδοτηθεί η ασθένεια σε διαστήματα που είναι κρίσιμα για την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Η σχιζοφρένεια μπορεί να πρωτοεμφανιστεί στην παιδική ηλικία και να διαρκέσει σε όλη τη ζωή. Τα άτομα με αυτή την ασθένεια, αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά διαστήματα με τις σκέψεις τους και τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τις καταστάσεις και τη ζωή. Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να αποσυρθούν από τις κοινωνικές συναναστροφές. Χωρίς θεραπεία, τα συμπτώματα επιδεινώνονται.
Η σχιζοφρένεια είναι μία, από τις πολλές «ψυχωσικές» διαταραχές. Ως ψύχωση μπορεί να οριστεί η αδυναμία αναγνώρισης της πραγματικότητας. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει συμπτώματα, όπως ψευδαισθήσεις, παραληρητικές ιδέες και αποδιοργάνωση λόγου ή συμπεριφοράς. Ομως, η ψύχωση είναι σύμπτωμα πολλών ψυχικών διαταραχών. Με απλά λόγια, το να έχει κάποιος ένα ψυχωσικό σύμπτωμα, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει και σχιζοφρένεια.
Τα "θετικά" και "αρνητικά" συμπτώματα στη σχιζοφρένεια
Θετικά συμπτώματα είναι τα συμπτώματα που θεωρούνται εκδηλώσεις της ψύχωσης, όπως είναι οι παραληρητικές ιδέες, οι ψευδαισθήσεις, η αποδιοργανωμένη σκέψη και ομιλία και οι απτικές, ακουστικές, οπτικές, οσφρητικές και γευστικές ψευδαισθήσεις. Τα θετικά συμπτώματα γενικά ανταποκρίνονται καλά στη φαρμακευτική αγωγή.
Θετικά συμπτώματα
• Παραληρητικές ιδέες (στρεβλές σκέψεις, ψευδείς πεποιθήσεις)
• Ψευδαισθήσεις (διαταραγμένες αντιλήψεις) που μπορεί να περιλαμβάνουν οποιαδήποτε από τις πέντε αισθήσεις, δηλαδή της όρασης, της ακοής, της αφής, της οσμής και της γεύσης
• Αποδιοργανωμένη ομιλία και σκέψη
• Ασυνήθιστη κινητική δραστηριότητα ή αποδιοργανωμένη συμπεριφορά
Στα αρνητικά συμπτώματα περιλαμβάνονται τα ελλείμματα των κανονικών συναισθηματικών αντιδράσεων, η τάση για περιοριστικά συναισθήματα, το επίπεδο ή αμβλύ συναίσθημα και συγκίνηση, η απουσία λόγου (αλογία), η αδυναμία να αισθανθούν ευχαρίστηση (ανηδονία), η έλλειψη της επιθυμίας να δημιουργήσουν σχέσεις και η έλλειψη βούλησης, η μειωμένη συναισθηματική εκφραστικότητα και η αδυναμία να ξεκινήσει κανείς ή να ολοκληρώσει μια παραγωγική δραστηριότητα.
Αρνητικά συμπτώματα
• Περιορισμένο συναισθηματικό εύρος
• Περιορισμένη, μη ανταποκρινόμενη ομιλία με περιορισμένη εκφραστική δυνατότητα
• Προβλήματα εκκίνησης ή συνέχισης δραστηριότητας με στοχευμένη κατεύθυνση
• Τα αρνητικά συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν μειωμένη ικανότητα έκφρασης συναισθημάτων. Οι άνθρωποι με σχιζοφρένεια μπορεί επίσης να έχουν πρόβλημα να βιώσουν την ευχαρίστηση, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε απάθεια.
• Τα γνωστικά ή διανοητικά συμπτώματα είναι πιο δύσκολο να ανιχνευθούν και περιλαμβάνουν προβλήματα διατήρησης και χρησιμοποίησης πληροφοριών για σκοπούς οργάνωσης ή προγραμματισμού.
Η έρευνα δείχνει ότι τα αρνητικά συμπτώματα συμβάλλουν περισσότερο στην κακή ποιότητα ζωής, την λειτουργική ανικανότητα, από ότι τα θετικά συμπτώματα. Οι άνθρωποι με εμφανή αρνητικά συμπτώματα έχουν συχνά ένα ιστορικό κακής προσαρμογής πριν από την έναρξη της ασθένειας, και η ανταπόκρισή τους στη φαρμακευτική αγωγή είναι συχνά περιορισμένη.
Αλλα συμπτώματα της Σχιζοφρένειας
Εκτός από τα θετικά και αρνητικά συμπτώματα, πολλά άτομα με σχιζοφρένεια έχουν επίσης γνωστικά συμπτώματα (προβλήματα με την πνευματική τους λειτουργία). Μπορεί να έχουν πρόβλημα μνήμης, δηλαδή, να δυσκολεύονται να “αποθηκεύουν” πληροφορίες για να τις χρησιμοποιήσουν, π.χ.μπορεί να είναι δύσκολο να απομνημονεύσουν έναν τηλεφωνικό αριθμό. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να φαίνονται μικρά, αλλά σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να εξηγούν γιατί ένα άτομο με σχιζοφρένεια έχει να διαχειριστεί μια πολύ δύσκολη καθημερινότητα.
Η σχιζοφρένεια μπορεί, επίσης, να επιφέρει μια σταθερή επιδείνωση των συμπτωμάτων, όπως π.χ. της λογικής σκέψης, των κοινωνικών δεξιοτήτων και της συμπεριφοράς. Αυτά τα προβλήματα μπορούν να επηρεάσουν τις προσωπικές σχέσεις ή τη λειτουργικότητα στην εργασία. Η αυτοεξυπηρέτηση μπορεί επίσης να είναι μια ακόμη πηγή δυσκολίας.
Τάση αυτοκτονίας – κατάχρηση ουσιών – μεταβολικό σύνδρομο
Όταν τα άτομα με σχιζοφρένεια συνειδητοποιήσουν τη διάγνωσή τους και τι σημαίνει να πάσχουν από την ασθένεια, μπορεί να βιώσουν μια μεγάλη εσωστρέφεια ή να αποθαρρυνθούν. Τα άτομα με σχιζοφρένεια, επομένως, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο - από τον μέσο όρο - κίνδυνο αυτοκτονίας.
Τα άτομα με σχιζοφρένεια διατρέχουν επίσης μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης προβλημάτων κατάχρησης ουσιών. Οι άνθρωποι που πίνουν αλκοόλ και χρησιμοποιούν άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες, π.χ. ναρκωτικά, δυσκολεύονται πολύ περισσότερο να ακολουθήσουν μια θεραπεία. Επίσης, καπνίζουν περισσότερο από τον γενικό πληθυσμό, με αποτέλεσμα η συνήθεια αυτή να επιδεινώνει πολύ την γενική τους υγεία και να τους προκαλεί περισσότερα προβλήματα.
Ολοι οι ασθενείς που πάσχουν από σοβαρές και χρόνιες ψυχικές ασθένειες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης μεταβολικού συνδρόμου. Το μεταβολικό σύνδρομο είναι μια ομάδα παραγόντων κινδύνου, που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων και διαβήτη. Οι κίνδυνοι αυτοί είναι: η παχυσαρκία, η υψηλή αρτηριακή πίεση και τα μη φυσιολογικά επίπεδα λιπιδίων στην κυκλοφορία του αίματος.
Η σχιζοφρένεια έχει χωριστεί σε αρκετούς υπότυπους, αλλά στοιχεία από πρόσφατες μελέτες δείχνουν, ότι αυτές οι υποδιαιρέσεις μάλλον δεν είναι κλινικά χρήσιμες.
Διάγνωση
Η διάγνωση της σχιζοφρένειας συχνά δεν είναι εύκολη, ενώ δεν μπορεί να τεθεί μέσα σε μία ιατρική συνεδρία. Ακόμα κι αν το άτομο έχει ψυχωτικά συμπτώματα, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει σχιζοφρένεια. Μπορεί να χρειαστούν μήνες ή και χρόνια για να διαπιστωθεί με ακρίβεια εάν η περιγραφή των συμπτωμάτων του ασθενούς, ταυτίζεται με τα συμπτώματα της σχιζοφρένειας.
Ακριβώς όπως υπάρχουν πολλές αιτίες πυρετού, έτσι υπάρχουν και πολλές αιτίες, για τις οποίες εκδηλώνεται μια ψύχωση. Μέρος της αξιολόγησης των συμπτωμάτων, είναι να ελεγχθούν πρωτίστως κάποιες από τις δευτερεύουσες αιτίες, για παράδειγμα, μια διαταραχή διάθεσης, ένα ιατρικό πρόβλημα ή μια τοξική ουσία.
Οι ειδικοί γνωρίζουν ότι η λειτουργία του εγκεφάλου είναι εξασθενημένη στη σχιζοφρένεια, αλλά οι απεικονιστικές εξετάσεις του εγκεφάλου, όπως είναι η αξονική τομογραφία (CT), η μαγνητική τομογραφία (MRI) ή το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (EEG), δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στη διάγνωση και ως εκ τούτου, δεν αποτελούν διαγνωστικά εργαλεία για τη σχιζοφρένεια. Τέτοιες εξετάσεις, ωστόσο, μπορούν να βοηθήσουν στον αποκλεισμό άλλων πιθανών αιτίων των συμπτωμάτων, όπως μπορεί να είναι ένας εγκεφαλικός όγκος ή η διαταραχή επιληπτικών κρίσεων.
Η σχιζοφρένεια είναι μια δια βίου πάθηση
Τα ψυχωτικά συμπτώματα (θετικά) μπορεί να υποχωρήσουν με φαρμακευτική αγωγή, ενώ τα αρνητικά συμπτώματα και τα γνωστικά προβλήματα είναι πιο επίμονα. Σε γενικές γραμμές, ο αντίκτυπος της ασθένειας συνολικά μπορεί να μειωθεί με έγκαιρη και ενεργητική θεραπεία.
Πρόληψη
Δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης της σχιζοφρένειας, αλλά όσο νωρίτερα εντοπιστεί η ασθένεια, τόσο μπορεί να προλάβει κανείς τις χειρότερες επιπτώσεις της.
Η εμφάνιση της σχιζοφρένειας δεν είναι αποτέλεσμα κακής γονεϊκής φροντίδας και ευθύνη των γονέων. Αλλά σε οικογένειες όπου η ασθένεια είναι διαδεδομένη, ο γενετικός έλεγχος και η συμβουλευτική μπορεί να είναι χρήσιμες διαδικασίες πριν αποφασίσετε να ξεκινήσετε μια οικογένεια. Τα εκπαιδευμένα στη νόσο μέλη της οικογένειας, μπορούν πολύ συχνά να κατανοήσουν καλύτερα την ασθένεια και να παράσχουν βοήθεια.
Με πληροφορίες από www.drugs.com
Διαβάστε ακόμα:
Ο παραγνωρισμένος ρόλος του φροντιστή ενός ασθενούς με σχιζοφρένεια
