Πάνε σχεδόν 100 χρόνια, από το 1926, όταν ο Νικόλαος Γερμανός υλοποίησε την ιδέα του και η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης άνοιξε τις πύλες της. Σ’ αυτά τα χρόνια, βέβαια, πολλά άλλαξαν, αλλά ορισμένα έμειναν ίδια. Κυρίως η ακτινοβολία της ΔΕΘ, η οποία ταυτίζεται στη σκέψη όλων με το κορυφαίο εκθεσιακό γεγονός στην Ελλάδα, το οποίο έχει επίσης οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις. Δεν είναι τυχαίο πως η τηλεόραση μπήκε στη ζωή μας στη δεκαετία του ’60 ξεκινώντας από τη ΔΕΘ, ενώ αργότερα, στη δεκαετία του ’80, ταυτίστηκε με την επίσημη έναρξη κάθε πολιτικής σεζόν, με τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού και τις τοποθετήσεις όλων των πολιτικών αρχηγών, οι οποίες αρκετές φορές συνέπεσαν και με προεκλογικές περιόδους.
Στα χρόνια της ευημερίας, εξάλλου, η Έκθεση αποτέλεσε και κοσμικό γεγονός – για την ακρίβεια, οι… παράλληλες εκδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν σε νυχτερινά κέντρα της Θεσσαλονίκης πολιτικοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι, τοπικά στελέχη και άλλοι. Όμως, η ΔΕΘ δεν παύει πρωτίστως να είναι ένα εκθεσιακό γεγονός με διεθνή σημασία και διόλου τυχαίο είναι πως τα τελευταία χρόνια «μεγαλώνει» διαρκώς. Κίνα, ΗΠΑ, Ινδία και φέτος Γερμανία είναι οι τιμώμενες χώρες των τελευταίων ετών, με ό,τι μπορεί ακριβώς αυτό να σημαίνει για την εμβέλειά της και τους συμμετέχοντες ή επισκέπτες που προσελκύει απ’ όλο τον κόσμο. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο πρόσφατα σχετικά ο Γιάννης Μπουτάρης ως δήμαρχος και ο Απόστολος Τζιτζικώστας ως περιφερειάρχης είχαν προτείνει να «ανεξαρτητοποιηθεί» η Έκθεση από τις ομιλίες και τις συνεντεύξεις Τύπου του πρωθυπουργού και των πολιτικών αρχηγών, προκειμένου να μεγαλώσει έτι περαιτέρω η αίγλη της ΔΕΘ και η οικονομική και εμπορική σημασία της.
Παράλληλα, κι ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης πρόπερσι είχε προαναγγείλει την αναβάθμιση των εγκαταστάσεων της Έκθεσης και η προοπτική αυτή συζητείται διαρκώς απ’ όλες τις κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια, το 2005 ο γνωστός μας από τους Ολυμπιακούς Αγώνες – και όχι μόνο – Σαντιάγο Καλατράβα είχε παρουσιάσει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο για την ολική αναμόρφωση των χώρων της ΔΕΘ, το οποίο, όμως, έχει μείνει στα χαρτιά. Προς το παρόν λοιπόν, η Έκθεση συνεχίζει να διεξάγεται όπως κάθε χρόνο στους χώρους της στο κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Η αρχή
«Κάθε Έλλην έχει ιστορικό καθήκον να επισκεφτεί την 1η ΔΕΘ που εμπνέει αληθινά αίσθημα εθνικής υπηρηφάνειας», έγραφαν το 1926 οι εφημερίδες. Μια γνωστή εταιρεία αποφάσισε τότε να μοιράσει δωρεάν παιδικό γάλα και ο κόσμος έκανε ατελείωτες ουρές. Στις τότε εγκαταστάσεις της ΔΕΘ λειτουργεί, εξάλλου, ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός της Θεσσαλονίκης, κερνώντας κι εκείνος τους ακροατές του ένα ποτήρι μπύρα.
Κάθε χρονιά που περνά, η έκθεση γίνεται μεγαλύτερη κι αποτελεί αιμοδότη της ισχνής ελληνικής οικονομίας. Η διάσημη Ελίζαμπεθ Αρντέν έστειλε τα καλλυντικά της στη ΔΕΘ και τα έβαλε στη ζωή των Ελλήνων στις αρχές της δεκαετίας του ‘30, ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήταν το 1928 ο πρώτος Έλληνας πρωθυπουργός που την επισκέφθηκε έστω και τυχαία, καθώς επέστρεφε τότε από ένα ταξίδι του στο Βελιγράδι. Η επίσκεψή του πάντως ενθουσίασε τους εργαζομένους της Έκθεσης κι εκείνοι, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, του δώρισαν ένα χειροποίητο χαλί.
Ο πόλεμος και η γερμανική κατοχή κράτησαν, ωστόσο, κλειστή την έκθεση για 10 ολόκληρα χρόνια. Η ΔΕΘ λειτούργησε ξανά το 1951 και δύο χρόνια αργότερα έκανε τα εγκαίνιά της ο τότε πρωθυπουργός, Αλέξανδρος Παπάγος. Το 1957, όμως, η Έκθεση μνημονεύεται έκτοτε για έναν ακόμη λόγο: για την ανακάλυψη του φραπέ από τον Δημήτρη Βακόνδιο, υπάλληλο μιας εταιρείας που συμμετείχε στη ΔΕΘ. Ένα χρόνο αργότερα, το 1958, η έκθεση αρχίζει πλέον να ταυτίζεται και με τη νυχτερινή ζωή της Θεσσαλονίκης: Τσιτσάνης, Καζαντζίδης, Μαρινέλλα, Μαρούδας και άλλοι αποτελούν πόλο έλξης για Έλληνες και ξένους επισκέπτες της Έκθεσης.
Το 1960 ξεκινά στο πλαίσιο της ΔΕΘ το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, με τον Δημήτρη Χορν και την Αλίκη Βουγιουκλάκη να κερδίζουν τα πρώτα βραβεία. Δύο χρόνια αργότερα, στη ΔΕΘ εντάσσεται και το Φεστιβάλ Τραγουδιού. Το 1970 ανοίγει τις πύλες του για το κοινό ο εμβληματικός περιστρεφόμενος Πύργος του ΟΤΕ, ο οποίος έγινε συνώνυμο της Έκθεσης και της Θεσσαλονίκης, μαζί ασφαλώς με το Λευκό Πύργο.
Η Μεταπολίτευση
«Εγκαινιάζω την πρώτη μεταπελευθερωτική περίοδο της ΔΕΘ». Με αυτά τα λίγα λόγια εγκαινιάζει την πρώτη Έκθεση της Μεταπολίτευσης το 1974 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, καθιερώνοντας παράλληλα ως θεσμό την περιοδεία του πρωθυπουργού στα περίπτερα, με αποτέλεσμα ν’ αρχίζει η ΔΕΘ ν’ αποκτά και πολιτικό χρώμα. Στα επόμενα χρόνια, φορτισμένα πολιτικά, η υποδοχή του πρωθυπουργού και των πολιτικών αρχηγών από το αεροδρόμιο «Μακεδονία» έως την πόλη μετατρέπεται σε κάτι σαν λαϊκό προσκύνημα, καθώς χιλιάδες κόσμου κρατούν κόρνες και πλαστικές σημαίες όπως στις προεκλογικές συγκεντρώσεις. Έως το 1996, με τον Κώστα Σημίτη να καταργεί το «έθιμο».
Ενδιαμέσως, στην οκταετία του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου, η ΔΕΘ καθιερώνεται στις συνειδήσεις των πολιτικών και των υπολοίπων στελεχών που «ανηφορίζουν» στη Θεσσαλονίκη ως η… νυχτερινή βόλτα στα «πολιτιστικά κέντρα» της πόλης, όπως τα ονόμαζε ο αείμνηστος Ευάγγελος Γιαννόπουλος. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όμως, ήταν αυτός που καθιέρωσε τη συνέντευξη Τύπου στο πλαίσιο της Έκθεσης, η οποία αρχικά γινόταν εκτός των χώρων της ΔΕΘ. Συγκεκριμένα, στη θρυλική ταβέρνα «Ρέμβη», στην Αρετσού.
Πολλά χρόνια αργότερα, το 2004, στην πρώτη ΔΕΘ του Κώστα Καραμανλή, ένα τραγικό γεγονός επισκιάζει τα εγκαίνια κι αποτελεί αφορμή για να περιοριστούν οι πανηγυρικές εκδηλώσεις με πρωταγωνιστές τους πολιτικούς. Είναι η πτώση του ελικοπτέρου Σινούκ και ο θάνατος του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρου στις Καρυές του Αγίου Όρους, η οποία ματαιώνει το καθιερωμένο δείπνο των εγκαινίων και παραμένει έκτοτε μόνον η ομιλία του πρωθυπουργού προς τις παραγωγικές τάξεις.
Τα μνημόνια, από το 2010 κι έπειτα, συνοδεύουν τα εγκαίνια της ΔΕΘ με εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, αποκλεισμούς της πόλης από την Αστυνομία και συχνά επεισόδια μεταξύ διαδηλωτών και Αστυνομίας. Στο περιθώριο της ΔΕΘ το 2011, σε μία θυελλώδη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στο «Μακεδονία Παλλάς», δημιουργήθηκε ο ΕΝΦΙΑ, ενώ τότε ο Γιώργος Παπανδρέου για μία και μοναδική φορά μετέφερε το χώρο της καθιερωμένης συνέντευξης Τύπου στις αποθήκες του λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Το 2012, ο Αντώνης Σαμαράς αποφασίζει τη ματαίωση όλων των εκδηλώσεων, συμπεριλαμβανομένης της συνέντευξης Τύπου, αλλά και των επισκέψεων υπουργών και άλλων κυβερνητικών στελεχών.
Ο Αλέξης Τσίπρας επαναφέρει τις σχετικές εκδηλώσεις, αλλά το βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τις διοργανώσεις δεν πλέον είναι πολιτικό: είναι το «άνοιγμά» της στον κόσμο του επιχειρείν και την οικονομίας ώστε η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης να αλλάξει πρόσωπο και να μπορέσει να γίνει και πάλι ένας ισχυρός θεσμός προσέλκυσης και ανάδειξης της καινοτομίας των επιχειρήσεων με άξονα όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά όλη τη Βαλκανική και την Ε.Ε.
