Ξεκίνησε το φθινόπωρο και συνεχίζει με μεγάλη επιτυχία η έκθεση με τίτλο «Alexander the Great: The Making of a Myth» στη Βρετανική Βιβλιοθήκη.
Είναι τόσο έντονη η παρουσία του Αλέξανδρου μέσα στην ουσιαστικότερη και ριζικότερη έκφραση της ψυχής του ανθρώπου, την τέχνη, ώστε ακόμη σήμερα, έπειτα από εικοσιτέσσερεις περίπου αιώνες, να αποτελεί θέμα σπουδαίων εκθέσεων μεγάλων μουσείων. Καμία άλλη προσωπικότητα στην Ιστορία δεν έχει πετύχει τέτοια απήχηση σε τόσους λαούς, για χιλιάδες χρόνια ασταμάτητα.
Παρακολουθώντας αυτή την ανταπόκριση στην ψυχή των μεταγενέστερων, θα λέγαμε ότι ο Αλέξανδρος εκτός από τις εκστρατείες του στα Βαλκάνια, την Αφρική και την Ασία που έκανε όσο ζούσε, έχει κάνει μιαν ακόμη και μάλιστα την πιο μεγάλη: την εκστρατεία μέσα στην Ιστορία. Πρόκειται για μιαν ακόμη νικηφόρο και ένδοξη πορεία του. Αυτήν την πορεία μέσα στην Ιστορία, την πορεία μέσα στην ψυχή του κόσμου – μέσα από πάπυρους και εικονογραφημένα χειρόγραφα, μα και μέσα από κόμικ και βίντεο -, φιλοδοξεί να αναδείξει η έκθεση στο Λονδίνο.
Δεν πρόκειται για εικαστικό γεγονός που εξαντλεί το θέμα. Πώς θα μπορούσε άλλωστε; Η έκθεση έρχεται να προσφέρει στον επισκέπτη μερικά από τα πολλά «χνάρια» του στρατηλάτη στην τέχνη και την παράδοση, θέλοντας να δείξει την εκστρατεία του Μεγάλου Έλληνα στις συνειδήσεις των λαών. Είναι μια εκστρατεία που δεν έχει ηττημένους. Τον αγκάλιασαν όλοι. Ακόμη και πολιτισμοί, ακόμη και χώματα που μολονότι δεν πάτησε ποτέ, μπόρεσε και τα γονιμοποίησε.
Διότι ο Αλέξανδρος άλλαξε τα δεδομένα της ζωής αναρίθμητων ανθρώπων, αμέτρητων λαών. Ήταν οι λαοί που συμμετείχαν σε μια κοινή πολιτιστική ζώνη, λαοί που δεν γνώριζαν τους πολιτισμούς της Ινδίας και της Κίνας, ούτε άλλωστε της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης. Μεταξύ τους όμως γνωρίζονταν, και οι πολιτισμοί τους, αν και εντελώς διαφορετικοί, βρίσκονταν πάντως επί αιώνες σε κατάσταση ώσμωσης. Ήταν η τότε Οικουμένη.
Συνεπώς, ο Αλέξανδρος δεν επηρέασε μόνο τον ορίζοντα των λαών που κατέκτησε, αλλά και άλλων που δεν τους είδε ποτέ ή δεν είχαν ακόμη φανεί στην ιστορία. Η νεότητά του, η γενναιότητά του, η ηγετική του δύναμη και η στάση του να μην είναι ξένος κατακτητής, αλλά ένα απροσδιόριστο αίτημα των λαών, του έδωσε τη δυνατότητα να μην είναι μισητός ούτε αδιάφορος, αλλά αγαπημένος. Αυτά ήταν τα όπλα με τα οποία άσκησε την πελώριας σημασίας επίδρασή του.
Στη Βρετανική Βιβλιοθήκη φανερώνεται η πρώτη και σημαντικότερη προσφορά του: η μετάδοση της ελληνικής αντίληψης ανθρωπομορφισμού του Θεού σε όλους τους τότε λαούς. Το βλέπουμε αυτό στο βουδισμό – τη μεγάλη θρησκεία της Ανατολής – που απέκτησε το άγαλμα του Βούδα, τον θεό με ανθρώπινη μορφή (έως τους χρόνους του Αλέξανδρου ο Βούδας δεν είχε μορφή).
Η άλλη προσφορά του ήταν η μετάδοση στους λαούς της Ανατολής και της Δύσης της ελληνικής γλώσσας και της γραμματείας της ως μέτρου παιδείας. Αιώνες τώρα ο δυτικός κόσμος μεγαλώνει με τον Όμηρο ως γενάρχη της λογοτεχνίας και τους αρχαίους συγγραφείς ως βάση της παιδείας. Αλλά και ο ισλαμικός κόσμος – όπως αποδεικνύει η έκθεση – μπόρεσε και βρήκε γέφυρες με την αξία των ελληνικών γραμμάτων. Το πόσο επέδρασε ο Αλέξανδρος φανερώνει η διατήρηση της μνήμης του μέσα στις παραδόσεις των λαών. Και όχι μόνο τον θυμούνται, αλλά και – το σημαντικότερο – τον έχουν υιοθετήσει, τον έχουν κάνει δικό τους ήρωα, μοναδικό και ανυπέρβλητο.
Παρακολουθώντας το αφήγημα της Βρετανικής Βιβλιοθήκης, βλέπουμε τον Αλέξανδρο να γίνεται ήρωας χρονικών και αφηγημάτων, να γίνεται δημοτικό τραγούδι, ποίηση και ζωγραφική, κέντημα και άγαλμα, άγιος και υπερασπιστής των λαών, αχόρταγος για μάθηση, ένας ήρωας τόσο αξεπέραστος που φέρνει στα χείλη των λαών το αρχαίο και πάντα σύγχρονο ερώτημα του Ευριπίδη:
τι’ ναι Θεός, τι μη θεός, και τι τ’ αναμεσό τους
Έως 19 Φεβρουαρίου 2023. Περισσότερα για την έκθεση στη Βρετανική Βιβλιοθήκη
