Η πρόσφατη πώληση της συλλογής του Πολ Άλεν συγκεντρώνοντας 1,5 δισ. δολάρια, κατάφερε να μείνει ιστορική ως η μεγαλύτερη που έγινε από έναν και μόνο ιδιοκτήτη. Πέρα, όμως, από την υψηλή ποιότητα των έργων, έδειξε κι αυτό: το εμπόριο έργων τέχνης ανακάμπτει δυναμικά κι αυτό αποτυπώνεται στις τιμές που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν οι πλούσιοι συλλέκτες. Η ζήτηση για «ακριβή» τέχνη βεβαίως δεν είναι φαινόμενο τωρινό. Εύλογα όμως τίθεται τούτο το ερώτημα: πώς γίνεται σε μια χρονιά πολέμου, αύξησης του ενεργειακού κόστους και παγκόσμιου πληθωρισμού, οι τιμές των έργων να εκτινάσσονται;
Ενδιαφέρουσες απαντήσεις δίνει η ετήσια έκθεση που κυκλοφόρησε η Art Basel, η πιο σημαντική φουάρ διεθνώς, σε συνεργασία με την τράπεζα UBS. Με τίτλο «A Survey of Global Collecting in 2022», η έκθεση βάζει στο μικροσκόπιο περισσότερους από 2.700 συλλέκτες επιχειρώντας να δώσει τη μεγάλη εικόνα του χρηματιστηρίου τέχνης: τι αγοράζουν οι συλλέκτες, πώς πληρώνουν και, ως ένα βαθμό, τι καθορίζει τις επιλογές τους. Συλλέκτης ορίζεται αυτός που ξοδεύει τουλάχιστον 10.000 δολ. ετησίως για έργα τέχνης. Η επικεφαλής της αναφοράς, Κλαιρ ΜακΆντριου, δήλωσε στο Artnet News ότι «παρά το ασταθές περιβάλλον, οι συλλέκτες επιδεικνύουν αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα», ερμηνεύοντας το γεγονός πως «η τέχνη, ακόμη και στους ταραχώδεις οικονομικούς καιρούς, παραμένει σχετικά ασφαλές καταφύγιο».
Σταχυολογήσαμε ενδιαφέροντα στοιχεία από την έκθεση για όσους έχουν το βλέμμα στραμμένο σε καλλιτέχνες του εξωτερικού και χτίζουν μια συλλογή με διεθνή χαρακτήρα. Το πρώτο που συνάγεται είναι ότι μετά την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία, το διασυνοριακό εμπόριο τέχνης ανέκαμψε τα τελευταία δύο χρόνια. Οι παγκόσμιες εισαγωγές και εξαγωγές αυξήθηκαν από το 2020 έως το 2021 (41% και 38%, αντίστοιχα), δυναμική που συνεχίζεται φέτος και η οποία, εάν διατηρηθεί, πιθανότατα θα φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ. Η μέση δαπάνη - 180.000 δολ. - ήταν υψηλότερη από το 2021, επιστρέφοντας ουσιαστικά στους αριθμούς πριν από την πανδημία. Με απλά λόγια, οι δαπάνες αυξήθηκαν σε όλα τα είδη έργων τέχνης και σε όλες τις γενιές.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος της πανδημίας στις συνήθειες των συλλεκτών; Από τη μια πλευρά, η έκθεση τέχνης, ένα θέαμα που πολλοί περίμεναν μετά την πανδημία ότι μπορεί να μειωθεί σε δημοτικότητα, επιστρέφει με το 74% των ερωτηθέντων συλλεκτών να δηλώνει ότι αγοράζει σε εκδηλώσεις. Από την άλλη πλευρά, οι ψηφιακές συνήθειες που αναπτύχθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια παραμένουν και οι διαδικτυακές πωλήσεις ανήλθαν σε 12,4 δισεκατομμύρια δολάρια. Πρόκειται για το υψηλότερο νούμερο, καθώς το 37% των συλλεκτών προτιμά σήμερα να αγοράζει έργο μέσω Διαδικτύου, ποσοστό που αυξήθηκε κατά οκτώ μονάδες από το 2020. Επομένως, η φυσική θέαση μπροστά στο έργο τέχνης δεν αντικαθίσταται, αλλά το ψηφιακό εμπόριο όχι απλώς συνεχίζει, αλλά κινείται αυξητικά. Αυτό οφείλουν να το λάβουν υπόψη οι Έλληνες γκαλερίστες.
«Το ίδιο το εμπόριο τέχνης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της εμπειρίας που έχουν οι συλλέκτες στο διαδίκτυο» επισημαίνει η McAndrew προσθέτοντας το ακόμη πιο σημαντικό ότι «και η πανδημία έδωσε σε περισσότερους ανθρώπους την ευκαιρία να το δοκιμάσουν». Αυτό σημαίνει ότι μερίδα του κοινού που δεν είχε απαραιτήτως επαφή με τον φυσικό χώρο μιας γκαλερί, οδηγήθηκε μέσα στην πανδημία να περιηγηθεί στον ψηφιακό χώρο του καλλιτέχνη και να αγοράσει έργο του.
Το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα όμως είναι ότι τα NFT’s ήρθαν για να μείνουν. Παρά τη ραγδαία πτώση της αξίας του Ethereum και τον μειωμένο όγκο των συναλλαγών NFT σε σχέση με τα άκρως εντυπωσιακά ποσοστά του 2021, η crypto art καθιερώνεται πλέον ως είδος συλλογής. Τα νούμερα είναι χαρακτηριστικά: το συνολικό μερίδιο που διατέθηκε στην ψηφιακή τέχνη αυξήθηκε κατά 5% από έτος σε έτος. Αυτό οδήγησε τα NFT’s να αποτελούν το 9% των συλλογών, ξεπερνώντας σε δημοτικότητα τον κινηματογράφο, τη video-art και τη φωτογραφία. Συνολικά, η τάση για δημιουργία συλλογής από NFT’s μοιράζεται εξίσου μεταξύ των γενεών -αν και, περιέργως, η μέση δαπάνη των boomers ήταν διπλάσια από εκείνη της Gen Z και τριπλάσια από εκείνη των millennials και της Gen X αγοραστών. Αντίστοιχα, το μέσο ποσό που ξοδεύουν οι συλλέκτες σε NFT έχει αυξηθεί, φτάνοντας στο υψηλό των 46.000 δολ. με το 12% να δαπανά περισσότερα από 1 εκατομμύριο δολάρια.
