Έχουν γραφτεί πολλά για τις περιπέτειες της Evergrande και το ιλιγγιώδες χρέος των 300 δισ. δολαρίων. Όπως και για άλλους κατασκευαστές που βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της χρεοκοπίας. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν πως επωάζεται μια οικονομική κρίση ανάλογη με τη χρεοκοπία της Lehman Brothers. Για άλλους το πρόβλημα είναι ελεγχόμενο και το ερώτημα που προκύπτει αφορά τον τρόπο επίλυσης του. Το μεγαλύτερο ίσως ερώτημα είναι τι ακριβώς θέλει να κάνει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚ) και ειδικά ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ.
Για να αντιληφθούμε το μέγεθος, αξίζει να αναφερθεί η μελέτη που δημοσίευσαν το 2020 οι Kenneth Rogoff & Yuanchen Yang, όπου μεταξύ άλλων υπολογίζουν πως ο κατασκευαστικός τομέας αντιπροσωπεύει το 29% της κινεζικής οικονομικής δραστηριότητας (ΑΕΠ). Ακόμα το 41% των περιουσιακών στοιχείων του κινεζικού τραπεζικού συστήματος συνδέονται με τον κλάδο των ακινήτων. Ενώ το 78% του πλούτου των Κινέζων έχει επενδυθεί σε ακίνητα.
Σύμφωνα με τη Wall Street Journal (WSJ) το χρέος των κατασκευαστών ξεπερνάει το αστρονομικό νούμερο των $5 τρισεκατομμυρίων. Μάλιστα είναι διπλάσιο από ότι ήταν το 2016 και ταυτόχρονα μεγαλύτερο από το σύνολο της οικονομικής παραγωγής της Ιαπωνίας. Τα ανεξόφλητα δάνεια ακινήτων - κυρίως στεγαστικά δάνεια, αλλά και δάνεια σε κατασκευαστές - αντιπροσώπευαν το 27% των συνολικών τραπεζικών δανείων της Κίνας ύψους $28,8 τρισεκατομμυρίων στα τέλη Ιουνίου, σύμφωνα με τη Moody's Analytics. Χωρίς να υπολογίζεται το τεράστιο «σκιώδες» τραπεζικό σύστημα, που περιλαμβάνει ιδιώτες, συμβουλευτικές εταιρείες, κυβερνητικά σχήματα και επενδυτικά εργαλεία.
Μια πιθανή περιδίνηση της Κίνας θα δημιουργήσει σοβαρές επιπλοκές στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Να μην ξεχνάμε πως μεταξύ των ετών 2013-2018 η Κίνα αντιπροσώπευσε το 1/3 της παγκόσμιας ανάπτυξης. Όσοι εξάγουν αγαθά, πρόκειται να πληγούν σε μέγιστο βαθμό, καθώς η Κίνα καταβροχθίζει τεράστιες ποσότητες σιδήρου, χαλκού και άλλων υλικών, τα οποία συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τις κατασκευές.
Η ανησυχία του ΚΚ και του προέδρου για την υπερθέρμανση της κατασκευαστικής δραστηριότητας είναι ολοφάνερη. Ο διάσημος short seller Jim Chanos, ο οποίος παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην Κίνα την τελευταία δεκαετία, έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει πως το κατασκευαστικό θαύμα είναι ένας πύργος από τραπουλόχαρτα. Υπογραμμίζει μάλιστα πως έχουν αποπειραθεί τέσσερις φορές να το περιορίσουν, αλλά τρόμαξαν από την κατηφόρα που πήραν σύσσωμοι οι οικονομικοί δείκτες!
Να σημειωθεί ότι το κινεζικό σύστημα χρηματοδότησης ακινήτων είναι ακριβώς το αντίθετο από το δυτικό. Στην Κίνα, η κατοικία πληρώνεται προκαταβολικά. Το δάνειο το παίρνει ο κατασκευαστής από το μελλοντικό ιδιοκτήτη. Συνεπώς, από τα $300 δις σε υποχρεώσεις που οφείλει η Evergrande, το μεγαλύτερο μέρος του ποσού είναι βασικά αυτό που θα ονομάζαμε αναβαλλόμενο στοιχείο εσόδων. Είναι χρήματα που πήρε ο κατασκευαστής από ανθρώπους και τους χρωστάει ένα διαμέρισμα. Και τα διαμερίσματα δεν έχουν τελειώσει, αλλά τα χρήματα έχουν δαπανηθεί. Επομένως, το δίλημμα δεν είναι απλώς η διάσωση των ανθρώπων αλλά επιπλέον ποιος θα διαθέσει περισσότερο κεφάλαιο για να πληρώσει τους ιδιοκτήτες που αγόρασαν διαμερίσματα που δεν έχουν πάρει τίποτα.
Ο Sun Yu – ανταποκριτής των Financial Times στο Πεκίνο - επισκεπτόμενος την πόλη Jinan, διαπίστωσε πως είναι γεμάτη από άδεια διαμερίσματα σε κτίρια φαντάσματα. Οι κατασκευαστές - όπως επισημαίνει - έχουν υποχρεώσει αγοραστές να μπουν σε μισοτελειωμένα διαμερίσματα, καθώς δεν έχουν κεφάλαια να ολοκληρώσουν τα έργα που έχουν αναλάβει. Στην επαρχία Yunnan, γκρέμισαν πρόσφατα με τη μέθοδο της ταυτόχρονης ανατίναξης, 15 κτίρια, καθώς βρίσκονταν σε αδρανή κατάσταση για περισσότερο από 7 χρόνια
Στην Shenzhen, ένα νοικοκυριό χρειάζεται εισόδημα 25 ετών για να αγοράσει ένα διαμέρισμα, την ώρα που το αντίστοιχο μέγεθος στο Λονδίνο είναι 13 έτη και στη Νέα Υόρκη 8 έτη. Το μέσο διαμέρισμα στο Πεκίνο ή στο Shenzhen κοστίζει τώρα περισσότερο από 40 φορές το μέσο οικογενειακό ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα. Και κάπου εδώ το ΚΚ και ο πρόεδρος Σι ανακάλυψαν ότι και ο σοσιαλισμός δημιουργεί ανισότητες και ξεκίνησε η καμπάνια της «κοινής ευημερίας».
Ο Jim Chanos ισχυρίζεται, μεταξύ σοβαρού και αστείου, πως η Κίνα είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που γνωρίζει το ΑΕΠ την 1η Ιανουαρίου κάθε έτους. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουν είναι να βάλουν τους εκσκαφείς να δουλεύουν στο φουλ για να φτάσουν στα επιθυμητά μεγέθη. Η δική του εκτίμηση είναι πως, με βάση τα στοιχεία που δημοσίευσε η WSJ και παραθέσαμε παραπάνω, οι κατασκευές πλησιάζουν εγγύτερα το 40% του ΑΕΠ και ότι δεν έχουν ιστορικό προηγούμενο. Ίσως μόνο το Τόκιο το ’89, ή ίσως η Ισπανία και Ιρλανδία το ’06 αλλά σε πολύ μεγαλύτερη – ασύλληπτη – έκταση.
Φυσικά κάθε μοντέλο όσο επιτυχημένο και αν είναι, κάποτε φτάνει στα όρια του. Και υπάρχουν ορατά σημάδια πως το όρια αυτά έχουν ήδη ξεπεραστεί. Η πρακτική των τελευταίων δεκαετιών συνιστούσε πως ο νυν πρόεδρος περνούσε την καυτή πατάτα στον επόμενο. Όμως ο πρόεδρος Σι δεν έχει καμία σχέση με τους προκατόχους του.
Δεν περιορίζεται στην κοινή πεποίθηση ότι μπορεί οποιοσδήποτε να γίνει πάμπλουτος αρκεί να μην αμφισβητήσει τη νομιμότητα και την κυριαρχία του ΚΚ. Κλιμακώνει τη ρητορική σε σημείο που ηχεί σαν έργα και ημέρες της πολιτιστικής επανάστασης του μεγάλου τιμονιέρη Μάο. Διαρρέει προς πάσα κατεύθυνση - μέσω σχολιασμών τρίτων σε blog ή ΜΜΕ κάτω από τον απόλυτο έλεγχο του - ότι «υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση πως βρίσκεται σε εξέλιξη μία βαθιά Μεταμόρφωση» (!!!)
Δεν δίστασε να «σβήσει» $1 τρις από κινεζικές τεχνολογικές εταιρείες το περασμένο καλοκαίρι, με τη δημοσίευση νόμων που διέπουν τη χρήση δεδομένων. Για το Πεκίνο τα δεδομένα αποτελούν τον πέμπτο συντελεστή παραγωγής, μαζί με την εργασία, τη γη, το κεφάλαιο και την τεχνολογία. Ο ίδιος είχε πει παλαιότερα ότι «όποιος ελέγχει τα δεδομένα, έχει και το πάνω χέρι»
Με τον σίγουρο έλεγχο του στρατού, την προπαγάνδα και τη γραφειοκρατία, εφαρμόζει τη στρατηγική του Μάο σε μικρότερη ένταση. Στοχεύει επιλεκτικά αξιωματούχους, επιχειρηματίες, προσωπικότητες και ηγέτες της δημόσιας σφαίρας, δημοφιλή αστέρια. Έχει την ικανότητα να χειραγωγεί επιδέξια τη λαϊκή διάθεση, με φράσεις όπως ότι «τα σπίτια είναι για να κατοικούνται και όχι για κερδοσκοπία»
Αφενός επιτυγχάνει να ευχαριστήσει την παρόρμηση όλων των Κινέζων που είναι λιγότερο επιτυχημένοι και τρέφουν μίσος προς τους πλούσιους, αφετέρου να εφαρμόσει το πλάνο της πολιτικής του που είναι η πλήρης συμμόρφωση των κανονιστικών και ιδεολογικών ελέγχων. Ο κινέζος πρόεδρος ξεδιπλώνει το εγχειρίδιο ενός ολοκληρωτικού καπιταλισμού που προσελκύει θαυμαστές από τον υπόλοιπο πλανήτη…
Η Evergrande αργά ή γρήγορα θα ακολουθήσει το δρόμο της κρατικοποίησης. Το δίλημμα για τον Σι είναι αν θα τραβήξει την πρίζα τώρα διακινδυνεύοντας μια πρωτόγνωρη και καταστροφική ύφεση ή θα το αφήσει για να το ξαναβρεί μπροστά του αργότερα κάτω από δυσχερέστερες συνθήκες. Το βέβαιο είναι πως επιδιώκει να δείξει πυγμή και αποφασιστικότητα σύντομα αλλάζοντας την ατζέντα, όσο κρατάει τη μπαγκέτα και έχει το πλεονέκτημα των κινήσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι τσακίζει οτιδήποτε μπορεί να αμφισβητήσει τον ίδιο και τη νομιμότητα του ΚΚ.
Προφανώς, διαισθάνεται ότι η μουσική πλέον σταμάτησε και θέλει να συσπειρώσει τον κόσμο κάτω από τη σημαία με ό,τι και να συνεπάγεται αυτό. Στο συνέδριο του επόμενου έτους θέλει να κατέβει ως κυρίαρχος και αδιαφιλονίκητος νικητής. Δεν επιθυμεί απλώς να φορέσει τα ρούχα του αυτοκράτορα αλλά θέλει να αποδείξει ότι είναι ικανός να κρατήσει το «σκήπτρο του ουρανού».
