Στις 27 Οκτωβρίου 2023 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έλαβε αίτημα του ελληνικού Υπουργείου Οικονομικών για τη διατύπωση γνώμης σχετικά με ορισμένα σχέδια τροποποιήσεων της ισχύουσας φορολογικής νομοθεσίας, τα οποία αποκλείουν τη δυνατότητα αγοράς ακινήτων με πληρωμή σε μετρητά.
Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με τη διάταξη του φορολογικού νομοσχεδίου οι αγοραπωλησίες ακινήτων θα γίνονται αποκλειστικά με χρήση τραπεζικών μέσων πληρωμής. Ως εκ τούτου, συμβόλαια που αναφέρουν μερική ή ολική εξόφληση του τιμήματος με μετρητά θα είναι άκυρα.
Σε περίπτωση που αναρωτιέστε γιατί έπρεπε να γνωμοδοτήσει η ΕΚΤ για το περιεχόμενο μιας εθνικής νομοθεσίας θα σημειώσουμε ότι από τη στιγμή που τα σχέδια τροποποιήσεων συνιστούν περιορισμούς του καθεστώτος νόμιμου χρήματος των τραπεζογραμματίων ευρώ, θα πρέπει να αξιολογούνται με βάση τα κριτήρια που έχει θέσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Ποια είναι η ετυμηγορία λοιπόν της ΕΚΤ βάση αυτών των κριτηρίων;
Καταρχάς, η ΕΚΤ εξέφρασε τις αμφιβολίες της για το αν το μέτρο της απαγόρευσης της χρήσης μετρητών στις αγοραπωλησίες ακινήτων είναι κατάλληλο για την επίτευξη των στόχων δημοσίου συμφέροντος ή εάν υπερβαίνει ό,τι είναι απαραίτητο για την επίτευξη αυτών των στόχων.
Η αόριστη περιγραφή των στόχων αυτών στην αιτιολογική έκθεση και η απουσία συγκεκριμένης αξιολόγησης των αναμενόμενων επιπτώσεων του μέτρου κάθε άλλο παρά βοήθησαν την ΕΚΤ να αξιολογήσει επί της ουσίας:
-το συγκεκριμένο μέτρο και
-κατά πόσον η επιβολή της πληρωμής μέσω τράπεζας θα είναι αποτελεσματική, είτε για την αποφυγή φαινομένων σκιώδους οικονομίας, είτε για τη διευκόλυνση εντοπισμού από τις αρμόδιες αρχές περιπτώσεων φοροδιαφυγής ή ξεπλύματος χρήματος.
Άλλωστε όπως επισήμανε η ΕΚΤ, η αιτιολογική έκθεση δεν περιλαμβάνει αποδεικτικά στοιχεία ότι οι αγορές ακινήτων, ανεξάρτητα από την αξία τους, χρησιμοποιούνται για φοροδιαφυγή ή για σκοπούς νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Ως εκ τούτου η ΕΚΤ δεν έκρινε ότι θα πρέπει να εγκριθεί μια καθολική κατάργηση των μετρητών σε συγκεκριμένο τύπο συναλλαγών και επί την ευκαιρία υπενθύμισε τη διευκρίνηση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά την έννοια του «νόμιμου χρήματος», που στην ουσία υιοθετεί την άποψη ότι «η πληρωμή με μετρητά δεν μπορεί γενικά να απορριφθεί σε διακανονισμό οφειλής που εκφράζεται στην ίδια νομισματική μονάδα στην πλήρη ονομαστική της αξία, με την επίδραση της εξόφλησης του χρέους».
Ήδη από τις 2 Οκτωβρίου του 2020 η ΕΚΤ ανήρτησε στην ιστοσελίδα της με αφορμή την απαρχή του δημόσιου διαλόγου για το ψηφιακό ευρώ, μια εξαιρετική έκθεση για τους στόχους του ευρωσυστήματος στην ψηφιακή εποχή με γνώμονα πάντα την εξασφάλιση της ελευθερίας των Ευρωπαίων πολιτών. (Σ.Σ: Την ανάλυση για την αναγκαιότητα της ισορροπίας μεταξύ του ψηφιακό ευρώ σε περίπτωση που υιοθετηθεί και των μετρητών μπορείτε να τη δείτε εδώ).
Από το 2020 λοιπόν η ΕΚΤ έχει ξεκαθαρίσει ότι τα μετρητά συνεχίζουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνία ως ένα μέσο πληρωμής ευρέως αποδεκτό και γρήγορο που
1. Επιτρέπει στους πολίτες να διακανονίζουν μια συναλλαγή χωρίς χρεώσεις και διατηρώντας την ιδιωτικότητά τους.
2. Είναι ανθεκτικό έναντι των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, δεδομένου ότι οι πληρωμές με μετρητά δεν απαιτούν λειτουργική τεχνική υποδομή ή σχετικές επενδύσεις, αλλά είναι πάντα διαθέσιμα. Ως εκ τούτου ο ρόλος τους είναι σημαντικός σε τυχόν διαταραχές του συστήματος πληρωμών.
3. Δεν υπόκεινται σε ημερήσια ή εβδομαδιαία όρια πληρωμών που θέτουν οι οντότητες που παρέχουν τις υποκείμενες υπηρεσίες πληρωμών.
4. Δίνει τη δυνατότητα πληρωμής για ορισμένες κοινωνικές ομάδες που δεν έχουν πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα και στα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμών. Στις ομάδες αυτές περιλαμβάνονται οι ηλικιωμένοι, πολίτες με αναπηρία, οι μετανάστες, οι κοινωνικά ευάλωτοι πολίτες, οι ανήλικοι και άλλοι.
Για όλους τους παραπάνω λόγους η ΕΚΤ παρακολουθεί στενά κάθε εξέλιξη της εθνικής νομοθεσίας που αποσκοπεί στον περιορισμό των δυνατοτήτων πληρωμών με μετρητά και ως εκ τούτου, παρεμβαίνει έτσι ώστε να διασφαλίσει το δικαίωμα των πολιτών να πληρώνουν με μετρητά.
Η αναγκαιότητα των μετρητών
Έχετε αναλογιστεί ποτέ ότι τα χρήματα στους τραπεζικούς μας λογαριασμούς υπάρχουν μόνο ως χρήματα στην οθόνη του υπολογιστή;
Η τράπεζα μας οφείλει αυτά τα χρήματα, αλλά μέχρι να κάνουμε ανάληψη, είναι νόμιμη ιδιοκτησία της.
Αντίθετα, τα φυσικά μετρητά -τραπεζογραμμάτια και κέρματα- είναι η μόνη μορφή χρήματος που δημιουργείται πραγματικά από τις εθνικές κεντρικές τράπεζες και δεν συνδέεται με ένα συγκεκριμένο χρέος από μια τράπεζα σε ιδιώτες.(σ.σ: Όταν η κεντρική τράπεζα εκδίδει μετρητά, αυτό δημιουργεί επίσης εισόδημα για τις κυβερνήσεις - γνωστό ως seigniorage).
Επιπλέον, τα μετρητά είναι το μόνο σύστημα πληρωμών που είναι εντελώς δωρεάν και προσβάσιμο σε όλους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που δεν έχουν τραπεζικό λογαριασμό.
Στην πραγματικότητα, τα κέρματα και τα τραπεζογραμμάτια είναι μια πολύτιμη υπηρεσία κοινής ωφέλειας.
Το μέλλον λοιπόν των μετρητών έχει κάτι παραπάνω από μεγάλη σημασία. Ειδικά στη σημερινή εποχή που η ψηφιακή τεχνολογία είναι παντού, από κάρτες χωρίς επαφή έως εφαρμογές για κινητά και κρυπτονομίσματα που μας δίνουν τη δυνατότητα να κάνουμε ομολογουμένως φιλικές προς τον χρήστη πληρωμές.
Με την αύξηση όμως της χρηματοοικονομικής τεχνολογίας, υπάρχει ο κίνδυνος να εξαφανιστούν τα μετρητά.
Σε μια τέτοια εξέλιξη, δημιουργείται μια κερκόπορτα που ουδείς μπορεί να είναι σίγουρος ότι κάποια στιγμή δεν θα χρησιμοποιηθεί. Oλόκληρο το σύστημα πληρωμών θα αφεθεί στα χέρια ολοένα και πιο ισχυρών χρηματοοικονομικών εταιρειών που θα έχουν πρόσβαση στα data μας όσον αφορά τι πληρώνουμε και σε ποιoν.
Κάτω από αυτό το πρίσμα λοιπόν, θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το χρήμα ως δημόσιο αγαθό.
Για όλους τους παραπάνω λόγους η ΕΚΤ έχει σαν στόχο όταν υιοθετηθεί το δημόσιο ψηφιακό νόμισμα της, να έχει τις ίδιες ιδιότητες με τα μετρητά.
Στο σημείο αυτό και προκειμένου να αναδείξουμε τον τρόπο σκέψης και δράσης της ΕΚΤ υπενθυμίζουμε ότι το ψηφιακό ευρώ όταν υιοθετηθεί θα επιτρέπει ουσιαστικά στους πολίτες να αποθηκεύουν τα χρήματά τους στην Κεντρική Τράπεζα και να πραγματοποιούν κάθε είδους βασικές πληρωμές και συναλλαγές μαζί της.
Επιτρέποντας στους ανθρώπους να χρησιμοποιούν χρήματα από την Κεντρική Τράπεζα, θα μειώσει τη συγκέντρωση της οικονομικής δύναμης από μερικά μεγάλα ιδρύματα.
Εν ολίγοις, το δημόσιο ψηφιακό ευρώ θα καταργήσει την προνομιακή πρόσβαση του τραπεζικού συστήματος στα χρήματα της Κεντρικής Τράπεζας.
Ακριβώς επειδή οι άνθρωποι θα έχουν περισσότερη ελευθερία με τα χρήματά τους και τα τραπεζικά ιδρύματα λιγότερο «σιωπηρές κρατικές επιδοτήσεις», το τραπεζικό σύστημα θα αναγκαστεί να είναι πιο ηθικά υπεύθυνο και ανταγωνιστικό.
Την ίδια στιγμή όμως αν κάτι μπορεί να ξεχωρίσει εύκολα κανείς σε όλες τις εκθέσεις της ΕΚΤ για το ψηφιακό ευρώ, είναι ότι δεν θα αντικαταστήσει τα φυσικά μετρητά, για τον απλούστατο λόγο ότι η ΕΚΤ είναι η πρώτη που θέλει να προστατεύσει την ελευθερία του πολίτη να χρησιμοποιεί χαρτονομίσματα και κέρματα.
Γι’αυτόν ακριβώς τον λόγο το ψηφιακό ευρώ θα σχεδιαστεί μέσα από την κουλτούρα να αναπαράγει ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά των μετρητών που είναι χρήσιμα στην ψηφιακή οικονομία, όπως η δυνατότητα πραγματοποίησης πληρωμών εκτός σύνδεσης.
(Σ.Σ: Η προπαρασκευαστική φάση για το ψηφιακό ευρώ έλαβε έγκριση να ξεκινήσει τον Νοέμβριο του 2023 και θα επικεντρωθεί σε περαιτέρω προετοιμασία για την ανάπτυξη του αξιοποιώντας τα πορίσματα της φάσης διερεύνησης. Σκοπός της προπαρασκευαστικής φάσης είναι να τεθούν τα θεμέλια για το ενδεχόμενο έκδοσης ψηφιακού ευρώ).
Aποποίηση Ευθύνης: Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δε δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
