Οι συζητήσεις γύρω από το αμερικανικό δημόσιο χρέος είναι πολύ συνηθισμένες, ακόμα και μεταξύ συνομιλητών που δεν γνωρίζουν πολύ καλά το θέμα. Πέρα από το ότι το χρέος αυξάνεται συνεχώς και, κατά πολλούς, απειλεί την μακροπρόθεσμη υγεία της οικονομίας των ΗΠΑ, ένα από τα συνηθισμένα σημεία ενδιαφέροντος είναι το γεγονός πως στους χρεώστες των ΗΠΑ ανήκουν και πολλές ξένες χώρες.
Τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα που κατέχουν η Κίνα και άλλα κράτη που βρίσκονται σε κάποιου είδους αντιπαλότητα με τις ΗΠΑ έχουν δώσει την αφορμή για τη γέννηση θεωριών που υποστηρίζουν πως αν κάποιοι από αυτούς τους κατόχους αμερικανικού χρέους αποφασίσουν να το πουλήσουν θα δημιουργήσουν πολύ σοβαρά προβλήματα στις ΗΠΑ και πως κατά κάποιον τρόπο μπορούν να εκβιάσουν τις ΗΠΑ.
Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που διαβάσαμε στο Barron’s μας δίνει την ευκαιρία να καταλάβουμε πόση σχέση με την αλήθεια έχουν αυτές οι θεωρίες. Το άρθρο του Paul J. Simko και του Richard P. Smith έχει ως βασικό θέμα την ταυτότητα των δανειστών του αμερικανικού δημοσίου. (Ο Simko είναι αναπληρωτής καθηγητής διοίκησης επιχειρήσεων στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και ο Smith διευθύνει μία εταιρεία παροχής επενδυτικών και συμβουλευτικών υπηρεσιών). Με την βοήθειά τους μπορούμε να αποκτήσουμε μία καλή βασική εικόνα για την ταυτότητα των δανειστών των ΗΠΑ και για το πόσο κάποιοι από αυτούς μπορούν πραγματικά να φέρουν τις ΗΠΑ σε δύσκολη θέση.
Με βάση στοιχεία που έχουν αντλήσει από τις οικονομικές καταστάσεις της κεντρικής ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed) της 30ης Σεπτεμβρίου του 2022, οι δύο αρθρογράφοι κάνουν ορισμένους πολύ απλούς υπολογισμούς και συλλογισμούς. Εκείνη την ημερομηνία, το μεικτό δημόσιο χρέος της χώρας ήταν 30,93 τρισεκατομμύρια δολάρια. Από αυτά, τα 5,65 τρισεκατομμύρια, δηλαδή το 18,3% του συνολικού μεικτού χρέους, οφειλόταν σε οργανισμούς που ελέγχονται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Οι μεγαλύτεροι από αυτούς τους οργανισμούς είναι η Fed και το ομοσπονδιακό ταμείο κοινωνικής ασφάλισης (Social Security Fund). Δανειστές των ΗΠΑ είναι και οι κυβερνήσεις των πολιτειών της χώρας όπως και οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης. Κατείχαν 1,44 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή ποσοστό 4,7% του μεικτού δημοσίου χρέους. Μπορούμε λοιπόν να δούμε πως το 23% του δημοσίου χρέους των ΗΠΑ οφείλεται λίγο πολύ στην ίδια τη χώρα και σε φορείς άμεσα συνδεδεμένους με την κυβέρνηση.
Την 30η Σεπτεμβρίου του 2022, 16,09 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή σχεδόν το 52% του δημοσίου χρέους βρισκόταν στα χέρια του ιδιωτικού τομέα των ΗΠΑ. Προφανώς, αυτό το τεράστιο ποσό αποτελεί μέρος των επενδύσεων των Αμερικανών πολιτών και επιχειρήσεων και συνήθως παίζει τον ρόλο του ασφαλούς μέρους των χαρτοφυλακίων τους.
Το υπόλοιπο χρέος βρισκόταν στα χέρια προσώπων με έδρα έξω από τις ΗΠΑ. Κάνοντας μία απλή αφαίρεση βρίσκουμε πως αυτό το μέρος ανερχόταν σε 7,75 τρισεκατομμύρια δολάρια και αντιστοιχούσε στο 25,10% του συνόλου. Σε αυτούς τους κατόχους ομολόγων περιλαμβάνονται επενδυτές με έδρα εκτός ΗΠΑ, θεσμικοί και ιδιώτες, ασφαλιστικές εταιρείες, ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά ταμεία και ξένες κυβερνήσεις.
Κατ’ αρχάς, εδώ μπορούμε να παρατηρήσουμε πως το ποσοστό του χρέους των ΗΠΑ που βρίσκεται σε ξένα χέρια δεν μπορεί να θεωρηθεί εξαιρετικά μεγάλο. Μπορεί τα 7,75 τρισεκατομμύρια δολάρια να είναι όντως ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσό αλλά αν το συγκρίνουμε με κάποια άλλα μεγέθη μπορούμε να δούμε πως δεν είναι τόσο τρομακτικό όσο ακούγεται. Αν το συγκρίνουμε ας πούμε με τη συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων που κατέχουν ο ιδιωτικός και ο δημόσιος τομέας στις ΗΠΑ, τα πράγματα δεν φαίνονται και τόσο άσχημα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των δύο αρθρογράφων, η αγοραία αξία αυτών των περιουσιακών στοιχείων ανερχόταν σε 171,40 τρισεκατομμύρια δολάρια πράγμα που σημαίνει πως το χρέος που βρισκόταν σε ξένα χέρια αντιστοιχούσε στο 4,5% της συνολικής «αμερικανικής περιουσίας». Αν το συγκρίνουμε με τα 25,7 τρισεκατομμύρια που ήταν το ύψος του αμερικανικού Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) την 30η Σεπτεμβρίου 2022, βλέπουμε πως αντιστοιχεί στο 30,2% του ΑΕΠ.
Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα βέβαια είναι το εξής: πόσο είναι το αμερικανικό δημόσιο χρέος που κρατά στα χέρια της η Κίνα; Σύμφωνα με τα στοιχεία των αρθρογράφων ανερχόταν σε 900 δισεκατομμύρια δολάρια ή αλλιώς 0,9 τρισεκατομμύρια. Με ορισμένους απλούς υπολογισμούς βλέπουμε πως αυτό αντιστοιχούσε στο 2,91% του συνολικού αμερικανικού δημοσίου χρέους, στο 11,6% του χρέους που βρίσκεται σε ξένα χέρια, στο 3,5% του αμερικανικού ΑΕΠ και σε πολύ λιγότερο από το 1% της συνολικής «αμερικανικής περιουσίας».
Θα μπορούσε άραγε η Κίνα να προκαλέσει μεγάλη ζημιά στις αγορές και στην οικονομική κατάσταση των ΗΠΑ πουλώντας μαζικά τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου χρέους που βρίσκονται στην κατοχή της; Η λογική απάντηση στο ερώτημα είναι πως σίγουρα θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη αναταραχή αλλά κατά πάσα πιθανότητα δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει μία κατάσταση εκτός ελέγχου.
Είναι απολύτως βέβαιο πως σε μία τέτοια υποθετική περίπτωση θα εμφανιστούν πολλοί αγοραστές από τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο. Δεν αναφερόμαστε μόνο στην ίδια την Fed η οποία έχει αγοράσει στο παρελθόν αρκετά τρισεκατομμύρια αμερικανικών ομολόγων και θα μπορούσε προφανώς να παρέμβει δυναμικά αν μία τέτοια «επίθεση» λάμβανε χώρα κάποια στιγμή.
Αναφερόμαστε και στους ιδιώτες επενδυτές και στους θεσμικούς επενδυτές όπως και στις κεντρικές τράπεζες των δυτικών χωρών. Εννοείται πως η αναταραχή που θα προκληθεί σε μία τέτοια περίπτωση θα είναι πολύ μεγάλη αλλά το πιθανότερο είναι πως η κατάσταση θα τεθεί σχετικά σύντομα υπό έλεγχο. Αυτό που είναι σχεδόν βέβαιο είναι το ότι σε αυτή την υποθετική περίπτωση, μεγάλη ζημιά θα πάθει και η Κινεζική οικονομία.
Πρέπει να ομολογήσουμε πως τα σενάρια συνωμοσίας δεν μας συγκινούν ιδιαίτερα ούτε θεωρούμε πραγματικά πιθανή μία τέτοια κίνηση από τη μεριά της Κίνας. Πιο πιθανή θεωρούμε μία σημαντική αναταραχή εξαιτίας της αδυναμίας των δύο πολιτικών παρατάξεων των ΗΠΑ να συμφωνήσουν την ανοδική αναθεώρηση της οροφής του δημοσίου χρέους, κάτι που θα πρέπει να γίνει σε μερικούς μήνες από τώρα αλλά είναι σίγουρο πως θα γίνει αντικείμενο σκληρής διαπραγμάτευσης και αντιπαράθεσης μεταξύ του προέδρου, της ρεπουμπλικανικής ηγεσίας στην Βουλή των Αντιπροσώπων και πιθανώς αρκετών «ανταρτών» ρεπουμπλικανών βουλευτών.
Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το αμερικανικό δημόσιο χρέος δεν προβλέπεται να σταματήσει να μας απασχολεί.
