Η φετινή πτώση των αγορών φαίνεται να είναι διαφορετική από τις προηγούμενες. Τα τελευταία δώδεκα χρόνια δεν έλλειψαν οι απότομες και βίαιες διορθώσεις, οι οποίες όμως αποδείχτηκαν βραχύβιες. Οι χρηματαγορές έβρισκαν ένα επίπεδο ισορροπίας και σαν έμβολο εκτινάσσονταν σε νέα υψηλά. Ενώ διανύουμε κατά πάσα πιθανότητα ένα ράλι ανακούφισης, τα οικονομικά δεδομένα δεν προδιαθέτουν στο ίδιο γνώριμο μοτίβο.
Το ζητούμενο δεν είναι αν οι αγορές διορθώσουν. Μολονότι, μοιάζει ανήκουστο για νεόκοπους επενδυτές, θεωρείται φυσιολογική εξέλιξη εδώ και πολλούς αιώνες. Εκείνο που προβληματίζει, είναι το μέγεθος της μαύρης τρύπας που θα αποκαλυφτεί όταν υποχωρήσουν τα νερά της πλημμυρίδας.
Μου προκαλεί εντύπωση, η σφαγή των αμνών που έχει συντελεστεί στην αγορά των crypto. Τόσο ραγδαία και επώδυνη διάψευση προσδοκιών, έχουμε να δούμε από την εποχή της φούσκας των Dotcom στην αρχή της χιλιετίας. Το εντυπωσιακό είναι, ότι παρά το λουτρό αίματος και την εξαφάνιση τρισεκατομμυρίων, δεν ακούγεται ψίθυρος.
Κρίνοντας, με βάση προγενέστερες πτώσεις, θα περιμέναμε ορδές αγανακτισμένων, αναζητώντας ευθύνες. Ενδεχομένως, σε πιο ακραίες μορφές, να είχαμε και πολιτικοποίηση του ζητήματος. Αντιθέτως, ένα πέπλο σιωπής έχει σκεπάσει τα πάντα.
Ποια είναι λοιπόν, η θεμελιώδης αλλαγή στην συμπεριφορά των επενδυτών που μετασχηματίστηκε κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας; Έχουν οι απανωτές κρίσεις συμφιλιώσει τους επενδυτές με την προοπτική της χασούρας; Έχουν μάθει να αποδέχονται τις ζημιές αδιαμαρτύρητα;
Μία εξήγηση είναι πως η νέα γενιά επενδυτών έχει εκπαιδευτεί στο τζόγο. Από τις σχολικές εξετάσεις, μέχρι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και την περιήγηση στο διαδίκτυο, έχουν καταλήξει στη βεβαιότητα πως ο στοιχηματισμός ανταμείβεται. Φυσικά, έπαιξε ρόλο η οικειότητα με τα εικονικά νομίσματα από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όπως και οι «ιστορίες - ειδήσεις», για μαθητές που βγάζουν εκατομμύρια στα διαλλείματα…
Ίσως η εξήγηση της εν υπνώσει οργής, να οφείλεται στη συμπεριφορά της αγοράς τα τελευταία χρόνια. Η πτώση αποτέλεσε πάντα ευκαιρία για αγορές. Οι ζημιές είναι παροδικές. Αρκεί να κρατήσουμε την αναπνοή μας και να περιμένουμε να ξαναβγούμε στην επιφάνεια, όπως συνέβη σχεδόν πάντα στο πρόσφατο παρελθόν.
Τα λαϊκά δικαστήρια θα ξεκινήσουν μόλις χαθεί οριστικά η ελπίδα και οι επενδύσεις γίνουν χαρτοπόλεμος. Τότε και μόνο τότε, θα αποκαλυφθεί το δράμα του καθενός. Όταν θα πρέπει να αποκαλύψει στους οικείους του την αλήθεια. Ότι πόνταρε τα πάντα, σε μια ρίψη νομίσματος.
Παράλληλα, έχει ενδιαφέρον η απόλυτη σιωπή εκείνων των «προσωπικοτήτων» και κοινωνικών δικτύων, που διαλαλούσαν με βεβαιότητα, τις επόμενες «καυτές επιλογές». Πώς αυτονομήθηκε η πορεία των επενδύσεων και οι συντονισμένες κινήσεις δεν μπορούν να ανακόψουν την πτώση;
Τελικά έχουν ή δεν έχουν ευθύνη, όσοι με απίστευτη ελαφρότητα παρότρυναν - νέους κυρίως - ανθρώπους να τζογάρουν τα πάντα σε ένα γύρισμα της τύχης;
Η ενσάρκωση του Tony Stark, που σαν Ρωμαίος αυτοκράτορας αποφασίζει με την κατεύθυνση του αντίχειρα ποιοι θα πλουτίσουν ή θα χρεοκοπήσουν, έχει ακόμα την ίδια αφοσίωση από τους ακολούθους του ;
Υπάρχει κάποιος ελεγκτικός μηχανισμός που διασφαλίζει ότι σε όλες τις πλατφόρμες, όπου έχουν επιβληθεί capital controls και υπάρχει περιορισμός ή απαγόρευση αναλήψεων, δεν εξαργυρώνουν κάποιοι στην πλάτη των κορόιδων;
Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, τα crypto είναι η κορυφή του παγόβουνου. Ο πόνος διοχετεύεται σε οτιδήποτε ήταν «καυτό» τα τελευταία χρόνια, μαζί με τις μετοχές ανάπτυξης και τα meme stocks να μονοπωλούν το ενδιαφέρον. Βέβαια στο παρόν κύμα, όλα τα επενδυτικά προϊόντα βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση.
Οι συγκεκριμένες επενδυτικές επιλογές δεν είναι τυχαίες. Ούτε η έλξη που ασκούν στη νέα γενιά. Ο νεανικός ενθουσιασμός σε συνδυασμό με την αφέλεια, ιδεολογικοποίησαν, κατά κάποιο τρόπο τις επιλογές αυτές. Σε μια διαστρεβλωμένη πραγματικότητα, είχαν αντί-συστημικό χαρακτήρα και αντιτάσσονταν στο κατεστημένο. Η πικρή αλήθεια, είναι ότι οδηγήθηκαν στα νύχια επιτήδειων που πλούτισαν ή εξακολουθούν να πλουτίζουν σε βάρος τους.
Όλα είναι συνέπειες του ίδιου φαινομένου. Η αθρόα εκτύπωση χρήματος, παρέκκλινε από την παραγωγική διαδικασία και μετατράπηκε σε παρασιτικό κεφάλαιο. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε ένα παράδοξο. Ο κλοιός άρχισε να σφίγγει από όλες τις ρυθμιστικές αρχές παγκοσμίως, στην καταπολέμηση του εγκλήματος, βάζοντας χέρι στους κάποτε απόρθητους φορολογικούς παραδείσους. Την ίδια στιγμή τα υπερσύγχρονα πλυντήρια crypto και τα NFT παράγωγα τους, αφέθηκαν στο απυρόβλητο να ξεπλένουν δισεκατομμύρια από εγκληματικές ενέργειες.
Αν ο Εσκομπάρ είχε αυτή την πολυτέλεια, δεν θα έθαβε τα λεφτά στα οικόπεδα να σαπίζουν. Θα νομιμοποιούσε τα έσοδα του καρτέλ, παρακινώντας τους κατοίκους του Medellín, να ζωγραφίζουν πιθήκους που τρώνε μπανάνες και να τους πουλάνε σε δημοπρασίες έναντι εκατοντάδων χιλιάδων η και εκατομμυρίων δολαρίων...
Κάποιοι λοιδορήθηκαν για χρόνια, επειδή αντιστάθηκαν στον παραλογισμό. Όπως ότι δεν είναι οικονομικά βιώσιμο να υπάρχουν εταιρίες που δεν παράγουν κέρδη. Όπως επίσης ότι είναι άλλο πράγμα η αναστάτωση (disruption) που δημιουργείται από την εισαγωγή καινοτομιών που αλλάζουν ένα τομέα είτε ολόκληρη βιομηχανία. Και άλλο πράγμα η διάβρωση του ανταγωνισμού από αθέμιτα ή μη υπαρκτά μέσα.
Υπάρχει και η αναθεματισμένη ετερογονία των σκοπών. Αυτός ο απίθανος τύπος, που αυτοσυστήνεται ως CEO του El Salvador, φιλοδοξεί να μετατρέψει την ταλαίπωρη χώρα του, σε παράδεισο κρυπτονομισμάτων. Μπορεί οι περισσότεροι κάτοικοι να έχουν εγκαταλείψει το Chivo, όμως όσοι συνεχίζουν να το χρησιμοποιούν, στέλνουν ελεύθερα δολάρια στους δικούς τους, γλιτώνοντας τις υπέρογκες τραπεζικές προμήθειες.
Έχει απομείνει κάποια χρησιμότητα στα κρυπτονομίσματα; Ακόμα και η τεχνολογία τους, σε όρους πληροφορικής, μετά από τόσα χρόνια είναι παρωχημένη. Παρότι οι υποστηρικτές τους αλλάζουν συνεχώς τους λόγους που θεωρούν ότι έχει νόημα η κατοχή τους. Όμως η κατάρρευση, ίσως αποτελέσει την ανάφλεξη για κάτι δημιουργικό. Όπως ακριβώς έγινε με το σκάσιμο της φούσκας των dotcom. Την επαύριον της καταστροφής, η εξέλιξη της τεχνολογίας ξεπέρασε κατά πολύ τις προσδοκίες όλων μας.
Κάπως έτσι, θα μπορούσε η ιδέα να μετεξελιχθεί σε ένα σύστημα ανταμοιβών σε υπαλλήλους εταιριών. Να τιτλοποιηθεί ο πλούτος μιας χώρας και να αποδίδει πρόσοδο στους φορολογούμενους. Να διορθώσει τις αναλογιστικά σφάλματα, των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών προγραμμάτων. Με την προϋπόθεση να εφαρμοστεί στη βάση αξιόπιστων υπολογισμών και όχι να εξυπηρετήσει κερδοσκοπικές σκοπιμότητες
Δυστυχώς, έτσι είναι ο κύκλος που ολοκληρώνεται τελετουργικά σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Πρέπει να θυσιαστούν κεφάλαια και ενθουσιώδεις επενδυτές για να λειτουργήσουν τα γρανάζια της πραγματικής οικονομίας. Δεν υπάρχει όρεξη για καινοτομία, ούτε καν για εργασία, όσο άεργοι άνθρωποι βιοπορίζονται από τυχαίες επιλογές και εύκολο πλουτισμό.
* Ο Νικόλαος Δ. Τσαγκανέλιας εργάζεται για πάνω από 27 χρόνια στο χρηματοοικονομικό χώρο. Από το 2015 εργάζεται στην Tavira Securities με έδρα το Λονδίνο, ως Hedge Fund Operations & Risk
