Οι καθημερινές ενημερώσεις και ανακοινώσεις από τον Λευκό Οίκο έχουν μπερδέψει όλο τον κόσμο και κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποια θα είναι η τελική μορφή των δασμών του προέδρου Τραμπ. Δεν γνωρίζουμε ποια προϊόντα θα εξαιρεθούν από την επιβολή αυτών των δασμών, δεν γνωρίζουμε ποιο θα είναι το τελικό τους ύψος, και βέβαια δεν γνωρίζουμε επίσης ποιες αποφάσεις πρέπει να θεωρούμε οριστικές, δεδομένων των συνεχών αλλαγών.
Ξέρουμε όμως πως ήδη εφαρμόζονται εισαγωγικοί δασμοί ύψους 10% για σχεδόν 80 χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση, 25% για συγκεκριμένα προϊόντα όπως τα αυτοκίνητα, ο χάλυβας και το αλουμίνιο και επίσης 25% για μία σειρά προϊόντων που εισάγουν οι ΗΠΑ από τον Καναδά και το Μεξικό, ενώ αναμένονται διευκρινίσεις για τα φαρμακευτικά προϊόντα, τα microchips και διάφορα άλλα. Και δεν ξεχνάμε το σημαντικότερο κομμάτι της δασμολογικής πολιτικής του Αμερικανού προέδρου, την επιθετική στάση του απέναντι στην Κίνα και τη δυναμική απάντηση της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας στο κόσμο, με τις δύο χώρες να έχουν επιβάλει ήδη δασμούς άνω του 120% η μία στην άλλη.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, σε μία κατάσταση όπου βασιλεύει η αβεβαιότητα σχετικά με τη μορφή, το ύψος και τη χρονική διάρκεια μεγάλου μέρους των δασμών. Την ίδια στιγμή, όμως, εισαγωγές προϊόντων αξίας τουλάχιστον 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (σύμφωνα με υπολογισμούς του Bloomberg) επιβαρύνονται ήδη με νέους δασμούς. Έχουμε λοιπόν αυτή τη στιγμή μπροστά μας ένα σημαντικό πρόβλημα, καθώς υπάρχει ήδη ένα σοβαρό αρνητικό γεγονός και μεγάλη αβεβαιότητα για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στη συνέχεια.
Οι επιβαρύνσεις στο εξαγωγικό εμπόριο προς τις ΗΠΑ έχουν ήδη ξεκινήσει και τις επόμενες εβδομάδες και μήνες είναι πολύ πιθανόν να γίνουν πολύ πιο σημαντικές. Εκτός αυτού όμως, είναι βέβαιο πως ακόμα και αν δεν υπάρξει άμεση κλιμάκωση της έντασης και από άλλες χώρες πλην της Κίνας, οι συνέπειες αυτών των δασμών αποκλείεται να μην απλωθούν σε όλο τον κόσμο.
Ποιες θα είναι αυτές οι συνέπειες; Δεδομένης της αβεβαιότητας που επικρατεί και στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω, δεν είναι εύκολο να πούμε κάτι πολύ συγκεκριμένο. Μπορούμε όμως να κάνουμε κάποιες λογικές υποθέσεις. Οι δασμοί στα προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ θα ανεβάσουν το κόστος τους, το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί από κάποιον. Δεν υπάρχουν πολλές επιλογές σε αυτόν τον τομέα. Ή θα επιβαρυνθεί ο Αμερικανός καταναλωτής πληρώνοντας σημαντικά αυξημένες τιμές ή θα επιβαρυνθούν η επιχείρηση που στέλνει τα προϊόντα στις ΗΠΑ μαζί με τον εισαγωγέα περιορίζοντας τα περιθώρια κέρδους τους.
Το πιο πιθανό, ανάλογα και με το είδος του προϊόντος, είναι να επιβαρυνθούν όλοι. Αυτό σημαίνει πως θα έχουμε αύξηση των τιμών για τους καταναλωτές και περιορισμό της κερδοφορίας των επιχειρήσεων που αποτελούν μέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας κάθε προϊόντος. Υπάρχει βέβαια και ένα άλλο ενδεχόμενο, αυτό του περιορισμού των εισαγωγών, κάτι που θα έχει ως συνέπεια τη μείωση της οικονομικής δραστηριότητα στις ΗΠΑ, εφόσον τα εισαγόμενα προϊόντα δεν θα μπορούν να αντικατασταθούν άμεσα από αντίστοιχα που παράγονται στις ΗΠΑ. Υπάρχουν ίσως και άλλοι συνδυασμοί αλλά δεν έχει και πολύ νόημα να τους εξετάσουμε με λεπτομέρεια.
Η ουσία είναι πως καθώς τα επιβαρυμένα προϊόντα θα αρχίσουν σταδιακά να περνούν στην αγορά των ΗΠΑ, είτε ως έτοιμα είτε ως ημιτελή που θα ολοκληρωθούν από αμερικανικές επιχειρήσεις, θα παρατηρηθούν αυξήσεις τιμών και πιέσεις στην κερδοφορία πολλών επιχειρήσεων. Προφανώς, οι αυξήσεις στις τιμές θα επηρεάσουν ανοδικά τον πληθωρισμό. Είναι πολύ νωρίς να εκτιμηθεί το πώς θα επηρεαστεί ο πληθωρισμός, καθώς δεν μπορούμε να ξέρουμε τι θα αποφασίσει να κάνει η κάθε επιχείρηση.
Σχετικός πίνακας του Bloomberg ανέφερε τη Μεγάλη Δευτέρα πως με τους δασμούς που βρίσκονται τώρα σε ισχύ η επίδραση στον πληθωρισμό θα είναι ανοδική κατά 0,3%. Αυτό μπορεί να ακούγεται μικρό αλλά δεν είναι καθόλου αμελητέο. Μία τέτοια μεταβολή θα δέσει σε μεγάλο βαθμό τα χέρια της Fed, καθώς η κεντρική αμερικανική τράπεζα θα δυσκολευθεί πολύ να μειώσει τα επιτόκια αναφοράς στην περίπτωση που ταυτόχρονα θα μειωθεί η οικονομική δραστηριότητα.
Μιλώντας για την Fed, και παρά την πολύ πρόσφατη δήλωση του Τραμπ πως δεν επιθυμεί να «απολύσει» τον διοικητή Πάουελ, είναι φανερό πως βρίσκεται ήδη σε πολύ δύσκολη θέση. Στον ίδιο πίνακα του Bloomberg, πιθανολογείται πως η επίδραση των δασμών στην οικονομική ανάπτυξη θα είναι σαφώς αρνητική και θα μειώσει το ΑΕΠ κατά περίπου 0,5% σε ετήσια βάση. Χωρίς να αμφισβητούμε την επιστημονική επάρκεια των αναλυτών του διεθνούς πρακτορείου, πιστεύουμε πως δεδομένης της αβεβαιότητας, οι τελικοί αριθμοί μπορεί να είναι αρκετά διαφορετικοί. Δεν ξεχνάμε επίσης πως η πρόβλεψη αύξησης του πληθωρισμού μπορεί να επηρεαστεί από το μειωμένο κόστος των υγρών καυσίμων, καθώς η τιμή του αργού πετρελαίου έχει υποχωρήσει ήδη πολύ και δεν αποκλείεται να πιεστεί περαιτέρω.
Αυτό όμως δεν αλλάζει τη μεγάλη εικόνα, καθώς δεν είναι μόνο οι οικονομολόγοι του Bloomberg που εκτιμούν πως θα αυξηθεί ο πληθωρισμός και θα μειωθεί το ΑΕΠ. Πολλοί οικονομικοί αναλυτές της Wall Street έχουν διατυπώσει παρόμοιες προβλέψεις, αν και πρέπει να επισημάνουμε πως μετά την ανακοίνωση της αναστολής εφαρμογής των ανταποδοτικών δασμών είδαμε κάποιους οικονομολόγους, όπως την ομάδα της Goldman Sachs, να γίνονται λιγότερο απαισιόδοξοι και να μειώνουν τις πιθανότητες για οικονομική ύφεση στις ΗΠΑ μέσα στο 2025.
Εδώ θα θέλαμε να προσθέσουμε πως τους τελευταίους μήνες είναι σχεδόν σίγουρο πως πάρα πολλές επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει σε αγώνα δρόμου προκειμένου να σωρεύσουν μέσα στις ΗΠΑ αποθέματα προϊόντων με το παλαιό δασμολογικό καθεστώς. Αυτή η προσπάθεια είναι βέβαιο πως έχει τονώσει την οικονομική δραστηριότητα τους τελευταίους μήνες, όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε όλο τον κόσμο. Η έναρξη εφαρμογής του νέου καθεστώτος λογικά θα προκαλέσει ένα ξεφούσκωμα της οικονομικής δραστηριότητας.
Χωρίς να προσπαθούμε να κάνουμε τους μάντεις, αντιλαμβανόμαστε πως εφόσον δεν αλλάξει σύντομα γνώμη η αμερικανική ηγεσία και συνεχίσει να προχωρά στην εφαρμογή της δασμολογικής πολιτικής που έχει σχεδιάσει, υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες εμφάνισης αυξημένου πληθωρισμού και μειωμένης οικονομικής ανάπτυξης, ίσως και συρρίκνωσης του ΑΕΠ, τουλάχιστον στις ΗΠΑ. Για τον υπόλοιπο κόσμο δεν είναι καθόλου εύκολο να πούμε τι θα γίνει, σίγουρα όμως θα προκληθούν μεγάλη αναταραχή και αβεβαιότητα.
Γι’ αυτό εξάλλου έχουμε ήδη δει πολλές χώρες της Ευρωζώνης να μειώνουν τις εκτιμήσεις τους για την οικονομική ανάπτυξη μέσα στο 2025. Αν μάλιστα, σε πείσμα των προχθεσινών καθησυχαστικών δηλώσεων του υπουργού Μπέσεντ, δεν αποδώσουν οι διαπραγματεύσεις που έχουν ήδη ξεκινήσει ή θα ξεκινήσουν κάποια στιγμή μεταξύ των ΗΠΑ και των διάφορων εμπορικών εταίρων τους, και σε 90 μέρες αρχίσει η εφαρμογή και των τιμωρητικών ανταποδοτικών δασμών, τότε οι πιθανότητες να δούμε μπροστά μας αυτόν τον πολύ κακό συνδυασμό της οικονομικής στασιμότητας και του αυξημένου πληθωρισμού θα μεγαλώσουν σημαντικά.
Όπως ξέρουμε, ο αγγλικός όρος που περιγράφει αυτή την κατάσταση είναι stagflation (stagnation + inflation) και τον έχουμε ακούσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια ως ένα ενδεχόμενο που απειλεί τη διεθνή οικονομία και τις αγορές. Στην πραγματικότητα όμως έχουμε να το δούμε περίπου 50 χρόνια στις μεγάλες δυτικές οικονομίες. Η εποχή εκείνη δεν ήταν καθόλου καλή για τη διεθνή οικονομία, ούτε για τις επιχειρήσεις ούτε βέβαια για τις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές. Η αδυναμία μεγέθυνσης της οικονομίας, συνδυαζόμενη με την αύξηση του κόστους των επιχειρήσεων, είχε καταστροφικές συνέπειες για τις οικονομικές επιδόσεις πλήθους επιχειρήσεων και ακόμα χειρότερες για τις τιμές των μετοχών τους.
Ευτυχώς, για τους περισσότερους από εμάς αποτελεί μακρινή ανάμνηση ή μία εικόνα μέσα από ένα βιβλίο. Στην περίπτωση όμως που τα πράγματα οδηγηθούν στα άκρα και η αμερικανική επιθετική πολιτική καταλήξει σε ένα είδος διευρυμένου εμπορικού πολέμου, ίσως να το ζήσουμε και εμείς από κοντά. Καθόλου ευχάριστη προοπτική αλλά, δυστυχώς, υπαρκτή.
