Η παγκόσμια αγορά πετρελαίου έχει γυρίσει κυριολεκτικά ανάποδα, και ψάχνει να βρει την νέα της ισορροπία. Μέσα σε τέσσερις μήνες από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σημαντικότατο μέρος των ρωσικών εξαγωγών αργού πετρελαίου πηγαίνει ήδη προς εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις, αναστατώνοντας την αγορά και αναγκάζοντας πελάτες και παραγωγούς να αλλάζουν συνήθειες δεκαετιών μέσα σε λίγους μήνες.
Προς το παρόν, και σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες μέσω του διεθνούς Τύπου, το ρωσικό πετρέλαιο, σε ακατέργαστη μορφή, εξακολουθεί και φεύγει από την χώρα με αμείωτο ρυθμό. Παίρνοντας σαν οδηγό μας ένα διαφωτιστικό σχετικό ρεπορτάζ του Bloomberg, βλέπουμε πως οι ποσότητες αργού πετρελαίου που φεύγουν από τη χώρα μέσα σε δεξαμενόπλοια δεν έχουν μειωθεί καθόλου από την αρχή του χρόνου. Για την ακρίβεια, μάλλον έχουν αυξηθεί.
Ενώ τους δύο πρώτους μήνες του χρόνου οι ρωσικές εξαγωγές αργού πετρελαίου μέσω θαλάσσης ήταν κάτω από τα 3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα (κατά μέσο όρο), από τον Μάρτιο και μετά έχουν αυξηθεί αρκετά, και έχουν πλησιάσει πολλές φορές και τα 4 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. Αυτό που έχει αλλάξει, και μάλιστα κατά πολύ, είναι ο προορισμός των δεξαμενόπλοιων που φεύγουν από τα ρωσικά λιμάνια γεμάτα αργό πετρέλαιο. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος του αργού πετρελαίου που έφευγε από τα λιμάνια της Βαλτικής θάλασσας, της Μαύρης θάλασσας και της Αρκτικής κατέληγε στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης και της Μεσογείου, τώρα πηγαίνει προς την Ασία.
Το πετρέλαιο που φεύγει από τα λιμάνια του Ειρηνικού πήγαινε, και εξακολουθεί να πηγαίνει, κυρίως προς την Κίνα. Τις πρώτες εβδομάδες του χρόνου, το αργό πετρέλαιο που πήγαινε προς την Βόρεια Ευρώπη έφθανε κοντά στα 1,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα και αυτό προς τις μεσογειακές χώρες πλησίαζε τις πεντακόσιες με εξακόσιες χιλιάδες βαρέλια. Από τον Ειρηνικό, στην αρχή του χρόνου, έφευγαν κοντά στο ένα εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως, το 70% των οποίων κατευθυνόταν προς την Κίνα και το υπόλοιπο μοιραζόταν ανάμεσα στην Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Επίσης, προς προορισμούς εντός του Εύξεινου Πόντου κατευθύνονταν περίπου διακόσιες πενήντα χιλιάδες βαρέλια ημερησίως (φανταζόμαστε που πήγαιναν, και πηγαίνουν ακόμα, αλλά δεν το έχουμε δει να αναφέρεται κάπου).
Από τον Απρίλιο και μετά, η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά. Ξεκινώντας από τα εύκολα, στον Ειρηνικό έχουμε τις ίδιες περίπου ποσότητες σε εξαγωγές αργού πετρελαίου, μόνο που τώρα κατευθύνονται προς την Κίνα κατά σχεδόν 100%. Από τα υπόλοιπα λιμάνια της Ρωσίας, προς την Βόρεια Ευρώπη φαίνεται πως πηγαίνουν περίπου πεντακόσιες χιλιάδες βαρέλια ημερησίως, ενώ προς τις μεσογειακές χώρες φαίνεται πως πηγαίνουν περίπου οι ίδιες ποσότητες με πριν. Είναι ξεκάθαρο πως έχει συντελεστεί μία μεγάλη και καθαρή μεταβολή. Περίπου ένα εκατομμύριο βαρέλια αργού πετρελαίου την ημέρα δεν πηγαίνουν πλέον προς τη Βόρεια Ευρώπη και κατευθύνονται αλλού. Το που είναι εύκολο να το βρούμε: παραπάνω από ένα εκατομμύριο βαρέλια πηγαίνουν προς την Ασία (εκτός της Άπω Ανατολής), ενώ στην αρχή της χρονιάς σπανίως ξεπερνούσαν τις διακόσιες χιλιάδες βαρέλια την ημέρα.
Το ποιος είναι ο νέος πελάτης από την Ασία που αντικαθιστά τους βορειοευρωπαίους, είναι λίγο πολύ γνωστό. Είναι βέβαια η Ινδία, η οποία όχι μόνο αγοράζει όσο ρωσικό πετρέλαιο μπορεί να βρει, αλλά το αγοράζει και με μεγάλη έκπτωση σε σχέση με τις διεθνείς χρηματιστηριακές τιμές του. Ενώ το 2021 οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου ήταν σχεδόν αμελητέες, μέσα στους πρώτους μήνες του 2022 έγιναν εξαιρετικά υπολογίσιμες. Από ρεπορτάζ του Bloomberg μαθαίνουμε πως τον Μάιο του 2022 η Ινδία εισήγαγε περίπου 740.000 βαρέλια αργού πετρελαίου ημερησίως από την Ρωσία, ενώ τον Μάιο του 2021 η αντίστοιχη ποσότητα ήταν 34.000 βαρέλια την ημέρα. Σύμφωνα με τους New York Times, τον Απρίλιο οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου αποτέλεσαν το 17% των συνολικών ινδικών εξαγωγών και το ποσοστό μάλλον θα ανέβει παραπάνω, καθώς από τον διεθνή Τύπο μαθαίνουμε πως η Ινδική πλευρά προσπαθεί να εξασφαλίσει ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες ρωσικού αργού πετρελαίου, πιθανώς σε ακόμα καλύτερες τιμές.
Μιλώντας για τιμές, δεν είναι εύκολο να μάθουμε ποια είναι η τιμή που καταβάλλει η Ινδία για την αγορά του ρωσικού αργού πετρελαίου. Από τις πληροφορίες του διεθνούς Τύπου συμπεραίνουμε πως η έκπτωση σε σχέση με την τιμή του Brent ανέρχεται σε αρκετές δεκάδες δολάρια για κάθε βαρέλι. Χθεσινό ρεπορτάζ του BBC αναφέρει πως η έκπτωση είναι της τάξης των 30 δολαρίων/βαρέλι. Αντίστοιχο ρεπορτάζ του Bloomberg πριν έναν μήνα αναφερόταν σε ακόμα μεγαλύτερη έκπτωση, κοντά στα 40 δολάρια/βαρέλι. Αυτό βέβαια δεν έχει πολύ μεγάλη σημασία για εμάς, έχει όμως για την Ινδία, η οποία εξασφαλίζει πιο φθηνό πετρέλαιο προς όφελος του κρατικού προϋπολογισμού και των μεγάλων διυλιστηρίων της χώρας που εξάγουν σημαντικές ποσότητες βενζίνης, ντίζελ και άλλων προϊόντων, με πολύ μεγάλα κέρδη.
Για την Ρωσία, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Το γεγονός πως καταφέρνει να πουλήσει το πετρέλαιό της είναι προφανώς καλό, αφού τα έσοδα εξακολουθούν να έρχονται στον κρατικό προϋπολογισμό, δεδομένων και των υψηλών διεθνών τιμών. Όμως, αυτά τα έσοδα ίσως να μην είναι τόσο μεγάλα όσο υποθέτουμε εξ αιτίας των υψηλών εκπτώσεων προς τους νέους πελάτες. Στο ρεπορτάζ του Bloomberg με τα χρήσιμα στοιχεία για τα φορτία πετρελαίου που φεύγουν από τα ρωσικά λιμάνια βρήκαμε και έναν υπολογισμό των κρατικών εσόδων από τις εξαγωγές αργού πετρελαίου.
Τα έσοδα προέρχονται από εξαγωγικούς δασμούς που επιβάλλονται στα εξερχόμενα φορτία με βάση την τιμή που καταβάλλουν οι αγοραστές του πετρελαίου. Μαθαίνουμε λοιπόν πως οι δασμοί ανά βαρέλι ήταν περίπου 8,30 δολάρια τον Απρίλιο, 6,81 τον Μάιο και 6,11 την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου. Έτσι, παρά το γεγονός πως οι ποσότητες αργού πετρελαίου που εξήχθησαν τον Μάιο ήταν παραπλήσιες αυτών του Απριλίου, τα εβδομαδιαία έσοδα ήταν πάνω από 200 εκατομμύρια δολάρια, τον Μάιο έπεσαν κοντά στα 170 εκατομμύρια και την πρώτη εβδομάδα του Ιουνίου ήταν λίγο πάνω από 160 εκατομμύρια ενώ οι εξαγωγές ήταν αρκετά μεγαλύτερες από αυτές των προηγούμενων εβδομάδων.
Τα 160 εκατομμύρια δολάρια την εβδομάδα, μόνο από τις εξαγωγές αργού πετρελαίου δια θαλάσσης, δεν είναι καθόλου αμελητέο ποσό. Όμως η σταδιακή μείωση αυτών των εσόδων δείχνει τις δυσκολίες που αρχίζει να αντιμετωπίζει η Ρωσία, καθώς είναι απόλυτα βέβαιο πως τα έξοδα του πολέμου είναι πολύ σημαντικά και το τελικό ισοζύγιο ίσως αρχίζει να γίνεται πιο αρνητικό για τη χώρα. Ιδίως αν σκεφθούμε τη σημαντική πιθανότητα, όπως έχουμε δει πολλές φορές σε «αδελφές» στήλες του Liberal Markets, της σταδιακής μείωσης της παραγωγής πετρελαίου, ελλείψει ανταλλακτικών και τεχνογνωσίας που διαθέτει κυρίως η Δύση.
Εδώ βέβαια υπάρχει και ένα άλλο ενδεχόμενο, αυτό της σημαντικής μείωσης της κατανάλωσης πετρελαίου, βενζίνης, ντίζελ και άλλων παραγώγων του πετρελαίου μέσα στη Ρωσία λόγω της σημαντικής μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας. Ένα χθεσινό ρεπορτάζ του Bloomberg ήταν πολύ διαφωτιστικό. Σύμφωνα με αυτό, τον Μάιο που μας πέρασε οι πωλήσεις νέων αυτοκινήτων στην Ρωσία σημείωσαν πτώση 84% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Πουλήθηκαν λιγότερα από 25.000 νέα αυτοκίνητα, επίδοση που αποτελεί την χειρότερη από το 2006, και αντιστοιχεί σε λιγότερο από 10% των υψηλότερων επιδόσεων που είχαν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια. Αυτή την στιγμή λειτουργούν μόνο δύο εργοστάσια αυτοκινήτων από τα παραπάνω από είκοσι που υπάρχουν στην χώρα, ενώ οι εισαγωγές οχημάτων έχουν γίνει πολύ πιο δύσκολες.
Όπως ανέφερε ο Γκέοργκι Οστακπόβιτς, ειδικός του κλάδου της αυτοκινητοβιομηχανίας, τα ρωσικά εργοστάσια είναι φτιαγμένα πάνω σε ξένες «πλατφόρμες», χρειάζονται ανταλλακτικά από το εξωτερικό, με αποτέλεσμα, με τις τωρινές συνθήκες, η ρωσική αυτοκινητοβιομηχανία να κινδυνεύει να βρεθεί σε πρωτόγονη κατάσταση. Αυτά τα νέα μας δείχνουν ένα μόνο μέρος του πραγματικού κινδύνου που αντιμετωπίζει η χώρα αν η διεθνής (τουλάχιστον από τη Δύση) απομόνωσή της συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις εναντίον της.
Όσο και να τη στηρίξουν η Κίνα, η Ινδία και άλλες χώρες, το πλήγμα στην καθημερινή λειτουργία της οικονομίας της δεν θα είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί όσο η χώρα δεν θα έχει πρόσβαση στον δυτικής προέλευσης εξοπλισμό και την σχετική τεχνολογία. Το ρολόι μάλλον μετράει αντίστροφα.
