Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ο Αμερικανός οικονομολόγος Εντ Γιαρτνένι είχε βαπτίσει τους αυτόκλητους τιμωρούς της αγοράς ομολόγων «vigilantes». Με το ξέσπασμα της αναταραχής στη βρετανική αγορά τον προηγούμενο μήνα έγραψε σε ένα blogpost: «Επέστρεψαν!»
Η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων στη Βρετανία, τη Γερμανία και στις ΗΠΑ αποτυπώνει ξεκάθαρα ότι οι vigilantes της αγοράς ομολόγων πράγματι επέστρεψαν πιο τολμηροί και ότι οι κυβερνήσεις καλό θα ήταν να μην το αγνοούν.
Πήρε μόλις τρεις εβδομάδες στις αγορές να αναγκάσουν το Ηνωμένο Βασίλειο, την έκτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, να κάνει στροφή 180 μοιρών και οδήγησαν την Τρας σε παραίτηση. Το σχέδιο της νέας κυβέρνησης να μειώσει τους φόρους όταν υπήρχαν ήδη μεγάλες τρύπες στον προϋπολογισμό εκτόξευσε το κόστος δανεισμού, αναγκάζοντας την Τράπεζα της Αγγλίας να παρέμβει και τον πρώην υπουργό Οικονομικών Κουάσι Κουαρτένγκ να καρατομηθεί.
Ακόμη και μετά τη μεταστροφή, η ζημιά στα βρετανικά κρατικά ομόλογα δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως. Σύμφωνα με τον επικεφαλής οικονομολόγο της ΑΧΑ, οι καιροί δεν είναι κατάλληλοι για πειραματισμούς με τη δημοσιονομική πολιτική. Η εκτόξευση των αποδόσεων στα βρετανικά ομόλογα ήταν εντονότερη σε σύγκριση με τα αντίστοιχα γερμανικά ή αυτά των ΗΠΑ, ωστόσο, βετεράνοι οικονομολόγοι επισημαίνουν ότι δεν είναι μόνο το Λονδίνο στο στόχαστρο, καθώς ενώ τα επιτόκια ανεβαίνουν παγκοσμίως οι κεντρικές τράπεζες δεν εκτελούν πλέον προγράμματα αγορών ομολόγων που για μεγάλο διάστημα κρατούσαν το κόστος δανεισμού των κυβερνήσεων χαμηλό.
Η Morgan Stanley εκτιμά ότι οι ισολογισμοί των τεσσάρων μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών του κόσμου, της Fed, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της Τράπεζας της Ιαπωνίας και της Τράπεζας της Αγγλίας, θα συρρικνωθούν κατά $4 τρισ. μέχρι το τέλος του 2023. Πρόκειται για τετραπλάσιο ρυθμό από αυτόν με τον οποίο απέσυραν χρήμα από το σύστημα το 2018-19.
Ο οικονομολόγος Γιαρντένι εκτιμά ότι η άνοδος των επιτοκίων στα στεγαστικά δάνεια στις ΗΠΑ στο υψηλότερο επίπεδο από το 2008 είναι ένα δυνητικό πρόβλημα όπως και ότι η Ιταλία με το βαρύ φορτίο χρέους μπορεί να γίνει στόχος των «αυτόκλητων τιμωρών» αν η Ευρώπη βρεθεί αντιμέτωπη με μεγάλη ενεργειακή κρίση αυτό τον χειμώνα.
«Οι κεντρικές τράπεζες είχαν τους vigilantes των ομολόγων υπό έλεγχο με την ποσοτική χαλάρωση», σχολιάζει ο Γιαρντένι, αναφερόμενος στην περίοδο χαμηλών επιτοκίων μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση. «Σήμερα όχι πια. Οι vigilantes είναι πάνω στη σέλα και ιππεύουν».
Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι διχασμένες ανάμεσα στην ανάγκη να προστατεύσουν τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις από το ενεργειακό σοκ και την πίεση να καταπολεμήσουν τον υψηλό πληθωρισμό και να διατηρήσουν τα δημοσιονομικά τους βιώσιμα.
Η Ιταλία εδώ και καιρό αποτελεί πηγή ανησυχίας λόγω του τεράστιου χρέους της, γύρω στο 150% του ΑΕΠ, και του χαμηλού ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας της. Η επικράτηση της ακροδεξιάς κυβέρνησης στις εκλογές του Σεπτεμβρίου πυροδότησε ανησυχίες καθώς η προεκλογική της καμπάνια υποσχέθηκε υψηλότερες συντάξεις και επιδόματα χωρίς να διευκρινίζει πως θα τα χρηματοδοτήσει.
Η Ουγγαρία επίσης υπενθύμισε ότι οι αναδυόμενες οικονομίες βρίσκονται στο έλεος των αγορών. Η κεντρική της τράπεζα αναγκάστηκε να ανεβάσει μερικά από τα επιτόκια της στο 25% μετά την αποτυχημένη προσπάθεια να σταματήσει τον κύκλο επιτοκιακών αυξήσεων που βύθισε το φιορίνι στη συναλλαγματική αγορά.
Η κρίση που προκάλεσε ο δημοσιονομικός πειραματισμός της βρετανικής κυβέρνησης προκάλεσε ένα βαθμό ταραχής παγκοσμίως. Η πειθαρχία που τελικά επέβαλε η αγορά ομολόγων ήταν προειδοποιητική βολή. Αν συμβαίνει στη Βρετανία, τότε μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε οικονομία του κόσμου. Ακόμη και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν μίλησε στη γλώσσα των vigilantes, λέγοντας ότι δεν είναι ο μόνος που πίστευε ότι το σχέδιο της βρετανικής κυβέρνησης ήταν λάθος.
