Τα πιο σημαντικά πράγματα, αυτά που μοιραζόμαστε, η γλώσσα της τέχνης μπορεί και τα μεταδίδει άμεσα, χωρίς διαμεσολαβητές. Αυτό φάνηκε περίφημα την περασμένη Πέμπτη στο πνευματικό κέντρο του Δήμου Αλίμου. Εκεί, ανάμεσα στις εργασίες ενός σημαντικού ευρωπαϊκού συνεδρίου με θέμα το μεταναστευτικό, οι κορυφαίοι εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης από όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης – δήμαρχοι και περιφερειάρχες – ξεναγήθηκαν στην έκθεση που φιλοξενείται αυτές τις μέρες στον Άλιμο. Πρόκειται για ένα συμπυκνωμένο αφήγημα της σύγχρονης ελληνικής τέχνης από τις αρχές του περασμένου αιώνα έως τις μέρες μας. Έργα που φέρουν την υπογραφή καταξιωμένων Ελλήνων δασκάλων και, στην πλειονότητά τους, ανήκουν στη Δημοτική Πινακοθήκη Αλίμου.
Ανάμεσα στους «Μαΐστορες», όπως τιτλοφορείται το γεγονός, κεντρική θέση κατέχει ο Κωνσταντίνος Παρθένης. Ο «πατέρας» του μοντερνισμού και δάσκαλος των νεωτερικών κινημάτων της εποχής του στον τόπο μας «τράβηξε» το ενδιαφέρον των υψηλών προσκεκλημένων για μια μικρή σε διάσταση σπουδή με ισχυρό συμβολισμό. Πρόκειται για τη «σημαία» που φιλοτέχνησε ο Παρθένης, με την ευκαιρία της ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα.
Ο οργανισμός αυτός θεωρείται πρόδρομος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σχεδιάστηκε για να ενσωματώσει τις βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα στη Δυτική Ευρώπη. Τι σήμαινε αυτό; Πρακτικά, σχεδιάστηκε προκειμένου να αποτρέψει ένα μελλοντικό αιματοκύλισμα στον ευρωπαϊκό κόσμο. Προτάθηκε από τον εμβληματικό Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Robert Schuman (πάτρωνα της Ευρώπης) και επικυρώθηκε το 1952. Τα αρχικά μέλη της ΕΚΑΧ ήταν η Γαλλία, η τότε Δυτική Γερμανία, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο, που αντιπροσωπεύονταν από έξι αστέρια εγγεγραμμένα σε κύκλο με τρόπο πολύ παρόμοιο με τη σημερινή σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πώς ένας ζωγράφος κινήθηκε από μία τεχνοκρατική κίνηση που η σημασία της ακόμη δεν είχε αποκτήσει διάσταση, όχι στην κεντρική Ευρώπη, αλλά σε μια Ελλάδα που έκλεινε τις πληγές της από το τραύμα του εμφυλίου; Έχει υποστηριχθεί – και ορθά – ότι ο Παρθένης υπήρξε η επιτομή του φιλελευθερισμού στον καλλιτεχνικό κόσμο του περασμένου αιώνα. Είναι ο ζωγράφος που συνδέθηκε με τον ανθό του αστικού κόσμου, με όλες τις επιφανείς πολιτικές και οικονομικές προσωπικότητες που είχαν όραμα για τον τόπο.
Στο πλευρό του ζωγράφου βρέθηκε σύσσωμη η κοινότητα των Φιλελευθέρων. Το 1920, σε ηλικία 42 χρόνων, ο Παρθένης πραγματοποίησε μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Ζάππειο για την οποία τιμήθηκε από την κυβέρνηση του Βενιζέλου με το Αριστείο των Τεχνών. Δύο χρόνια μετά, αψηφώντας το κλίμα τρομοκρατίας, ο Παρθένης τόλμησε να επισκεφθεί τον φυλακισμένο Αλέξανδρο Παπαναστασίου, όπου, σύμφωνα με τον ανώνυμο χρονικογράφο «εσχεδίασε με κάρβουνο εις τον τοίχον της φυλακής ένα σχεδίασμα που παρίστανε τη μορφήν της Δημοκρατίας μέσα εις εν Δ. Αυτό το σχεδίασμα εχρησίμευσεν από τότε ως σήμα της Δημοκρατικής Ενώσεως.
Ο κ. Εισαγγελεύς, μόλις επληροφορήθη ότι εσχεδιάσθη το σήμα αυτό εις τον τοίχον διέταξε να το σβήσουν διά να μην προκαλή και αυτό εκδηλώσεις υπέρ της Δημοκρατίας! Και εσβύσθη, αλλ'' έπειτα εχαράχθη εις χιλιάδας των βιβλιαρίων των μελών του Δημοκρατικού Συλλόγου». Ο Παρθένης ζωγραφίζει επίσης εκείνα τα χρόνια το πορτρέτο του Παπαναστασίου, που δημοσιεύεται πρωτοσέλιδο στην εφημερίδα «Δημοκρατία», στις 12 Μαρτίου 1924, την ημέρα που ο πολιτικός των Φιλελευθέρων σχημάτισε κυβέρνηση. Το πορτρέτο δημοσιεύθηκε με χειρόγραφη τη γνωστή πρότασή του από το Δημοκρατικό Μανιφέστο της 12ης Φεβρουαρίου 1922: «Η Ελλάς δεν είνε βασιλικόν τιμάριο. Είνε δημιούργημα του πνεύματος...».
Και ενώ ο Παρθένης υποστηρίζεται από τα πιο δυναμικά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, ο τόπος του επεφύλαξε πολλά και αντιφατικά: αμφιλεγόμενη, συχνά εξοντωτική κριτική και υπονομεύσεις που τον βύθισαν στη σιωπή και την απομόνωση, με ένα τέλος ανάξιο. Το παρασκήνιο των μέτριων και των συντηρητικών καλλιτεχνών, μέσα στη γενικότερη πολιτική αστάθεια, τον πόλεμο και την Κατοχή, έδρασε εναντίον του τόσο στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου διετέλεσε καθηγητής, όσο και στην Ακαδημία Αθηνών. Προτάθηκε για μέλος της τέσσερις φορές, αλλά πάντα υπήρξε κάποιος άλλος ευνοημένος.
Ο Παρθένης, βυθισμένος στη σιωπή, αποτραβήχτηκε στο τέλος της ζωής του στο εμβληματικό σπίτι - εργαστήριό του κάτω από την Ακρόπολη που δεν σώζεται ούτε αυτό. Ο ίδιος όμως δεν έπαψε να ζωγραφίζει τις ιδέες του. Δε μιλούσε, αλλά δεν έπαψε να δείχνει το φρόνημά του στο έργο του. Τέτοια είναι η σημαία που φιλοτέχνησε (μετά το 1952) και σήμερα δείχνεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Αλίμου. Η ελληνικότητα του Παρθένη, όπως εκφράστηκε μέσα από αυτό το έργο, είναι μπολιασμένη με τους ανοιχτούς προς την Ευρώπη ορίζοντές της.
Τη μικρή σημαία απαθανάτισαν στο κινητό τους ή επέλεξαν να φωτογραφηθούν μπροστά της οι ευρωπαίοι δημοτικοί άρχοντες αναγνωρίζοντάς την ως κοινό καταγωγικό σύμβολο. Μια φωτεινή στιγμή στη γόνιμη πορεία του καλλιτέχνη που φανερώνει τούτο: ο ευρωπαϊσμός δεν υπήρξε ποτέ, σε καμία ιστορική περίοδο, ένα δεδομένο. Δεν υπήρξε ποτέ μία ιθαγένεια, μία υπηκοότητα. Μένει πάντοτε ένα σημείο προς το οποίο μπορούμε να κατατείνουμε, ένα σημείο αναφοράς της κοινής μας παράδοσης. Δεν έχει συγκεκριμένη μορφή, είναι η μόρφωση κόσμου. Δεν είναι ιδεολογία, είναι συνείδηση. Η σημαία του Παρθένη υψώνεται στον Άλιμο, όχι μόνο ως σπάνιο σύμβολο από έναν αληθινά πρωτοπόρο ευρωπαίο δημιουργό, αλλά κι ως ιστορικό κάλεσμα της κοινοτικής μας σχέσεως.
Η έκθεση «Μαΐστορες» στο Πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αλίμου (Λεωφόρος Ιωνίας 96, Άλιμος) είναι ελεύθερη για το κοινό. Διάρκεια έως 20 Ιουλίου.
