Επιδεινώνεται ολοένα και περισσότερο η κρίση ακρίβειας που μαστίζει την Τουρκία. Παρά τις συνεχείς διαβεβαιώσεις του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης Ερντογάν, ότι το τέρας του πληθωρισμού θα εξολοθρευτεί, οι τιμές πήραν φωτιά για έναν ακόμη μήνα, διογκώνοντας περαιτέρω τη μεγάλη κρίση του κόστους ζωής που βιώνουν οι Τούρκοι πολίτες τα τελευταία χρόνια.
Τα επίσημα στοιχεία έδειξαν ότι ο ετήσιος πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 75,45% τον Μάιο, ενώ ο μηνιαίος πληθωρισμός διαμορφώθηκε στο 3,37%. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό το τι ακριβώς συμβαίνει στην Τουρκία, αρκεί να πούμε ότι οι τιμές αυξάνονται κάθε μήνα περισσότερο απ’ ότι αυξάνονται σε ένα χρόνο οι τιμές στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή στη γειτονική μας χώρα είναι ενδεχομένως η στέγαση, καθώς το κόστος της αυξήθηκε κατά 93,2% τον τελευταίο χρόνο. Στα μεγάλα αστικά κέντρα η κατάσταση είναι δραματική και κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, όπου τα ενοίκια σε πολλές περιπτώσεις συγκρίνονται με το… Μανχάταν.
Η Κωνσταντινούπολη είναι η πόλη των μεγάλων υπερβολών και αντιθέσεων. Όσοι διαθέτουν δολάρια και ευρώ μπορούν να ζήσουν πιο άνετα, όχι όμως φθηνά, ενώ για τους Τούρκους υπάρχουν δύο τάξεις: αυτοί που μπορούν να ζήσουν άνετα και αυτοί που δυσκολεύονται πολύ να περάσουν τον μήνα.
Είναι τόσο μεγάλο το πρόβλημα, που τον περασμένο Δεκέμβριο, η τότε διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας (CBRT), Χαφιζέ Γκαγιέ Ερκάν, είχε δηλώσει ότι αναγκάστηκε να εγκατασταθεί στους γονείς της γιατί δεν έβρισκε κατοικία σε φυσιολογική τιμή στην τουρκική μεγαλούπολη, την οποία παρομοίασε με το κοσμοπολίτικο κέντρο της Νέας Υόρκης. Λέγεται, μάλιστα, ότι ακριβώς αυτή η σύγκριση της Κωνσταντινούπολης με το Μανχάταν ήταν ο λόγος που ο Ερντογάν «καρατόμησε» την Ερκάν.
Ο κατώτατος μισθός αυτή τη στιγμή στην Τουρκία διαμορφώνεται στις 17.002 λίρες, που αντιστοιχούν σε 485 ευρώ. Ωστόσο, ακαδημαϊκές μελέτες αναφέρουν ότι για να ζει μία οικογένεια με δύο παιδιά με κάποια αξιοπρέπεια στην Κωνσταντινούπολη, θα πρέπει οι μηνιαίες αποδοχές να είναι πολλαπλάσιες του κατώτατου μισθού, μεταξύ 60.000 και 150.000 λιρών. Όσοι πληρώνονται με λιγότερες από 50.000 λίρες θεωρείται ότι ζουν στο όριο της φτώχειας.
Ένας άλλος τομέας που συντηρεί τον πληθωρισμό-μαμούθ είναι της εστίασης και των ξενοδοχείων, ο οποίος επηρεάζεται άμεσα και από τον τουρισμό. Το κόστος σε ξενοδοχεία, καφετέριες και εστιατόρια αυξήθηκε κατά 92,9% τον τελευταίο χρόνο, ενώ ακόμη μεγαλύτερες ανατιμήσεις καταγράφηκαν στην εκπαίδευση (104,8%). Το κόστος των βασικών ειδών για να πάει ένα παιδί στο σχολείο έχει αυξηθεί από 500 τουρκικές λίρες το 2023 σε 1.000 λίρες φέτος.
Ο υπουργός Οικονομικών, Μεχμέτ Σιμσέκ, έχει χαρακτηρίσει ως βασική προϋπόθεση για την ευημερία των πολιτών και την ανάπτυξη της οικονομίας, την ανάγκη μείωσης του πληθωρισμού σε μονοψήφιο επίπεδο, όμως ο στόχος αυτός μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός.
Όπως σημειώνει η Capital Economics, ο πληθωρισμός έχει φτάσει στο αποκορύφωμά του, ωστόσο η ταχύτητα με την οποία θα εξασθενήσει το φαινόμενο στο β’ εξάμηνο του 2024 δεν είναι βέβαιη. Ο οίκος προέβλεπε ότι ο πληθωρισμός θα διαμορφωνόταν στο τέλος του έτους στο 41%, ενώ η CBRT έκανε λόγο για υποχώρηση στο 38%.
Για να επιβεβαιωθούν οι εν λόγω εκτιμήσεις θα πρέπει κάθε μήνα στο εξής ο πληθωρισμός να υποχωρεί κατά 2%. Επομένως, το να πέσει κάτω από το 10% είναι άπιαστο όνειρο. Το πιθανότερο σενάριο είναι η CBRT να διατηρήσει αμετάβλητα τα επιτόκια τουλάχιστον έως τις αρχές του 2025 ή μέχρι να διασφαλίσει ότι ο πληθωρισμός βρίσκεται σε σταθερά πτωτική τροχιά.
Την ίδια ώρα, η προσφορά χρήματος στην Τουρκία, όπως αυτή αντανακλάται στον δείκτη M3, αυξάνεται σε επίπεδο έτους κατά 57% και σύμφωνα με τον Αμερικανό οικονομολόγο Στιβ Χάνκε, είναι ρυθμός 5 φορές υψηλότερος από τον ρυθμό που απαιτείται για να επιτευχθεί ο στόχος του 5% που έχει θέσει η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας για τον πληθωρισμό.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή ξεπέρασε το επίπεδο του 30% για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2021 και από τότε παραμένει υπερβολικά υψηλός. Βάσει των επίσημων στοιχείων, ο πληθωρισμός κορυφώθηκε τον Οκτώβριο του 2022 στο 85,5%. Υποχώρησε τον Ιούνιο του 2023 στο 38,2% αλλά στη συνέχεια πήρε και πάλι την ανιούσα για να διαμορφωθεί τον Μάιο του 2024 στο 75,45%. Η τελευταία φορά που ο πληθωρισμός πλησίασε στον στόχο του 5% ήταν πριν 8 χρόνια, τον Μάιο του 2016, όταν διαμορφώθηκε στο 6,58%.
Υπενθυμίζεται ότι η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας έχει προχωρήσει σε μπαράζ αυξήσεων των επιτοκίων από το 8% στο 50%, σηματοδοτώντας τη μεγάλη στροφή του Ερντογάν από την ανορθόδοξη νομισματική πολιτική του παρελθόντος. Παρ’ όλα αυτά, ο πληθωρισμός συνεχίζει να καλπάζει και το μόνο σίγουρο είναι ότι θα χρειαστούν πάρα πολλά χρόνια ανάπτυξης αλλά και εξισορρόπησης της οικονομίας, για να ξεπεράσουν οι Τούρκοι πολίτες την κρίση της ακρίβειας.
