Κορυφαίο θέμα συζήτησης και δημοσιευμάτων στα διεθνή οικονομικά μέσα αποτελεί ο κύκλος μείωσης των επιτοκίων που έχουν ανοίξει Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ. Πόσο χαμηλά θα φτάσουν τα επιτόκια και από τι θα εξαρτηθεί η ταχύτητα με την οποία θα σημειωθούν οι μειώσεις σε Ευρώπη και ΗΠΑ; Μετά την επιθετική κίνηση της Fed να μειώσει τα επιτόκια κατά 50 μονάδες βάσης και με την ΕΚΤ να έχει ήδη μειώσει δύο φορές το κόστος του χρήματος, το ενδιαφέρον στρέφεται στο πού ορίζουν οι δύο κεντρικές τράπεζες το «ουδέτερο» επιτόκιο, το ιδανικό δηλαδή επιτόκιο για συνθήκες βέλτιστης ανάπτυξης και απασχόλησης.
Η βασική εκτίμηση αναφέρει ότι το πραγματικό επιτόκιο ισορροπίας (ήτοι το ουδέτερο επιτόκιο μείον τον πληθωρισμό) διαμορφώνεται στις ανεπτυγμένες αγορές μεταξύ 0,25%-1,25%. Πρόκειται για επιτόκιο αρκετά υψηλότερο από τα μηδενικά ή και αρνητικά επιτόκια με τα οποία λειτουργούσαν οικονομία και αγορές την περασμένη δεκαετία. Αν, μάλιστα, η Τεχνητή Νοημοσύνη οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας, τότε οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα επιτόκια ισορροπίας θα είναι ακόμη υψηλότερα.
Στην Ευρώπη, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η Γερμανία. Ο κίνδυνος ύφεσης για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά είναι υπαρκτός, με αποτέλεσμα ορισμένοι αναλυτές να υποστηρίζουν ότι η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να μειώσει εκ νέου τα επιτόκια τον Οκτώβριο, ενώ το αρχικό βασικό σενάριο τοποθετούσε την επόμενη μείωση τον Δεκέμβριο. Για το σύνολο της οικονομίας της Ευρωζώνης, οι εκτιμήσεις αποκλείουν το σενάριο της ύφεσης, αλλά με τη Γερμανία σε τόσο κακή κατάσταση, όλα είναι πιθανά.
Τα πρόσφατα στοιχεία για τη γερμανική οικονομία είναι απογοητευτικά. Όπως έγινε χθες γνωστό, ο μεταποιητικός PMI εμφανίστηκε χειρότερος των προσδοκιών τον Σεπτέμβριο, υποχωρώντας σε χαμηλό έτους στο 40,3. Η συγκεκριμένη μέτρηση υποδηλώνει πως η γερμανική βιομηχανία βρίσκεται σε επικίνδυνη ύφεση, παρά το γεγονός ότι ο PMI των υπηρεσιών δείχνει ανάπτυξη, εξισορροπώντας κάπως τον σύνθετο PMI (βιομηχανία + υπηρεσίες), ο οποίος ωστόσο υποχώρησε και αυτός στο 47,2, έναντι 48,4 τον Αύγουστο.
Η Κριστίν Λαγκάρντ έχει ξεκαθαρίσει ότι από τη στιγμή που η ύφεση δεν αποτελεί το βασικό σενάριο για την Ευρωζώνη, η μείωση των επιτοκίων προς το «ουδέτερο» ή «ιδανικό» επιτόκιο θα γίνει σταδιακά. Σήμερα, το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων διαμορφώνεται στο 3,50% (από 4% που ήταν έως τον Ιούνιο) και αναμένεται να υποχωρήσει τουλάχιστον έως το 2,50%. Πρόκειται, συνεπώς, να σημειωθούν τουλάχιστον 4 μειώσεις των 25 μονάδων βάσης (ή κατά 0,25%). Αν τα πράγματα κυλήσουν ομαλά, τότε ο κύκλος χαλάρωσης της ΕΚΤ θα ολοκληρωθεί στο γ’ τρίμηνο του 2025. Όμως αν η Γερμανία εμφανίσει σημάδια σημαντικής επιδείνωσης των συνθηκών, πόσω μάλλον αν ακολουθήσουν και άλλες χώρες, η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να τρέξει με διαδοχικές μειώσεις. Σε αυτό το σενάριο το επιτόκιο αποδοχής καταθέσεων θα μειωθεί στο 3,00% τον Δεκέμβριο και μπορεί να φτάσει πιο κοντά στο 2% τον ερχόμενο Ιούνιο.
Όσο για τον πληθωρισμό, είναι αλήθεια ότι η επιμονή του πληθωρισμού στις υπηρεσίες είναι ο λόγος που κάνει τη Λαγκάρντ να προτιμά μία πιο επιφυλακτική προσέγγιση με σταδιακές μειώσεις επιτοκίων. Από τον περασμένο Νοέμβριο, ο πληθωρισμός των υπηρεσιών είναι κολλημένος στο 4% και μόνο αν αρχίσει να εξασθενεί θα νιώσει πιο άνετα η ΕΚΤ.
Στις ΗΠΑ, στο επίκεντρο βρίσκεται ο φόβος της ύφεσης, αν και ο πραγματικός λόγος για τον οποίο η Fed προχώρησε σε επιθετική μείωση κατά 0,50% είναι η ανεργία. Οι εκτιμήσεις τοποθετούν το ουδέτερο επιτόκιο στο 2,9%, με αποτέλεσμα να αναμένεται ότι η Fed θα κλείσει τον κύκλο των μειώσεων στο 3,00%-3,50% (από 4,75%-5,00% σήμερα). Οι μεγαλύτεροι επενδυτικοί οίκοι συμφωνούν ότι το πιθανότερο σενάριο είναι αυτό της «ομαλής προσγείωσης» της αμερικανικής οικονομίας, με την Goldman Sachs να τοποθετείται την πιθανότητα ύφεσης στο 20%.
Σύμφωνα με τις νέες προβλέψεις της Fed, το ΑΕΠ των ΗΠΑ θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με ρυθμό πέριξ του 2%, όμως η ανεργία να ανέλθει στο 4,4% στο τέλος του έτους. Θα επιστρέψει, δηλαδή, στο επίπεδο που βρισκόταν το φθινόπωρο του 2021, εν τω μέσω της πανδημίας. Η Capital Economics σημειώνει ότι η αγορά εργασίας εξασθενεί αλλά δεν καταρρέει, ενώ δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι επηρεάζεται αρνητικά η καταναλωτική δαπάνη.
Όσο για την πιθανότητα ύφεσης, όπως αυτή διαμορφώνεται με βάση την αντιστροφή της καμπύλης των αποδόσεων στα αμερικανικά κρατικά ομόλογα, ο ίδιος οίκος επισημαίνει ότι σήμερα η Fed μειώνει τα επιτόκια γιατί ο πληθωρισμός τίθεται υπό έλεγχο και όχι γιατί πιστεύει ότι επίκειται ύφεση. Η σημερινή κατάσταση, τονίζει η CE, μοιάζει με την αντιστροφή και εξομάλυνση της καμπύλης στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και του ’90 και όχι με τις περιπτώσεις που ακολούθησε ύφεση.
