Μία σημαντική αλλαγή θα γίνει στις 28 Μαΐου στα χρηματιστήρια των ΗΠΑ, του Καναδά και του Μεξικού. Οι συναλλαγές σε ένα μεγάλο πλήθος χρηματοοικονομικών προϊόντων θα εκκαθαρίζονται πλέον μέσα σε μία εργάσιμη ημέρα, από δύο που ισχύει αυτή την στιγμή. Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως όποιος αγοράζει κάτι θα πρέπει να εξοφλεί το τίμημα της αγοράς το αργότερο το πρωί της επόμενης μέρας, και όποιος πουλά θα μπορεί να εισπράττει το τίμημα μόνο μία ημέρα μετά την πώληση.
Σύμφωνα με την ενημέρωση που κάνει η μεγάλη χρηματιστηριακή εταιρεία Charles Schwab (SCHW NYSE) στους πελάτες της, η αλλαγή στις προθεσμίες εκκαθάρισης αφορά σε μετοχές, ομόλογα, διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια (ETFs), ορισμένα κλασσικά αμοιβαία κεφάλαια, ομόλογα που εκδίδουν οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και ορισμένα άλλα προϊόντα που δεν είναι πολύ συνηθισμένα εκτός ΗΠΑ.
Όσον αφορά στα κρατικά ομόλογα, αυτά ήδη διαπραγματεύονται με καθεστώς εκκαθάρισης Τ+1, σύμφωνα με την έκφραση που χρησιμοποιούν οι περισσότεροι παράγοντες της αγοράς. Η αλλαγή από το σημερινό καθεστώς εκκαθάρισης Τ+2 στο Τ+1 δεν είναι βέβαια η πρώτη στην ιστορία των χρηματιστηρίων. Η αμέσως προηγούμενη αλλαγή είχε γίνει το 2017, όταν περάσαμε από το καθεστώς Τ+3 στο Τ+2.
Κοιτώντας πιο πίσω στον χρόνο, με τη βοήθεια παλαιότερου άρθρου του Bloomberg, μπορούμε να δούμε πως στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν η εκκαθάριση των πράξεων γινόταν μόνο με ανταλλαγή τόνων χαρτιού, η εκκαθάριση κρατούσε πολλές φορές και πάνω από πέντε ημέρες. Όμως η σημαντική αύξηση του όγκου συναλλαγών από το 1970 και μετά και η μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογίας έκαναν δυνατή τη σμίκρυνση του χρόνου που μεσολαβεί από τη συναλλαγή μέχρι την εκκαθάρισή της, η οποία στην πράξη επισημοποιεί αυτή τη συναλλαγή. Αν δεν γίνει η εκκαθάριση, κανείς συναλλασσόμενος δεν μπορεί να αισθάνεται 100% βέβαιος πως έχει αγοράσει ή έχει πουλήσει κάτι.
Η μετάβαση προς το Τ+1 αποφασίστηκε από τις αμερικανικές εποπτικές αρχές μετά τα γεγονότα των αρχών του 2021, όταν ομάδες ερασιτεχνών επενδυτών οργανώθηκαν μέσω ορισμένων κοινωνικών δικτύων και έκαναν «εφόδους» σε διάφορες μετοχές που θεωρούσαν πως ήταν φθηνές ή πως είχαν πέσει «θύματα» των short sellers οι οποίοι πίεζαν συστηματικά τις τιμές των μετοχών.
Η μεγάλη αύξηση του όγκου συναλλαγών μέσα από δημοφιλείς ηλεκτρονικές πλατφόρμες διενέργειας χρηματιστηριακών συναλλαγών δημιούργησε μεγάλα προβλήματα σε αρκετές από αυτές, καθώς έπρεπε να φροντίσουν να εγγυηθούν οι ίδιες το αντίτιμο των αγορών των ιδιωτών πελατών τους μέχρι αυτοί να κάνουν τις σχετικές τραπεζικές καταθέσεις δύο ημέρες μετά. Αυτό είχε δημιούργησε σημαντική αναταραχή καθώς πολλές από αυτές τις πλατφόρμες, όπως η Robinhood (HOOD NASDAQ), δυσκολεύθηκαν να εξασφαλίσουν την απαραίτητη χρηματοδότηση και επέβαλαν σημαντικούς περιορισμούς στην συναλλακτική δραστηριότητα των πελατών τους.
Το επεισόδιο αυτό, το οποίο προκάλεσε τη δυσαρέσκεια πολλών επενδυτών, δεν ήταν βέβαια ο μόνος λόγος για τον οποίον αποφασίστηκε αυτή η αλλαγή. Η αμερικανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς (SEC), πιστεύει πως η μικρότερη διάρκεια του χρόνου εκκαθάρισης μειώνει και τις πιθανότητες αθέτησης των υποχρεώσεων εκ μέρους των αγοραστών ή των πωλητών. Κατά την άποψή της αυτό θα συμβάλλει στην ελάφρυνση των υποχρεώσεων των χρηματιστηριακών εταιρειών όσον αφορά στην καταβολή εγγυήσεων προς τα συστήματα εκκαθάρισης.
Από την άλλη όμως, υπάρχουν και φωνές που συνιστούν προσοχή όπως ο Mark Uyeda, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της SEC. Ο Uyeda φοβάται πως λόγω του μικρότερου χρόνου που θα έχουν στη διάθεσή τους οι συναλλασσόμενοι μέχρι την εκκαθάριση των συναλλαγών, θα είναι πιο δύσκολος ο εντοπισμός και η διόρθωση τυχόν λαθών, ενώ επισημαίνει πως θα είναι και πιο δύσκολη η αντιμετώπιση περιπτώσεων απάτης ή ξεπλύματος χρήματος (ο Uyeda είχε εκφράσει τους προβληματισμούς τους πριν περίπου έναν χρόνο). Οι προβληματισμοί του Uyeda εξηγούν και το γεγονός πως παρά το ότι τεχνικά θα μπορούσε να υποστηριχθεί και η αυτόματη εκκαθάριση των συναλλαγών (δηλαδή το λεγόμενο Τ+0), αυτό δεν βρίσκεται ακόμα μέσα στα σχέδια των εποπτικών αρχών αλλά και των μεγάλων αμερικανικών χρηματιστηρίων.
Πρακτικά τώρα, αυτή η σημαντική αλλαγή απαιτεί μία πολύ σοβαρή προετοιμασία όλων των εμπλεκόμενων μερών, δηλαδή των επενδυτικών τραπεζών και των χρηματιστηριακών εταιρειών, των μεγάλων θεσμικών επενδυτών και των συστημάτων που διεκπεραιώνουν το έργο της εκκαθάρισης (στην περίπτωση των ΗΠΑ για τις μετοχές είναι κυρίως το Depository Trust & Clearing Corporation). Προφανώς έχει γίνει ήδη πολύ σημαντικό έργο στον τομέα της προσαρμογής των ηλεκτρονικών συστημάτων και πολλές δοκιμές για να επιτευχθεί ο συντονισμός όλων των μερών. Για τους ιδιώτες επενδυτές όμως στις ΗΠΑ το Μεξικό και τον Καναδά, δεν πρόκειται να αλλάξουν πολύ τα πράγματα, πέρα από το ότι θα πρέπει απλώς να συνηθίσουν αυτή την αλλαγή.
Για όλους τους υπόλοιπους όμως, και φυσικά για εμάς στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η αλλαγή αυτή δεν θα είναι πολύ εύκολη, πολύ απλά γιατί εμείς θα παραμείνουμε στο καθεστώς εκκαθάρισης Τ+2, σε αντίθεση με ό,τι είχε γίνει το 2017 κατά τη μετάβαση από το Τ+3 στο Τ+2.
Η κατάσταση που θα αντιμετωπίζουν οι Έλληνες και οι Ευρωπαίοι επενδυτές θα είναι κάπως περίπλοκη όταν θα θέλουν να προβούν σε συναλλαγές στα αμερικανικά χρηματιστήρια. Ειδικά όταν οι συναλλαγές θα περιλαμβάνουν και τη μετατροπή Ευρώ σε δολάρια ΗΠΑ.
Ενώ τώρα κάθε συναλλασσόμενος έχει δύο ημέρες καιρό για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα δολάρια, από το τέλος Μαΐου και έπειτα θα έχει μόνο μία ημέρα. Αυτό μπορεί να ακούγεται απλό για όποιον δεν γνωρίζει τον τρόπο που γίνεται η εκκαθάριση πράξεων για τους θεσμικούς επενδυτές και τον συντονισμό που πρέπει να υπάρχει ανάμεσα στους χρηματιστές, τους επενδυτές και τους θεματοφύλακες. Δεν είναι όμως πάντα απλό, ειδικά όταν ο χρόνος είναι περιορισμένος.
Σε παλαιότερο άρθρο του Bloomberg ενόψει της προετοιμασίας για τη μετάβαση στο καθεστώς Τ+1, ο αρθρογράφος επισήμανε τον κίνδυνο ακύρωσης συναλλαγών εξαιτίας του περιορισμένου χρόνου για την εκκαθάριση. Τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα για τους Ασιάτες επενδυτές, αφού η διαφορά ώρας που έχουν με τις ΗΠΑ περιορίζει ακόμα περισσότερο τον διαθέσιμο χρόνο. Σχετικά με τους Έλληνες επενδυτές που μερικές φορές αγοράζουν μετοχές στις ΗΠΑ ή τον Καναδά την ίδια μέρα που πουλάνε μετοχές στην Ελλάδα, είναι σαφές πως αυτό δεν θα μπορεί να γίνει πλέον με αυτόν τον τρόπο. Αναγκαστικά θα πρέπει να έχουν πουλήσει τις ελληνικές μετοχές από την προηγούμενη ημέρα, κάτι που ενέχει μεγαλύτερο κίνδυνο, καθώς ουδείς γνωρίζει τι ξημερώνει την επόμενη χρηματιστηριακή συνεδρίαση.
Είναι σαφές πως η αμερικανική μετάβαση στο Τ+1 θα προβληματίσει πολύ περισσότερο τους εκτός ΗΠΑ επενδυτές παρά τους ίδιους τους Αμερικανούς για όσο διάστημα θα υπάρχει αυτή η διαφορά. Το πότε θα γίνει αυτό δεν είναι εύκολο να το πούμε.
Τον περσινό Ιούνιο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είχε κάνει μία εσωτερική μελέτη για το ζήτημα της εκκαθάρισης των συναλλαγών. Στα συμπεράσματά της αναφερόταν πως η μετάβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Τ+1 εκκαθάριση θα πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν από τη στιγμή που θα φανεί πως η αμερικανική κίνηση είναι επιτυχημένη. Γνωρίζοντας τους συνήθεις ρυθμούς λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να υποθέσουμε πως θα περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να ακολουθήσουμε τα αμερικανικά βήματα. Εκτός βέβαια αν αποφασίσουμε να περιμένουμε μέχρι να δούμε τις ΗΠΑ να πηγαίνουν τελικά και προς την εκκαθάριση των συναλλαγών εντός της ίδιας ημέρας και να τους ακολουθήσουμε μία και καλή σε αυτό το βήμα.
Ας μην βιαζόμαστε όμως, μπορεί να είναι όντως καλύτερο πρώτα να δούμε πως θα τα πάνε οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, το Μεξικό και η Ινδία (εφαρμόζει ήδη την εκκαθάριση Τ+1) και μετά να κινηθούμε και εμείς προς αυτή την κατεύθυνση. Το σίγουρο είναι πως όσοι ασχολούνται με τη διενέργεια συναλλαγών στις μετοχικές αγορές των ΗΠΑ, είτε σαν επενδυτές είτε σαν επαγγελματίες, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για μία σημαντική αλλαγή στον τρόπο δραστηριοποίησής τους. Τους μένουν ακόμα κάτι παραπάνω από δύο μήνες, οπότε τους ευχόμαστε καλή προετοιμασία και καλή τύχη.
